W prawie nie została uregulowana sytuacja, gdy po postępowaniu likwidacyjnym i wykreśleniu spółki jawnej z rejestru okazuje się, że istnieje jeszcze jakiś majątek, który przysługiwał spółce. Oznacza to lukę w prawie i wymaga poszukiwania jej rozwiązania w drodze analogii. W doktrynie i orzecznictwie można znaleźć trzy grupy wypowiedzi odnoszące się do możliwości rozwiązania tej sytuacji (częściowo na tle spółki z ograniczoną odpowiedzialnością).
Koncepcje dotyczące losu mienia po zlikwidowanej spółce jawnej
Pierwsza koncepcja odwołuje się wprost do następstwa prawnego i zakłada, że majątek pozostały po likwidacji i wykreśleniu spółki należy do wspólników (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1936 r., sygn. akt II C 331/36), czy też wskazuje na takie następstwo w przypadku, jeśli nie przeprowadzono likwidacji spółki jawnej (uzasadnienia orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2005 r., sygn. akt II CK 275/05, z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CK 4/07, z dnia 24 lipca 2009 r., sygn. akt II CSK 134/09).
Drugie stanowisko zakłada konieczność przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego - uzupełniającego powołania likwidatora lub kontynuowania poprzedniego postępowania po wykreśleniu wpisu o wykreśleniu spółki z rejestru lub wznowieniu postępowania - por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r., sygn. akt III CZP 143/06.
W doktrynie zaproponowano jeszcze trzecie rozwiązanie, które odwołuje się do analogicznego zastosowania przepisów o kuratorze spadku - obecnie art. 666 k.p.c.
SA: prawa zlikwidowanej spółki jawnej nie wygasają
Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 10 listopada 2015 r. (sygn. akt I ACa 331/15) opowiedział się za pierwszą koncepcją, w szczególności uwzględniając to, że chodzi o spółkę jawną oraz przysługujące jej ewentualnie wierzytelności (o charakterze pieniężnym). Jeżeli po przeprowadzonym postępowaniu likwidacyjnym oraz wykreśleniu spółki jawnej z rejestru pozostało tego rodzaju mienie, to przypada ono wspólnikom.
Co do zasady punktem wyjścia uzasadniającym przyjęcie sukcesji wspólników jest to, że po wykreśleniu spółki jawnej z rejestru (co ma charakter konstytutywny) traci ona byt prawny i nie może być podmiotem praw ani obowiązków. Nie ma podstaw do przyjęcia jakoby ewentualnie przysługujące jej wówczas prawa (np. prawo własności czy wierzytelności) wygasały i przestawały istnieć, a jednocześnie z założenia nie może być tak, żeby dany majątek był bezpodmiotowy i nie należał do nikogo. Dlatego majątek nieistniejącej spółki jawnej nie staje się mieniem niczyim, a przysługuje wspólnikom.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Kodeks spółek handlowych
|
SA: w grę wchodzą tylko wspólnicy
Należy zaznaczyć, że nawet przy koncepcjach wskazujących, że w wypadku ujawnienia się majątku nieistniejącej spółki należy powołać likwidatora lub kuratora, ich podstawą jest założenie (choć nie zawsze wyartykułowane), że pozostałe mienie, które ma być przedmiotem czynności likwidatora lub kuratora, komuś przysługuje. Natomiast, skoro nie może należeć do nieistniejącej spółki, to w grę mogą wchodzić tylko wspólnicy.
Następstwo wspólników także przy spółce z o.o.
Następstwo po stronie wspólników co do majątku zlikwidowanej spółki po wykreśleniu jej z rejestru jest wskazywane nawet w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (np. wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt II C 331/36), w której nie występuje na tyle silna więź pomiędzy spółką a wspólnikami, jak w spółce jawnej. Natomiast w przypadku spółki jawnej za przyjęciem, że wspólników należy uznać za sukcesorów praw spółki dodatkowo przemawia charakter tego podmiotu, jak też unormowania samego kodeksu spółek handlowych.
Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej
Spółka jawna, pomimo że posiada zdolność prawną (art. 8 § 1 k.s.h.), nie jest osobą prawną i jej konstrukcja wskazuje na brak pełnego wyodrębnienia prawnego tej spółki od jej wspólników. Jednym z podstawowych przejawów osłabienia tej odrębności, a jednocześnie więzi spółki ze wspólnikami jest odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki (art. 22 § 2 k.s.h.). Odpowiedzialność ta istnieje także pomimo wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2009 r., sygn. akt III CZP 52/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 lutego 2005 r., sygn. akt I ACa 439/04).
Skoro nawet przeprowadzenie likwidacji i wykreślenie spółki jawnej z rejestru nie powoduje niemożności dochodzenia roszczeń od wspólników takiego podmiotu, to nie wchodzi w tym wypadku w grę podstawowy problem ochrony wierzycieli, który jest jednym z celów postępowania likwidacyjnego. Tym samym nie stanowi to przeszkody do przyjęcia wstąpienia wspólników w prawa spółki, które nie zostały objęte likwidacją, w szczególności nie zachodzi obawa nadużyć przez zatajanie majątku. W konsekwencji czyni to zbędnym przeprowadzanie uzupełniającego postępowania likwidacyjnego.
Prawa wspólnika po ustaniu bytu spółki
Ponadto zgodnie art. 82 § 2 k.s.h. pozostały majątek spółki po spłacie zobowiązań przypada wspólnikom: dzieli się go między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały, a nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku.
Sąd Apelacyjny w Lublinie przytoczył dodatkowo art. 36 § 1 k.s.h., który przewiduje, że w czasie trwania spółki wspólnik nie może żądać od dłużnika zapłaty przypadającego na niego udziału w wierzytelności spółki ani przedstawić do potrącenia wierzytelności spółki swojemu wierzycielowi. Z unormowania tego wynika a contrario wniosek, że co najmniej w zakresie wierzytelności spółki wspólnik może po ustaniu bytu spółki domagać się zapłaty przypadającego na niego udziału w wierzytelności spółki i to bezpośrednio od dłużnika (oczywiście jeśli wcześniej nie postanowiono, że przypadnie komu innemu), co także przemawia za tym, że pomimo zakończenia likwidacji, prawa należące do spółki nie wygasają, a przechodzą na wspólników
| Sprawdź! | |
 |
Specjalna oferta dla radców prawnych!
|