Jeśli jednak działała w dobrej wierze: wystarczy okres znacznie krótszy: 20-letni. W dobrej wierze jest taka osoba, która władała cudzą rzeczą i pozostawała w błędnym (ale dającym się usprawiedliwić) przekonaniu, że ma ona prawo do rzeczy. Czym więc jest dobra (zła) wiara, o jakiej mowa w szeregu przepisów? Wyjaśnienia pojęć można szukać w orzecznictwie. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 31 lipca 2013 r. w sprawie I ACa 718/13 (LEX nr 1369458) wskazał, że elementem konstrukcji prawnej dobrej wiary jest przekonanie, o tym, że określonej osobie przysługuje określone prawo mające się wywodzić z określonego stosunku cywilnoprawnego.

Czytaj: Dobra wiara ma w podatkach znaczenie>>

Kwestia przekonania czyli świadomości 

- Kwestia przekonania to kwestia świadomości. W tym wyraża się aspekt psychologiczny dobrej wiary. W art. 7 k.c. chodzi o pojęcie dobrej wiary w sensie podmiotowym (subiektywnym), a nie w sensie obiektywnym. Dobra wiara oznacza zatem stan psychiczny osoby (określonego podmiotu prawnego) wyrażający się w błędnym, ale usprawiedliwionym jej przekonaniu o istnieniu jakiegoś prawa lub stosunku prawnego lub też sytuacji istotnej z punktu widzenia prawa, mimo że rzeczywisty stan prawny obiektywnie oceniany jest odmienny - czytamy w uzasadnieniu wyroku sądu apelacyjnego.

 

 

Zgodnie z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Domniemanie to może być obalone i wówczas przyjmuje się złą wiarę. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 13 grudnia 2021 r. w sprawie I ACa 951/20 (LEX nr 3332650) przepis art. 7 k.c. statuuje przy tym domniemanie dobrej wiary, jednak jest to domniemanie wzruszalne i może być obalone nie tylko w następstwie inicjatywy dowodowej podmiotu mającego w tym interes, ale też przez same okoliczności faktyczne. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 4 grudnia 2019 r. w sprawie I AGa 171/19 (LEX nr 2781531) podkreślono, że do obalenia domniemania nie jest wystarczające wykazanie, że dobra wiara budzi wątpliwości, ale konieczne jest udowodnienie istnienia złej wiary.

Czytaj w LEX: Objęcie nieruchomości w posiadanie na podstawie umowy nie wywołującej skutku rozporządzającego rzeczą, a dobra wiara posiadacza tej nieruchomości - LINIA ORZECZNICZA >>

 

Dobra kontra zła

Zwróćmy uwagę na kilka przepisów, które odwołują się do wskazanych pojęć.

W myśl art. 172 par. 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Zgodnie par 2 tego przepisu po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Czytaj w LEX: Dobra wiara posiadacza nieruchomości - LINIA ORZECZNICZA >>

Z kolei w art. 231 par. 1 k.c. przyjęto, że samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Warto zwrócić też uwagę na art. 224 k.c. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne (par 1). Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (par 2 k.c.). O odpowiedzialności posiadacza w złej wierze mowa w art. 225 k.c. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Czytaj w LEX: Dochodzenie przez właściciela roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie przez posiadacza służebności w złej wierze z należącej do niego nieruchomości >>

Jeśli od ustalenia stanu psychicznego osoby, w szczególności tego, czy określoną aktywność podejmowała w dobrej (złej) wierze, zależy pomyślność postępowania sądowego, konieczne może być przeprowadzenie dowodów, które pozwolą na weryfikację tej kwestii. Istotne mogą być nie tylko zeznania tego podmiotu, ale i świadków, a także wszelkie inne dowody, które mogłyby pozwolić na powyższe.

Czytaj w LEX: Orzecznictwo polskich sądów administracyjnych w zakresie dobrej wiary w prawie podatkowym >>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.