Pełnoletniej osobie niepełnosprawnej może pomóc kurator

Niejednokrotnie osoby niepełnosprawne potrzebują wsparcia, w szczególności przy załatwianiu spraw administracyjnych i podejmowaniu różnych czynności. Tego rodzaju działania może podjąć dla nich kurator. Jego ustanowieniem zajmuje się sąd opiekuńczy, on też określa zakres jego obowiązków i uprawnień. W ostatnim czasie regulacje te były modyfikowane.

Pełnoletnie osoby niepełnosprawne mogą liczyć na wsparcie kuratorów. Sądy opiekuńcze mogą - na wniosek, a także z urzędu - ustanawiać kuratotów. Jak wynika z art. 183 par. 1 k.r.o., jeżeli pełnoletnia osoba niepełnosprawna potrzebuje wsparcia w prowadzeniu wszelkich spraw, spraw określonego rodzaju albo załatwieniu określonej sprawy, ustanawia się dla niej kuratora. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy. Takie brzmienie art. 183 par. 1 k.r.o. obowiązuje od 15 lutego 2024 r. W poprzednim stanie prawnym mowa była o ustanawianiu kuratora dla osoby niepełnosprawnej, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. W art. 183 par. 1(1) k.r.o. wskazano, że kurator dla osoby niepełnosprawnej jest powołany do jej reprezentowania tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi. Sąd opiekuńczy może określić sprawę lub zakres spraw wskazanych w postanowieniu o ustanowieniu kuratora, w których jest on uprawniony do reprezentowania osoby niepełnosprawnej.

Czytaj: Dziecko przed sądem - MS przygotowało wzory informacji dla świadka i podejrzanego>>
 

Z art. 183 par. 1 (2) k.r.o. wynika, że kuratorem może zostać ustanowiona osoba pełnoletnia, która wyraziła na to zgodę i której kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z powierzonych jej obowiązków kuratora osoby niepełnosprawnej. Osoba niepełnosprawna może wskazać kandydata na kuratora.

Przy wyborze kuratora i określeniu zakresu jego obowiązków oraz uprawnień sąd opiekuńczy uwzględnia w szczególności sposób funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, w tym w zakresie jej funkcji intelektualnych oraz sposobu porozumiewania się z otoczeniem.

Współpraca kuratora z osobą niepełnosprawną

Należy zauważyć, że kurator uzgadnia z osobą niepełnosprawną sposób prowadzenia lub załatwienia spraw, o których mowa w art. 183 par. 1 k.r.o., i informuje osobę niepełnosprawną o podjętych działaniach oraz ich wynikach, tak aby mogła podejmować decyzje i działania odpowiednie do aktualnego stanu sprawy.

Z art. 183 par. 3 k.r.o. wynika natomiast, że kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona. Trwa więc ona tyle czasu, ile potrzebuje tego osoba niepełnosprawna.

Tryb ustanawiania kuratora dla osoby niepełnosprawnej

Regulacje proceduralne dotyczące kurateli zostały zawarte w art. 600 k.p.c. Wniosek o ustanowienie kuratora może pochodzić od osoby niepełnosprawnej i niektórych organizacji. Niekiedy ustanowienie kurateli może nastąpić w trybie z urzędu. W postępowaniu tym sąd powinien przeprowadzić wysłuchanie głównego zainteresowanego, skoro to dla jego potrzeb ma być ustanowiona taka pomoc.

Zgodnie z art. 600 par 4 k.p.c sąd może odstąpić od wysłuchania tylko wówczas, gdy brak możliwości jakiegokolwiek porozumienia się z osobą niepełnosprawną jest potwierdzony przez lekarza. Sędzia Anna Begier Sądu Rejonowego we Wrześni, członkini Zespołu ds. Prawa Cywilnego Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia" zwraca uwagę na praktyczny problem.

- Może pojawić się pytanie, w jakim trybie i jaki lekarz miałby potwierdzać brak możliwości jakiegokolwiek porozumienia się z osobą niepełnosprawną. Ustawa nie reguluje wprost tej kwestii - zaznacza sędzia Begier.

- Czy kandydat na kuratora miałby dostarczać stosowne zaświadczenie wystawione przez lekarza rodzinnego? Lekarz sądowy bowiem zgodnie z ustawą wystawia jedynie zaświadczenia potwierdzające zdolność albo niezdolność do stawienia się na wezwanie z powodu choroby. Zaś w dzisiejszych realiach nie byłoby możliwe wzywanie na wszelki wypadek na wysłuchanie biegłego lekarza psychiatry. Miejmy nadzieję, że rozporządzenie ministra sprawiedliwości, do którego wydania delegację stanowi art. 600 par 7 k.p.c, rozwieje wątpliwości - akcentuje sędzia Anna Begier.

Wskazuje również, że w przypadku braku możliwości jakiegokolwiek porozumienia się, nie będzie możliwości ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej, skoro kuratela to nie ubezwłasnowolnienie, kurator nie jest przedstawicielem ustawowym, a ma tylko udzielać wsparcia osobie niepełnosprawnej i uzgadniać z nią sposób prowadzenia lub załatwienia spraw, informować osobę niepełnosprawną o podjętych działaniach oraz ich wynikach, tak aby mogła sama podejmować decyzje i działania odpowiednie do aktualnego stanu sprawy.

Pomoc prawna w sprawach karnych i cywilnych

- Warto też pamiętać, że w sprawach karnych jest instytucja tzw. obrony obligatoryjnej - oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli jest głuchy, niemy lub niewidomy oraz gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny. Natomiast w sprawach cywilnych w przypadku niepełnosprawności intelektualnej, zaburzeń związanych z demencją czy chorobami psychicznymi, które utrudniają samodzielne formułowanie pism, wniosków i obronę swych praw przez stronę, a w sprawie jest potrzebny udział profesjonalnego prawnika, sąd nie ma możliwości ustanowienia dla strony adwokata czy radcy prawnego z urzędu, bez wniosku strony - zaznacza sędzia Anna Begier.

Przypomina także o jedynym wyjątku: ustanowienie z urzędu wchodzi w grę wyłącznie w sprawach z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.