Problem powstał na tle sprawy Sebastiana K., który został skazany przez sąd pierwszej instancji za znęcanie się nad członkami swojej rodziny i niestosowanie się do orzeczonych przez sąd środków karnych] ( art. 207 par. 1 kk i 244 kk). Sebastian K. otrzymał za te przestępstwa karę ośmiu miesięcy pozbawienia wolności oraz opuszczenie lokalu.

Sąd orzekł też zakaz przebywania w miejscach, gdzie przebywają jego ofiary i kontaktowania się z nimi ( na podstawie art. 41 a) par. 1 kk).

Apelacja prokuratora na korzyść skazanego

Apelację od tego wyroku wnieśli obrońcy i co ciekawe - prokurator na korzyść skazanego. Prokurator kwestionował zastosowane środki karne, gdyż w tej sprawie nie wypełniono znamion przestępstwa.

Czytaj: Przemoc wobec dzieci nadal polskim problemem - braki na każdym etapie>>

W tej sytuacji Sąd Okręgowy w Tarnowie powziął wątpliwość, którą przedstawił Sądowi Najwyższemu: Czy zawarty w art. 41a §1 k.k. zwrot "przestępstwo z użyciem przemocy" oznacza przestępstwa, do ustawowych znamion których należy przemoc, czy też przestępstwa, które faktycznie popełnione zostały z użyciem przemocy? A w tym przypadku, czy stanowiący element tego zwrotu termin "przemoc" oznacza wyłącznie przemoc fizyczną, czy także przemoc w innej postaci, a w szczególności psychiczną?

Prokurator Krajowy stanął na stanowisku, że SN powinien odmówić podjęcia uchwały, gdyż pytanie nie spełnia warunków formalnych. Poparł tę opinię obecny na posiedzeniu prok. Józef Gemra i podkreślił, że "czynność sprawcza może towarzyszyć różnym przestępstwom" i z grę wchodzi także przemoc psychiczna.

SN: Ochrona ofiar musi być skuteczna

Jak podkreślił w uzasadnieniu uchwały sędzia sprawozdawca Andrzej Stępka, przy ocenie działania sprawcy ważny jest sposób jego działania, nie tylko wypełnienie znamion czynu.

Sędzia nawiązał do uchwały podjętej przez Sąd Najwyższy 23 października 2002 r., która jest nadal aktualna i stanowi, że przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, nie wymagają, aby były przestępstwami, do których ustawowych znamion należy stosowanie przemocy lub groźby jej użycia. Należy zatem przyjmować podobieństwo przestępstw także wtedy, gdy zastosowana przemoc lub groźba jej użycia pozostają poza zakresem znamion popełnionych przestępstw, ale faktycznie zostały one zrealizowane w warunkach wystąpienia takiego sposobu działania, który powinien być objęty opisem przypisanego sprawcy czynu.

Jak wyjaśniał sędzia Stępka, ważny jest cel przepisu, a ten ma chronić ofiary przestępstw. Inne rozumienie słowa "przemoc" spowodowałoby, że nie można by karać za użycie przemocy psychicznej.

SN wskazał też, że pomocną do określenia naruszenia jest definicja zwarta w art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Według niej, przemoc to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Sygnatura akt I KZP 7/20, uchwała 3 sędziów Izby Karnej SN z 31 marca 2021 r.