Sąd Okręgowy w Krakowie powziął wątpliwość co do składu sądu w postępowaniu uproszczonym po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego w 2019 roku.

Czytaj: Po roku od zmian w procedurze cywilnej przepisy przejściowe do poprawki>>

Sąd pytający przypomniał, że wątpliwość co do składu sądu drugiej instancji przy rozpoznaniu zażalenia na orzeczenie wydane przez sąd pierwszej instancji w postępowaniu uproszczonym istniała także w poprzednim stanie prawnym.

Została ona rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w uchwale z 27 listopada 2001 r., III CZP 61/01. Zgodnie z nią w postępowaniu uproszczonym toczącym się na skutek zażalenia sąd rozpoznaje zażalenie w składzie jednego sędziego i uzasadnia z urzędu wszystkie postanowienia kończące to postępowanie.

Po noweli skład 3 sędziów

Sąd drugiej instancji zakwestionował aktualność tego poglądu w stanie prawnym wynikającym z ustawy nowelizującej i obowiązującej od 7 listopada 2019 r., gdyż w art. 397 par. 1 k.p.c. znalazła się regulacja przewidująca, że sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów.

Ponadto nie znalazł bezpośredniej podstawy do przyjęcia jednoosobowego składu sądu rozpoznającego zażalenie wniesione w postępowaniu uproszczonym w przepisach regulujących to postępowanie odrębne. W art. 505(10) par. 1 k.p.c. znajduje się tylko regulacja dotycząca składu sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację wniesioną od wyroku wydanego w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu uproszczonym.

 

 

Stosując zasady wykładni wskazane przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej uchwały, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że wobec braku przepisów normujących postępowanie wywołane wniesieniem zażalenia w ramach postępowania uproszczonego należy odwołać się najpierw do przepisów o zażaleniu w postępowaniu procesowym zwykłym.

Postępowanie zażaleniowe

W obecnym stanie prawnym te przepisy (art. 397 par. 1 k.p.c.) regulują skład sądu w postępowaniu zażaleniowym, zatem nie ma podstaw do korzystania – przez odesłanie z art. 397 par. 3 k.p.c. – z przepisów regulujących skład sądu drugiej instancji w postępowaniu apelacyjnym, zarówno w sprawach prowadzonych w trybie zwykłym, jak i w odrębnym postępowaniu uproszczonym.

Dlatego sąd drugiej instancji zdecydował się na rozpoznanie tego  zażalenia w składzie trzyosobowym i w takim też składzie przedstawił zagadnienie prawne.

Sprzeczność z wykładnią

Sąd Okręgowy uwypuklił, że zastosowanie przedstawionego sposobu rozwiązania tego problemu, przy braku bezpośredniego uregulowania przez ustawodawcę składu sądu do rozpoznania zażaleń wnoszonych w postępowaniach uproszczonych, prowadzi do nieracjonalnych wniosków. Zgodnie z art. 505(10) par. 1 k.p.c., środek odwoławczy od wyroku, czyli merytorycznego rozstrzygnięcia powództwa rozpoznawanego przez sąd pierwszej instancji w postępowaniu uproszczonym, będzie rozpoznawać sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego, podczas gdy środek odwoławczy od orzeczeń w kwestiach formalnych w tym postępowaniu sąd drugiej instancji w składzie trzyosobowym. Taki wniosek pozostaje w sprzeczności z wykładnią systemową i celowością, gdyż co do zasady to orzeczenia merytoryczne mają zdecydowanie większe znaczenie dla stron.

W tej sytuacji Izba Cywilna 16 listopada podjęła uchwałę, według której w stanie prawnym wprowadzonym od  7 listopada 2019 r. ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw sąd drugiej instancji rozpoznaje zażalenie na orzeczenie wydane przez sąd pierwszej instancji w sprawie toczącej się w postępowaniu uproszczonym w składzie jednego sędziego.

Sędziowie podkreślają, że ta uchwała ma istotne znaczenie i odblokuje sądy, które od ponad roku mają w tym zakresie duże wątpliwości interpretacyjne. Tym bardziej, że obecnie apelacje w postępowaniu zwykłym rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie trzyosobowym, a w postępowaniu uproszczonym w składzie jednoosobowym, z kolei zły skład to nieważność postępowania odwoławczego. 

Sygnatura akt III CZP 76/20, uchwała 3 sędziów Izby Cywilnej z 16 listopada 2021 r.