NSA: osiem przegranych spraw ministra i GDDKiA w sprawie odszkodowań

Prezydent miasta, nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowań za wywłaszczenie nieruchomości pod drogę publiczną, która jeszcze nie powstała - stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny i orzekł, że GDDKiA musi dokonać wypłat, gdyż otrzymała na ten cel fundusze.

Sprawa dotyczy konfliktu kompetencyjnego między prezydentem Wałbrzycha a Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad oraz ministrem infrastruktury w sprawie wypłaty odszkodowań za nieruchomości wywłaszczone pod budowę
obwodnicy miasta Wałbrzycha, dla której GDDKiA uzyskał zezwolenie na realizację inwestycji drogowej . Chodzi o to, kto ma zapłacić odszkodowania wywłaszczonym właścicielom ponad stu kilkunastu działek pod budowę drogi krajowej nr 35. czyli obwodnicy Wałbrzycha.

Kto wypłaca odszkodowania?
Prezydent miasta nie wskazał podmiotu upoważnionego do wypłaty. W II instancji Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju błędnie wskazał jako zobowiązanego do zapłaty odszkodowań Prezydenta Miasta Wałbrzycha.
Z przepisów ustawy o drogach publicznych i według ustawy o szczególnych  zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych podmiotem właściwym do wypłaty odszkodowań jest podmiot, który był zarządcą drogi w dniu, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji stała się ostateczna. A zarządcą drogi był wówczas GDDKiA.
Warto zaznaczyć, że sytuacja była wyjątkowa - od 1 stycznia 2013 r. Wałbrzych odzyskał status miasta na prawach powiatu a nie powiatu. Natomiast decyzja ostateczna wojewody dolnośląskiego o zezwoleniu na budowę obwodnicy miasta Wałbrzycha, drogi krajowej nr 35 zapadła 11 kwietnia 2012 r., a stała się ostateczna - 9 lipca 2012 r. Adresatem tej decyzji była jednak Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad jako inwestor, a nie prezydent Wałbrzycha.
Minister Infrastruktury i Rozwoju uchylił decyzję wojewody w sprawie ustalenia odszkodowania i zwolnił Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z obowiązku wypłaty odszkodowań, mimo, że dyrektor posiadał środki na te wypłaty.

Skarga do WSA - uwzględniona
Prezydent Wałbrzycha zaskarżył decyzję ministra do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sąd stwierdził, że zobowiązanym do wypłaty odszkodowań jest inwestor. Dlatego, że na jego wniosek zostało wydane ostateczne zezwolenie na budowę drogi. Tylko GDDKiA jest uprawniona do objęcia w posiadanie przejętej nieruchomości i rozpoczęcia prac budowlanych. Skoro budowa obwodnicy Wałbrzycha ujęta jest w programie " Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015" z projektowanym finansowaniem w wysokości 214 mln zł  z Krajowego Funduszu Drogowego , jedynym beneficjentem tych środków jest GDDKiA. Przywrócenie miastu statusu powiatu nie wiązało się z transferem środków do budżetu gminy.
Sąd dodał, że jedynie wnioskodawca - inwestor ma obowiązek wskazania byłym właścicielom lokali zamiennych. Zatem zarzuty skargi prezydenta Wałbrzycha były uzasadnione, gdyż decyzja została wydana z naruszeniem art. 22 specustawy drogowej.

Kasacja GDDKiA - oddalona
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił we wtorek 9 września br, sześć skarg kasacyjnych Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych i Autostrad i uwzględnił trzy skargi kasacyjne Prezydenta Wałbrzycha w sprawach ośmiu wywłaszczonych właścicieli. NSA stwierdził, że odszkodowania za nieruchomości wywłaszczone pod drogi publiczne wypłaca inwestor, na wniosek którego zostało wydane zezwolenie na realizację inwestycji  - prezydent miasta, nie jest zobowiązany do wypłaty, gdy droga jeszcze nie powstała. Taka droga nie jest drogą publiczną — dodał sędzia Maciej Dybowski.
- Cieszą nas orzeczenia NSA, gdyż Wałbrzych nie otrzymał pieniędzy na wypłatę odszkodowań uprawnionym osobom, tym bardziej, że potwierdzają ugruntowaną linię orzeczniczą WSA w Warszawie i poglądy prawne Prezydenta Miasta Wałbrzycha - powiedziała radca prawny Julitta Hekiert występująca w imieniu Prezydenta Miasta.
Specustawa jest napisana niezgodnie z zasadami prawidłowej legislacji, sprawia więc problemy interpretacyjne również autorom jej projektu, co potwierdził Przewodniczący Składu Sędziowskiego uzasadniając wydane w tym dniu wyroki. Dlatego będziemy wnosić o zmianę przepisów w tym zakresie - dodała.
Popierająca skargi kasacyjne Prezydenta radca prawny Jolanta Szewczyk podkreśliła również, co potwierdził skład orzekający, że roszczenie odszkodowawcze za nieruchomosci wywłaszczone na cel publiczny ma charakter cywilnoprawny i tylko taki.
Sędzia Dybowski powiedział ponadto, że nie może tak być, aby Gmina Wałbrzych była jednocześnie uprawniona do odszkodowania i zobowiązana do jego zapłaty na swoją rzecz, gdyż również utraciła prawo własności nieruchomości pod budowę obwodnicy miasta Wałbrzycha.
Sygnatury akt:  I OSK 457/14, I OSK 551/14, I OSK 1102/14, I OSK 1103/14, I OSK 1162/14, I OSK 1034/14, I OSK 1304/14, I OSK 1132/14, I OSK 2947/13 wyroki z 9 września 2014 r.