Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP wystąpił do ówczesnego ministra administracji i cyfryzacji o unieważnienie decyzji o zarejestrowaniu innych gmin, też żydowskich. Chodziło o wykreślenie z rejestru trzech związków wyznaniowych: "Beit Polska" Związku Postępowych Gmin Żydowskich, Gmin Wyznania Starozakonnych w RP oraz Niezależnej Gminy Wyznania Mojżeszowego z siedzibą w Gdańsku.
Przedmiotem zaskarżenia w dwóch pierwszych sprawach była decyzja ministra administracji o umorzeniu postępowania. Minister uznał, że Związek Gmin Wyznaniowy Żydowskich nie ma interesu prawnego, aby domagać się unieważnienia rejestracji. Powołał się on na art. 53 ust. 2 Konstytucji dotyczący prawa wolności sumienia i religii. Stwierdził, że jest ta zasada realizowana jest poprzez ustawę z 20 lutego 1997 r. regulującą odrębnie niż ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, kwestię stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich.
Stosunek państwa do gmin żydowskich
Jeśli idzie o określenie warunków członkostwa, to wyjątkiem mającym charakter bezprecedensowy jest ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP. Art. 2 ust.1 ustawy zawiera daleko idące obostrzenie wymogów przynależności osób fizycznych do gmin żydowskich. Są one następujące: przynależność do kręgu osób wyznania mojżeszowego, pełnoletniość, posiadanie obywatelstwa polskiego, zamieszkanie na terytorium Polski.
Ustawa ta została jednak uchwalona przed wejściem w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. A ustawa zasadnicza ustanowiła o wiele bardziej szczegółowy reżim prawny w sprawach z zakresu wolności sumienia i religii niż wcześniejsze przepisy konstytucyjne. W odniesieniu do niektórych zagadnień przepisy ustawy z 20 lutego 1997 r. określają standard ochrony wolności sumienia i wyznania niższy niż Konstytucja.
Nie ma monopolu na związki gmin żydowskich
Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę Związku Gmin Żydowskich o umorzeniu postępowania. Sąd powołał się, że na wyrok NSA 14 października 2014 r. orzekł, że może być zarejestrowany związek wyznaniowy osób wyznania mojżeszowego inny niż Gminy Wyznaniowe Żydowskie, których dotyczy ustawa z 1997 r. Słowem - związek wyznaniowy podlegający ustawie z 20 lutego 1997 r. nie jest jedynym związkiem wyznania mojżeszowego dopuszczonym przez prawo polskie ( sygnatura: II OSK 200/13).
NSA oddalił kasację związku wyznaniowego. Zdaniem sędziego Włodzimierza Rymsa słusznie WSA orzekł, że "Beit Polska" Związku Postępowych Gmin Żydowskich nie jest Związkiem w rozumieniu ustawy z 1997 r. . Skarżący Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP zatem nie ma wyłączności na działania związków wyznaniowych zrzeszających osoby wyznania mojżeszowego w gminach żydowskich tworzących związek gmin. Inaczej odczytując ustawę, inne osoby wyznania mojżeszowego nie miałyby prawa utworzyć nowych związków wyznaniowych.
W sprawie Niezależnej Gminy Wyznania Mojżeszowego z siedzibą w Gdańsku NSA uchylił wyrok WSA i oddalił skargę Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP, który także chciał unieważnienia rejestracji. Tu postępowanie trwało od 2003 r. i dotyczyło w zasadzie ustalenia interesu prawnego skarżącego.
Rejestracja pozostaje
A zatem Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że decyzje ministra administracji pozostają w mocy a zarejestrowane związki gmin żydowskich mogą działać nadal. Minister przyjął, że postępowanie powinno być umorzone, gdyż skarżący związek nie ma interesu prawnego w kwestionowaniu zarejestrowania innego związku. To stanowisko zdaniem NSA jest prawidłowe. Dlatego, ze istota wolności tworzenia związków wyznaniowych polega na tym, że jeden związek nie może ingerować w funkcjonowanie innego związku wyznaniowego. A zatem, co do zasady związek wyznaniowy nie może występować o unieważnienie rejestracji innego związku.
- Jeśli powstaje nowy związek wyznaniowy, niezależny od gmin wyznaniowych żydowskich, niebędący gminą w rozumieniu ustawy z 1997 r. to jest to decyzja autonomiczna. Organ państwa nie może ingerować w jej prawa do wolności wyznania - powiedział sędzia Ryms.
Sygnatura akt; II OSK 1817/15, II OSK 2880/15, II OSK 1700/15, wyroki NSA z 3 kwietnia 2017 r.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ze schematami [EBOOK PDF]
|