Sędzia sądu okręgowego W. T. wniósł odwołanie od doręczonej mu uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, którą Rada nie wyraziła zgody na dalsze zajmowanie przez niego stanowiska sędziego.
Zarzuty skargi
Zaskarżonej uchwale sędzia zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 i art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz naruszenie prawa formalnego, tj. art. 69 § 1b ustawy z dnia 27 lipca 2001r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez:
- bezzasadne i nieuprawnione przyjęcie przez Krajową Radę Sądownictwa, że interes wymiaru sprawiedliwości, w tym racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego, nie przemawiają za dalszym zajmowaniem stanowiska sędziego
- brak wszechstronnego zbadania i rozważenia sprawy przez KRS w zakresie obciążenia Skarżącego jako sędziego oraz związanego z wykonywaną funkcją wizytatora do spraw cywilnych i wieczystoksięgowych;
- nieuwzględnienie interesu indywidualnego skarżącego w dalszym zajmowaniu stanowiska sędziego i jego przydatności na tym stanowisku;
- niepoinformowanie skarżącego o terminie posiedzenia, na którym rozpatrywana była sprawa co do dalszego zajmowania stanowiska sędziego;
- brak pouczenia przez KRS co do środka zaskarżenia uchwały i terminu jego wniesienia.
Czytaj także: SN kontynuuje postępowanie przeciwko sędziemu oskarżonemu o zbrodnię komunistyczną>>
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały w całości i udzielenie zabezpieczenia na czas prowadzenia postępowania w sprawie poprzez wstrzymanie skuteczności zaskarżonej uchwały. Według skarżącego stwierdzenie nieprzydatności do dalszego zajmowania stanowiska sędziego orzekającego blisko 40 lat bez korzystania ze zwolnień lekarskich nie jest słuszne.
Opinia zgromadzenia sędziów okręgu
Zdaniem sędziów z tego okręgu, W. T. prezentuje nienaganne zachowanie w relacjach służbowych i w stosunku do osób trzecich, wykładowcy (ze stopniem naukowym) na szkoleniach sędziów, przy tym był wizytatorem do spraw cywilnych i wieczystoksięgowych, spełniającym na co dzień liczne obowiązki z tym związane.
Zespół sędziowski nie rekomendował przeniesienia w stan spoczynku skarżącego. Podkreślił, że nie przemawia za tym interes wymiaru sprawiedliwości, w tym racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego.
W.T. orzeka w I Wydziale Cywilnym Sądu Okręgowego w K., którego obciążenie od 1 stycznia do 30 września 2019 r. było następujące:
- wpłynęło łącznie 1965 spraw,
- załatwiono 1785 spraw,
- do załatwienia pozostało 1780 spraw.
Opinia KRS
KRS w odpowiedzi wskazała, że obciążenie sędziego W.T. jest mniejsze od obciążenia większości sędziów w wydziale, gdyż od 1 stycznia do 30 września 2019 r. do jego referatu wpłynęło 149 spraw, kiedy średnia w wydziale wynosiła 216,4 sprawy.
Zdaniem KRS, po przeanalizowaniu statystyki obciążenia sędziego oraz wydziału, jak również liczby załatwionych spraw, należało stwierdzić, że nie było podstaw do wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska, ponieważ odejście jednego sędziego z wydziału w rozpatrywanym przypadku nie spowoduje żadnej istotnej komplikacji w pracy wydziału.
Dwa poglądy
W orzecznictwie zarysowały się dwa odrębne stanowiska. Pierwsze i zarazem dominujące –oparte na wykładni systemowej i prokonstytucyjnej:
- zakłada, że art. 69 § 1b zd. 2 p.u.s.p. nie wyłącza możliwości odwołania się sędziego od uchwały KRS i nie stanowi wyjątku
- drugie stanowisko –oparte w zasadzie na wykładni literalnej –odrzuca zakaz wykładni synonimicznej i zakłada, że uchwała KRS w takim przypadku jest prawomocna i niezaskarżalna do Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy stwierdził, że w pełni podziela pierwsze stanowisko i argumentację o możliwości odwołania się od uchwały KRS (przedstawioną w wyrokach w sprawach: I NO 57/18, I NO 3/20; I NO 81/20). I dodał, że odmienne podejście do wykładni art. 69 ust. 1b p.u.s.p. prowadziłoby do naruszenia podstawowych zasad konstytucyjnych, w tym art. 2 Konstytucji RP. W konsekwencji sędzia zostałby bowiem pozbawiony możliwości kwestionowania działań wpływających na zakres jego praw i obowiązków.
Postępowanie przed KRS jest jednoinstancyjne, dlatego też zasada zaskarżania uchwał Rady w sprawach osobowych do Sądu Najwyższego jest realizacją normy konstytucyjnej z art. 78 Konstytucji RP.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Data urodzenia sędziego lub prokuratora jako informacja publiczna >
Pytanie o arbitralność uchwały
Sąd Najwyższy bada, czy uchwała KRS nie jest arbitralna, czy nie jest podjęta z użyciem niedozwolonych kryteriów. KRS nie może na zasadzie pełnej uznaniowości, decydować o pozostawieniu sędziego w stanie czynnym po osiągnięciu przez tego sędziego określonego w ustawie wieku przechodzenia w stan spoczynku, w sytuacji, gdy sędzia ten złożył przewidziane w ustawie oświadczenie o woli dalszego pełnieniu urzędu, załączył wymagane zaświadczenia, a bezpośredni przełożony oraz zgromadzenie sędziów okręgu jednoznacznie wypowiedziało się za pozostawieniem sędziego w stanie czynnym.
SN podkreślił, że KRS nie może działać na zasadzie pełnej uznaniowości i w ten sposób decydować o pozostawieniu sędziego w stanie czynnym po osiągnięciu przez niego ustawowego wieku.
Czytaj w LEX: Ochrona socjalna sędziów sądów powszechnych >
Sąd Najwyższy udzielił zabezpieczenia w ten sposób, że wstrzymał skuteczność zaskarżonej uchwały (I NO 191/19). Było to konieczne z uwagi na fakt, że KRS stoi na stanowisku, że uchwała jest prawomocna, a tym samym wykonalna, a w związku z tym, organy administracji sądowej mogły podejmować pewne czynności rodzące trudno odwracalne skutki.
Mając na względzie niezawisłość sędziowską, która wyraża się w gwarancjach dla sędziego, Izba Kontroli uchyliła uchwałę. I stwierdziła, że w świetle tej sprawy interes wymiaru sprawiedliwości nie może być sprzeczny ze słusznym interesem sędziego do skorzystania z przewidzianej ustawą możliwości dalszego pełnienia służby sędziowskiej po osiągnięciu ustawowego wieku przejścia w stan spoczynku, w sytuacji gdy spełnia wszystkie wskazane w ustawie wymogi formalne.
Sygnatura I NKRS 2/21, wyrok z 19 stycznia 2021 r.
