SA: nie można zastrzec, kto ma być pochowany w wykupionym grobie

Złożenie zastrzeżenia, kto może być w grobie pochowany i opłata nie daje swobody decyzji, czy i kto powinien być w grobie pochowany. To uprawnienie pozostaje wspólne dla osób bliskich zmarłego - stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Barbara B. wniosła o ustalenie, że miasto stołeczne Warszawa jest obowiązane do wpisu do księgi grobu na cmentarzu komunalnym adnotacji o przeznaczeniu miejsc wolnych w jej grobie dla niej, jej męża, jej córki oraz w dalszej kolejności innych członków rodziny. Chciała też zapisać, iż w grobie nie może być pochowany Piotr L. lub jakikolwiek jego krewny.
Barbara B. po śmierci swojej matki T. S. w dniu 26 września 2006 r. dokonała zakupu czterokomorowego grobu z przeznaczeniem na grobowiec rodzinny dla najbliższej rodziny. W grobie tym pochowana została jedynie matka powódki.
Powódka dokonała zapłaty za grób wraz z kosztami pogrzebu 30 września 2009 r., wybudowała też nagrobek o wartości około 20 tys. zł.
Powódka pozostawała w silnym konflikcie osobistym ze swoim bratankiem Piotrem L. i domagała się wyłączenia jego i jego rodziny z prawa pochówku w grobie rodzinnym.
Pozwane miasto wniosło o oddalenie powództwa. Przedstawiciel miasta stwierdził, że nie może w takiej sprawie występować przed sądem jako pozwany (brak legitymacji biernej).

Wpis jest niedozwolony

Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanego 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Ponadto Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo podlegałoby oddaleniu także z uwagi na brak interesu prawnego.
W ocenie sądu odmowa wpisu w księdze grobu o wniesionym przez powódkę zastrzeżeniu o przeznaczeniu wolnych miejsc w grobie na poczet osób przez powódkę wskazanych oraz o odmowie pochówku innych osób nie miałoby wiążących skutków prawnych. W praktyce nie istnieją bowiem żadne środki prawne mogące doprowadzić do wyegzekwowania treści takiego wpisu, a zatem nie mógłby on zapewnić powódce ochrony jej praw do grobu.
Sąd Okręgowy wskazał też, że ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych zawiera zamknięty katalog wpisów jakie mogą być dokonane w księdze grobu i nie przewiduje możliwości dokonywania wpisu, którego domaga się powódka.

Apelacja: opłata nie daje praw

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła powódka, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając nierozpoznanie istoty sprawy.  Twierdziła, że nie chodzi o „prawo do grobu”. Zdaniem sądu II instancji apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.
Za bezzasadny Sąd Apelacyjny uznał podniesiony w apelacji zarzut nie rozpoznania sprawy.
Obowiązek prowadzenia ewidencji grobów wynika z art. 20 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zaś zasady prowadzenia tej ewidencji określają przepisy wydanego na podstawie upoważnienia. Rozporządzenie zobowiązuje osoby prawne i fizyczne odpowiedzialne za utrzymanie i zarządzanie cmentarzem do prowadzenia księgi osób pochowanych na cmentarzu, księgi grobów i alfabetycznego spisu osób pochowanych na
cmentarzu. Ale w księdze grobu mogą być dokonane tylko adnotacje dotyczące nagrobka i adnotacje o zastrzeżeniu oraz wniesionej zgodnie z tym przepisem opłacie.

Opłacający nie jest dysponentem grobu

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 października 2010 r. ( sygnatura IV CSK 113/10) art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie reguluje stosunków pomiędzy osobami bliskimi osoby zmarłej. Prawidłowa wykładnia tego przepisu stanowi, że po upływie dwudziestu lat od poprzedniego pochówku zarządca może to miejsce wykorzystać. Nabyte prawo wyraża się więc tylko możnością domagania się niesprzeciwiania się przez zarządcę wykonaniu kolejnego pochówku. A zatem czynności te zapobiegają wygaśnięciu prawa do grobu. Przepis nie zawiera natomiast stwierdzenia, że osoba dokonująca opłat staje się dysponentem grobu. Sens przepisu sprowadza się do uniemożliwienia zarządcy cmentarza rozporządzenia grobem przez kolejnych 20 lat. Złożenie zastrzeżenia i opłata za pochowanie zwłok nie daje swobody decyzji, czy i kto powinien być w grobie pochowany. To uprawnienie pozostaje wspólne dla osób bliskich zmarłego, wynika bowiem z własnego prawa osobistego każdej z tych osób.
Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że wpisy dokonywane w księdze grobów mają charakter porządkowy, ułatwiający ustalenie miejsca pochowania. Księga grobów nie służy zaś dokonywaniu wpisów określających kolejność w jakiej wskazane osoby mogą być w przyszłości w grobie pochowane czy też jakie osoby pochowane być w grobie nie mogą.

Sygnatura akt VI ACa 840/13, wyrok z 11 kwietnia 2014 r.