TK: formalizm procedury jest słuszny

Odrzucenia środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych jest zgodne z konstytucją orzekł we wtorek Trybunał Konstytucyjny. Ustawodawca ma prawo do swobody w określaniu rygorów w procesie cywilnym dotyczących skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Trybunał Konstytucyjny orzekł 12 lipca, że art. 424⁸ § 1 w związku z art. 424⁵ § 1 pkt 3 Kodeks postępowania cywilnego przewidujący odrzucenie - bez wezwania do usunięcia braków - skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest zgodny z prawidłową legislacją.

Konflikt o zapłatę

Skargę konstytucyjną do Trybunału złożyła gminna spółdzielnia „Samopomoc chłopska”. Spółdzielnia ta zawarła z Centralnym  Ośrodkiem Szkolenia Straży Granicznej umowę na dostawę produktów piekarniczych na rok. Umowa przewidywała kary umowne za odstąpienie od umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi spółdzielnia. W wyniku suszy, która spowodowała klęskę urodzaju, drastycznie wzrosły ceny zbóż, co miało bezpośrednie przełożenie na ceny produktów piekarniczych. Strony nie doszły do porozumienia, co do wzrostu cen i w związku z tym spółdzielnia zaprzestała dostawy produktów. W konsekwencji  Ośrodek Szkolenia odstąpił od umowy co spowodowało naliczenie kar umownych. Spółdzielnia złożyła pozew, w którym domagała się zasądzenia na jego rzecz kwoty tytułem niezapłaconych faktur VAT. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający roszczenie spółdzielni. Od powyższego nakazu Ośrodka Szkolenia złożył sprzeciw oraz wniósł pozew wzajemny stojąc na stanowisku, że kary umowne zostały naliczone prawidłowo. Sąd I instancji oddalił powództwo  i zasądził od spółdzielni zapłatę naliczonej kwoty, a sąd II instancji jedynie zmniejszył wysokość wymaganej kwoty.

Pozew o stwierdzenie nieważności wyroku

Skarżąca złożyła pozew o stwierdzenie, że wyrok był wydany niezgodnie z prawem. Zdaniem sądu skarga nie odpowiadała wymogom formalnym gdyż nie wskazywała przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne oraz nie wykazywała, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie jest możliwe.

Odrzucenie skargi bez wezwania do usunięcie braków formalnych wydaje się według strony skarżącej ukształtowaniem procesu niezgodnie z zasadami prawa do sądu oraz adekwatnych sankcji do przewinienia. Jest ponadto sprzeczne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności oraz demokratycznym państwem prawnym poprzez wprowadzanie ograniczeń nieadekwatnych do sytuacji.

Formalizm jest potrzebny

Trybunał nie podzielił tej opinii, mimo sugestii Prokuratora Generalnego, że przepis jest niekonstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że pewien zakres formalizmu jest cechą każdego postępowania zmierzającego do realizacji konstytucyjnych praw i wolności jednostki, w tym także procesu cywilnego. Współcześnie nie można sobie wyobrazić postępowania całkowicie odformalizowanego.

TK stwierdził, że zakwestionowana procedura nie narusza zasady sprawiedliwości proceduralnej, gdyż nie ogranicza możliwości korzystania przez strony z praw i gwarancji procesowych. Wprowadza ona jedynie sankcję procesową w sytuacji, gdy pismo inicjujące szczególną procedurę nie określa istoty sprawy. Ustawowe sprecyzowanie przesłanek dopuszczalności środków procesowych nie może być interpretowane jako odbieranie stronie, w szczególności reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, możliwości dochodzenia praw na drodze sądowej.

- Kształt zaskarżonej procedury pozostaje w ramach dozwolonej swobody regulacyjnej, jaką ustawodawca posiada w stosunku do nadzwyczajnych środków zaskarżenia – podkreślił sędzia sprawozdawca Maria Gintowt-Jankowicz.

Sygnatura akt 49/08