Celem zmian jest m.in. wzmocnienie kontroli ministra spraw wewnętrznych nad działalnością operacyjną służb czy nadanie nowo powołanej Służbie Ochrony Państwa możliwości podejmowania tzw. działań pod przykryciem.

27 stycznia 2018 r. weszły w życie zmiany do ustawy o niektórych uprawnieniach pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz funkcjonariuszy i pracowników urzędów nadzorowanych przez tego ministra. Znowelizowana ustawa o szczególnych formach sprawowania nadzoru przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych dotyczy zasad sprawowania szczególnych form nadzoru przez ministra spraw wewnętrznych nad Policją, Strażą Graniczną, Służbą Ochrony Państwa oraz Państwową Strażą Pożarną, a także nad pracownikami zatrudnionymi w tych służbach tzw. podmiotami nadzorowanymi. W przypadku Straży Pożarnej nadzór ministra nie dotyczy czynności operacyjno – rozpoznawczych, ponieważ nie wykonuje ona takich czynności.
Druga z ustaw, (weszła w życie 1 lutego 2018 r.) dotyczy między innymi wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych przez nowo powołaną Służbę Ochrony Państwa. Natomiast 8 lutego 2018 r. wejdzie w życie trzecia bardzo przydatna dla wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych na terenie Unii Europejskiej – nowela zmieniająca kodeks postępowania karnego oraz niektóre inne ustawy, która stanowi implementację do polskiego systemu prawa - dyrektywy dotyczącej Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego.

Nadzór cywilny nad służbami porządku publicznego
Na podstawie pierwszej z w/w ustaw wprowadzono do polskiego porządku prawnego nowe możliwości sprawowania faktycznego nadzoru cywilnego nad określonymi wyżej służbami porządku publicznego. Nadzór ten sprawuje minister właściwy do spraw wewnętrznych za pomocą Inspektora Nadzoru Wewnętrznego m.in. w zakresie prawidłowości realizacji czynności operacyjno – rozpoznawczych, działania zgodnego z przepisami prawa oraz zasadami etyki zawodowej nadzorowanych funkcjonariuszy. Nowy inspektor jest organem powołanym przez tego ministra i bezpośrednio mu podlega. Swoje zadania wykonuje przy pomocy Biura Nadzoru Wewnętrznego. Warto podkreślić, że Biuro to nie jest nową służbą, tylko odpowiednio powołaną komórką w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Do zadań Inspektora Nadzoru Wewnętrznego należy między innymi ocena i analiza czynności operacyjno – rozpoznawczych prowadzonych w Policji, Straży Granicznej oraz Służbie Ochrony Państwa. Nie może on oceniać czynności operacyjno – rozpoznawczych prowadzonych przez służby specjalne takie jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego czy Centralne Biuro Antykorupcyjne. Może natomiast żądać uzyskania informacji o wynikach kontroli postępowań sprawdzających i kontrolnych postępowań sprawdzających przeprowadzanych przez te służby. Minister spraw wewnętrznych nie ma w dalszym ciągu uprawnienia do wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych. Może mieć jednak do nich wgląd, zapoznawać się z ich wynikami oraz materiałami, ale nie może ich wykonywać. Takie prawo, w ściśle określonym zakresie, ustawodawca daje inspektorom Biura oraz (w węższym) jego ekspertom, dalej odpowiednio Inspektorowi Nadzoru Wewnętrznego (np. wnioskowanie o zarządzenie kontroli operacyjnej lub jej zarządzenie w trybie niecierpiącym zwłoki).

 
 Ustawa o Policji. Komentarz praktyczny >>
 
W ustawie odróżnia się wyraźnie uprawnienia Inspektora Nadzoru Wewnętrznego, które z niej wynikają (np. do stosowania kontroli operacyjnej, transakcji pozornej, dostępu Biura do tajemnicy bankowej i innych) od uprawnień nowych organów powołanych w związku ze zmianą ustawy o Policji i Straży Granicznej. Tak więc Komendant Biura Spraw Wewnętrznych Policji oraz Komendant Biura Spraw Wewnętrznych Straży Granicznej również mają uprawnienia do stosowania kontroli operacyjnej czy transakcji pozornej - a dodatkowo też przesyłki niejawnie nadzorowanej, której z kolei INW nie może stosować. Stąd INW jest ustawowo uprawniony do bezpośredniego zlecania zadań, w tym w trybie czynności operacyjno – rozpoznawczych Komendantowi BSWP, Komendantowi BSWSG oraz Komendantowi SOP.

Służba Ochrony Państwa
Na podstawie drugiej ustawy utworzono Służbę Ochrony Państwa, która otrzymała zupełnie nowe możliwości dotyczące i uprawniające ją do wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych (zlikwidowano Biuro Ochrony Rządu). Przede wszystkim należy wskazać, że SOP jest uzbrojoną formacją wykonującą zadania zakresu ochrony osób i obiektów oraz rozpoznawania i zapobiegania skierowanych przeciw nim przestępstwom. Natomiast komendant SOP jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendant działa przy pomocy Służby Ochrony Państwa, która jest urzędem administracji publicznej. Dlatego zakres jej działania oraz uprawnień dotyczących czynności operacyjno – rozpoznawczych jest ściśle związany z przedmiotem wykonywanych przez nią zadań. I tak w przypadku uprawnienia do stosowania przez Komendanta SOP kontroli operacyjnej, zakres przedmiotowy jej stosowania czyli tzw. katalog przestępstw ogranicza się tylko do tych przestępstw, których rozpoznanie i zapobieganie dotyczy bezpośrednio lub pośrednio zadań z zakresu ochrony osób i obiektów. W tym samym zakresie Służba Ochrony Państwa otrzymała m.in. uprawnienia do posługiwania się dokumentami legalizacyjnymi zatem dalej do prowadzenia tzw. „działań pod przykryciem”. Inne uprawnienia tej służby związane są ściśle z rozpoznaniem i zapobieganiem określonym w ustawie przestępstwom oraz ochroną osób w niej wymienionych. Ponadto funkcjonariusze SOP otrzymali uprawnienie w przypadku czynności operacyjno – rozpoznawczych do obserwowania i rejestrowania obrazu i dźwięku w miejscach publicznych. Podobnie - samego obrazu – w przypadku zdarzeń w obiektach ochranianych lub wokół tych obiektów po dokonaniu uzgodnień z administratorami tych obiektów oraz w miejscach zamieszkania osób ochranianych, w zakresie uzgodnionym z tymi osobami i niezbędnym do realizacji zadań SOP. Przyznane SOP uprawnienia dotyczą konkretnego celu tj.: pozyskiwania informacji dotyczących zagrożeń względem ochranianych osób i obiektów, a także zapobiegania przestępstwom stanowiącym bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa tychże osób i obiektów.

Europejski Nakaz Dochodzeniowy
Trzecia ustawa dotyczy Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego.
Czytaj: Europejski Nakaz Dochodzeniowy już obowiązuje>>

Wprowadza ona nowe rozdziały 62c i 62d do kodeksu postępowania karnego, co pozwala na wydanie END przez organ prowadzący czynności procesowe lub operacyjno - rozpoznawcze oraz odpowiednio jego wykonanie. Jest to pewien przełom związany z wykonywaniem czynności operacyjno – rozpoznawczych przez polskie służby na teranie innych państw Unii Europejskiej, w których END ma zastosowanie. I odwrotnie - przeprowadzenie określonych czynności operacyjno – rozpoznawczych na terenie naszego kraju, zleconych przez państwa Unii Europejskiej.
Komentarze do zmian dostępne są już w LEX - J. Kudła, System czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz inne powiązane.

Autor: Jacek Kudła, specjalista w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych


Komentarze do zmian dostępne są już w LEX - J. Kudła, System czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz inne powiązane.