Tryb powoływania syndyka oraz jego uprawnienia i obowiązki w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem w stanie upadłości reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2009r., nr 175, poz. 1361 z późn. zmianami) (dalej „PUiN). Syndyk jest powoływany wyłącznie w odniesieniu do upadłości, które obejmują likwidację majątku upadłego przedsiębiorcy. Likwidacja majątku upadłego polega na dokonywaniu wszystkich tych czynności, które są konieczne do spieniężenia poszczególnych składników majątku upadłego, w sposób zgodny z przepisami Tytułu VII PUiN - pisze Kinga Cekiera, aplikant radcowski w Kancelarii Stopczyk & Mikulski.
W świetle art. 51 ust 1 pkt 6 PUiN, co do zasady powołanie syndyka następuje w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Wstępne zgromadzenie wierzycieli upadłego przedsiębiorcy może wyrazić swoją opinię co do wyboru osoby syndyka, co prawda opinia nie jest wiążąca dla sądu, ale powinna zostać przez sąd rozważona. Ponadto, w razie zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, sąd orzeka również o powołaniu syndyka. Natomiast w razie śmierci syndyka sędzia-komisarz wyznacza inną osobę na jego miejsce. W przypadku odwołania syndyka przez sąd z powodu nienależytego pełnienia obowiązków lub z powodu przeszkody w pełnieniu obowiązków, sąd powołuje nowego syndyka na miejsce odwołanego. Postanowienie o wyznaczeniu syndyka podlega obwieszczeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 15 czerwca 2007r. o licencji syndyka (Dz. U. 2007r., nr 123, poz. 850 z późn. zmianami), syndykiem może być tylko osoba posiadająca licencję syndyka, z tym wyjątkiem, iż syndyk ustanowiony w postępowaniu upadłościowym przed dniem wejścia w życie ww. ustawy, sprawuje swoją funkcję do czasu zakończenia postępowania. Licencja syndyka jest przyznawana osobom, które spełniły określone wymogi formalne, zdały egzamin przed komisją egzaminacyjną i złożyły wniosek o licencję. Listę osób mających licencję syndyka prowadzi Minister Sprawiedliwości. Funkcję syndyka w postępowaniu upadłościowym może również pełnić spółka prawa handlowego, jeśli licencję syndyka posiadają wspólnicy ponoszący nieograniczoną osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki (w odniesieniu do spółek osobowych) bądź członkowie zarządu reprezentujący spółkę (w odniesieniu do spółek kapitałowych).
Skutkiem ogłoszenia upadłości jest utrata przez upadłego prawa zarządu oraz możliwości korzystania i rozporządzania mieniem stanowiącym masę upadłości, połączona z jednoczesnym przejęciem tych uprawnień przez syndyka. Upadły ma obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku, wszystkich dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności ksiąg rachunkowych, ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych oraz korespondencji. Do uprawnień i obowiązków syndyka, według literalnego brzmienia art. 173 PUiN należy zaś objęcie majątku upadłego, zarządzanie tym majątkiem i jego likwidacja, ponadto zabezpieczenie majątku upadłego przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne.
Na syndyku spoczywają także określone obowiązki informacyjne związane z prowadzoną upadłością. Ma on obowiązek podjęcia niezbędnych czynności celem ujawnienia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księgach wieczystych oraz innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego. Syndyk ma również obowiązek zawiadomienia o upadłości tych wierzycieli upadłego, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego. Ponadto, ma obowiązek zawiadomienia o ogłoszeniu upadłości komornika ogólnej właściwości upadłego, placówki pocztowe oraz banki i instytucje, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki sejmowej, albo w których złożył pieniądze lub inne przedmioty. Syndyk wzywa także przedsiębiorstwa przewozowe, przedsiębiorstwa spedycyjne i domy składowe, w których znajdują się lub mogą znajdować się towary należące do upadłego lub przesyłki do niego adresowane, aby przekazały syndykowi przesyłki lub towary oraz aby nie wykonywały poleceń kierowanych do nich przez upadłego. W celu zebrania pełnych informacji o majątku upadłego, jego zobowiązaniach i przysługujących mu wierzytelnościach, syndyk może żądać od organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego potrzebnych informacji dotyczących majątku upadłego.
Objęcie majątku upadłego przez syndyka co do zasady powinno nastąpić w wyniku dobrowolnego przekazania majątku przez upadłego zgodnie z art. 57 PUiN. Jeżeli syndyk napotyka przeszkody przy obejmowaniu majątku upadłego, wówczas wprowadzenia syndyka w posiadanie majątku upadłego dokonuje komornik sądowy, a podstawą wprowadzenia jest postanowienie o ogłoszeniu upadłości lub postanowienie o powołaniu syndyka, bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności.
Zarządzanie majątkiem upadłego przez syndyka polega na podejmowaniu czynności zarządu w stosunku do majątku upadłego. Zarządem są wszystkie czynności dotyczące zarządzanego mienia, w szczególności czynności zmierzające do zachowania majątku upadłego oraz związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego. Uprawnienia syndyka do dokonywania czynności zarządu mogą być ograniczone postanowieniem sędziego – komisarza (art. 152 PUiN), oraz wymogiem uzyskania zezwolenia rady wierzycieli (art. 206 PUiN). Podejmując czynności zarządu, syndyk powinien kierować się celem postępowania upadłościowego, którym jest likwidacja majątku upadłego.
Do szczegółowych uprawnień i obowiązków syndyka w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem w stanie upadłości należą m.in.:
1. wytaczanie powództw o uznanie za bezskuteczne czynności prawnych upadłego dokonanych na szkodę wierzycieli;
2. prowadzenie postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących mienia wchodzącego w skład masy upadłości;
3. ujawnienie postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księdze wieczystej oraz w innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego;
4. sporządzanie oraz składanie sędziemu – komisarzowi sprawozdań z dokonywanych czynności oraz sprawozdań rachunkowych z uzasadnieniem;
5. zawiadamianie o ogłoszeniu upadłości osób i podmiotów wskazanych w art. 176 ust. 1 – 3 PUiN;
6. sporządzenie listy wierzytelności;
7. prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego, za zgodą rady wierzycieli;
8. składanie wyjaśnień radzie wierzycieli;
9. ustalenie składu masy upadłości poprzez sporządzenie spisu inwentarza;
10. sporządzenie planu likwidacyjnego;
11. sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości i przedłożenie go sędziemu – komisarzowi;
12. dokonywanie czynności likwidacyjnych masy upadłości;
13. sporządzenie i złożenie sędziemu komisarzowi planu podziału funduszów masy upadłości oraz planu podziału sum uzyskanych ze sprzedanych rzeczy lub praw oraz wykonanie planu podziału po jego zatwierdzeniu przez sędziego – komisarza;
14. zwrot majątku i dokumentów upadłemu po zakończeniu postępowania upadłościowego.
Ponadto, w przypadku kontynuowania przez syndyka działalności upadłego przedsiębiorstwa, syndyk uzyskuje z mocy samego prawa status podmiotu dokonującego za pracodawcę w upadłości czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy. Syndyk przejmuje zatem obowiązki i uprawnienia pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy, ale również z innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracodawców i pracowników, w tym z aktów wewnątrzzakładowych jak regulaminy pracy czy wynagradzania. Zabezpieczenie majątku upadłego przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne, w zależności od rodzaju i charakteru tego majątku może nastąpić w wyniku podjęcia przez syndyka działań faktycznych lub prawnych. Działania faktyczne mogą polegać przykładowo na zamknięciu i opieczętowaniu pomieszczeń, w których majątek jest zgromadzony, natomiast działania prawne – przede wszystkim na zawarciu przez syndyka umowy o ochronę mienia z profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi w tym zakresie.
Na zakończenie dodać należy, iż w sprawach dotyczących masy upadłości, syndyk dokonuje czynności na rachunek upadłego, ale w imieniu własnym, w związku z czym nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości. Odpowiedzialność syndyka ogranicza się do szkody wyrządzonej na skutek nienależytego wykonywania obowiązków syndyka.
Kinga Cekiera, aplikant radcowski w Kancelarii Stopczyk & Mikulski
W świetle art. 51 ust 1 pkt 6 PUiN, co do zasady powołanie syndyka następuje w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Wstępne zgromadzenie wierzycieli upadłego przedsiębiorcy może wyrazić swoją opinię co do wyboru osoby syndyka, co prawda opinia nie jest wiążąca dla sądu, ale powinna zostać przez sąd rozważona. Ponadto, w razie zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, sąd orzeka również o powołaniu syndyka. Natomiast w razie śmierci syndyka sędzia-komisarz wyznacza inną osobę na jego miejsce. W przypadku odwołania syndyka przez sąd z powodu nienależytego pełnienia obowiązków lub z powodu przeszkody w pełnieniu obowiązków, sąd powołuje nowego syndyka na miejsce odwołanego. Postanowienie o wyznaczeniu syndyka podlega obwieszczeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 15 czerwca 2007r. o licencji syndyka (Dz. U. 2007r., nr 123, poz. 850 z późn. zmianami), syndykiem może być tylko osoba posiadająca licencję syndyka, z tym wyjątkiem, iż syndyk ustanowiony w postępowaniu upadłościowym przed dniem wejścia w życie ww. ustawy, sprawuje swoją funkcję do czasu zakończenia postępowania. Licencja syndyka jest przyznawana osobom, które spełniły określone wymogi formalne, zdały egzamin przed komisją egzaminacyjną i złożyły wniosek o licencję. Listę osób mających licencję syndyka prowadzi Minister Sprawiedliwości. Funkcję syndyka w postępowaniu upadłościowym może również pełnić spółka prawa handlowego, jeśli licencję syndyka posiadają wspólnicy ponoszący nieograniczoną osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki (w odniesieniu do spółek osobowych) bądź członkowie zarządu reprezentujący spółkę (w odniesieniu do spółek kapitałowych).
Skutkiem ogłoszenia upadłości jest utrata przez upadłego prawa zarządu oraz możliwości korzystania i rozporządzania mieniem stanowiącym masę upadłości, połączona z jednoczesnym przejęciem tych uprawnień przez syndyka. Upadły ma obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku, wszystkich dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności ksiąg rachunkowych, ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych oraz korespondencji. Do uprawnień i obowiązków syndyka, według literalnego brzmienia art. 173 PUiN należy zaś objęcie majątku upadłego, zarządzanie tym majątkiem i jego likwidacja, ponadto zabezpieczenie majątku upadłego przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne.
Na syndyku spoczywają także określone obowiązki informacyjne związane z prowadzoną upadłością. Ma on obowiązek podjęcia niezbędnych czynności celem ujawnienia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księgach wieczystych oraz innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego. Syndyk ma również obowiązek zawiadomienia o upadłości tych wierzycieli upadłego, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego. Ponadto, ma obowiązek zawiadomienia o ogłoszeniu upadłości komornika ogólnej właściwości upadłego, placówki pocztowe oraz banki i instytucje, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki sejmowej, albo w których złożył pieniądze lub inne przedmioty. Syndyk wzywa także przedsiębiorstwa przewozowe, przedsiębiorstwa spedycyjne i domy składowe, w których znajdują się lub mogą znajdować się towary należące do upadłego lub przesyłki do niego adresowane, aby przekazały syndykowi przesyłki lub towary oraz aby nie wykonywały poleceń kierowanych do nich przez upadłego. W celu zebrania pełnych informacji o majątku upadłego, jego zobowiązaniach i przysługujących mu wierzytelnościach, syndyk może żądać od organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego potrzebnych informacji dotyczących majątku upadłego.
Objęcie majątku upadłego przez syndyka co do zasady powinno nastąpić w wyniku dobrowolnego przekazania majątku przez upadłego zgodnie z art. 57 PUiN. Jeżeli syndyk napotyka przeszkody przy obejmowaniu majątku upadłego, wówczas wprowadzenia syndyka w posiadanie majątku upadłego dokonuje komornik sądowy, a podstawą wprowadzenia jest postanowienie o ogłoszeniu upadłości lub postanowienie o powołaniu syndyka, bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności.
Zarządzanie majątkiem upadłego przez syndyka polega na podejmowaniu czynności zarządu w stosunku do majątku upadłego. Zarządem są wszystkie czynności dotyczące zarządzanego mienia, w szczególności czynności zmierzające do zachowania majątku upadłego oraz związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego. Uprawnienia syndyka do dokonywania czynności zarządu mogą być ograniczone postanowieniem sędziego – komisarza (art. 152 PUiN), oraz wymogiem uzyskania zezwolenia rady wierzycieli (art. 206 PUiN). Podejmując czynności zarządu, syndyk powinien kierować się celem postępowania upadłościowego, którym jest likwidacja majątku upadłego.
Do szczegółowych uprawnień i obowiązków syndyka w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem w stanie upadłości należą m.in.:
1. wytaczanie powództw o uznanie za bezskuteczne czynności prawnych upadłego dokonanych na szkodę wierzycieli;
2. prowadzenie postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących mienia wchodzącego w skład masy upadłości;
3. ujawnienie postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księdze wieczystej oraz w innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego;
4. sporządzanie oraz składanie sędziemu – komisarzowi sprawozdań z dokonywanych czynności oraz sprawozdań rachunkowych z uzasadnieniem;
5. zawiadamianie o ogłoszeniu upadłości osób i podmiotów wskazanych w art. 176 ust. 1 – 3 PUiN;
6. sporządzenie listy wierzytelności;
7. prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego, za zgodą rady wierzycieli;
8. składanie wyjaśnień radzie wierzycieli;
9. ustalenie składu masy upadłości poprzez sporządzenie spisu inwentarza;
10. sporządzenie planu likwidacyjnego;
11. sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości i przedłożenie go sędziemu – komisarzowi;
12. dokonywanie czynności likwidacyjnych masy upadłości;
13. sporządzenie i złożenie sędziemu komisarzowi planu podziału funduszów masy upadłości oraz planu podziału sum uzyskanych ze sprzedanych rzeczy lub praw oraz wykonanie planu podziału po jego zatwierdzeniu przez sędziego – komisarza;
14. zwrot majątku i dokumentów upadłemu po zakończeniu postępowania upadłościowego.
Ponadto, w przypadku kontynuowania przez syndyka działalności upadłego przedsiębiorstwa, syndyk uzyskuje z mocy samego prawa status podmiotu dokonującego za pracodawcę w upadłości czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy. Syndyk przejmuje zatem obowiązki i uprawnienia pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy, ale również z innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracodawców i pracowników, w tym z aktów wewnątrzzakładowych jak regulaminy pracy czy wynagradzania. Zabezpieczenie majątku upadłego przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne, w zależności od rodzaju i charakteru tego majątku może nastąpić w wyniku podjęcia przez syndyka działań faktycznych lub prawnych. Działania faktyczne mogą polegać przykładowo na zamknięciu i opieczętowaniu pomieszczeń, w których majątek jest zgromadzony, natomiast działania prawne – przede wszystkim na zawarciu przez syndyka umowy o ochronę mienia z profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi w tym zakresie.
Na zakończenie dodać należy, iż w sprawach dotyczących masy upadłości, syndyk dokonuje czynności na rachunek upadłego, ale w imieniu własnym, w związku z czym nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości. Odpowiedzialność syndyka ogranicza się do szkody wyrządzonej na skutek nienależytego wykonywania obowiązków syndyka.
Kinga Cekiera, aplikant radcowski w Kancelarii Stopczyk & Mikulski