Zmiany przepisów o doręczeniach mają mobilizować pozwanych do odbioru korespondencji

Wprowadzenie w 2019 r. instytucji doręczeń pism za pośrednictwem komornika sądowego zlikwidowało tzw. fikcję doręczeń dla osób fizycznych, tj. domniemanie skutecznego doręczenia dwukrotnie awizowanej przesyłki. Po ponad trzech latach fikcja ta częściowo powraca, co daje szansę na przeprowadzenie większej liczby postępowań zamiast ich umarzania - pisze radca prawny Justyna Peplinska. I dodaje, że jednocześnie ustawodawca wprowadził istotne instrumenty pozwalające na ograniczenie liczby doręczeń komorniczych, a także ich sprawniejszą realizację.

Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw została przekazana do podpisu Prezydenta w dniu 10 marca 2023 roku. Jakie zmiany w zakresie doręczeń czekają nas w przypadku zarządzenia przez Prezydenta ogłoszenia nowelizacji w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej?

Czytaj: Więcej spraw do sądów rejonowych, awanse sędziów - zmiany w kpc do prezydenta>>
 

Zawiadomienie o zmianie adresu do doręczeń ujawnionego w CEIDG

Osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą sąd doręcza korespondencję na adres do doręczeń ujawniony w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, chyba że wskazała ona inny adres. Ustawa nowelizująca w art. 136 § 5 kpc nakłada na stronę nowy obowiązek polegający na informowaniu sądu o każdej zmianie tego adresu. Jeżeli przedsiębiorca tego zaniecha, pismo sądowe pozostanie w aktach sądowych ze skutkiem doręczenia.

Dotychczas przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidywały takiej sankcji odnośnie do adresu do doręczeń ujawnionego w ewidencji. Aktualne przepisy odnoszą się tylko do obowiązku informowania o zmianie adresu zamieszkania - pod rygorem uznania doręczenia za skuteczne.

Powyższa zasada nie dotyczy jednak pierwszego doręczenia w sprawie. Zgodnie z ogólną regułą obejmującą wszystkich pozwanych (osoby fizyczne - zarówno konsumentów, jak i osoby prowadzące działalność gospodarczą, a także osoby prawne), w przypadku niemożności doręczenia pisma odpowiednio na adres zamieszkania, adres udostępniony w ewidencji czy rejestrze sądowym, przesyłka jest dwukrotnie awizowana.

Czytaj w LEX: Fikcja doręczenia wobec przedsiębiorcy w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. >

W razie nieodebrania przesyłki przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą po jej dwukrotnym awizowaniu, po wejściu w życie nowych przepisów, dalszy przebieg postępowania zależeć będzie od treści adnotacji dokonanej na zwrotnym potwierdzeniu odbioru.

Zobacz procedurę w LEX: Doręczanie pism sądowych >

Doręczenia elektroniczne. Komentarz [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Agnieszka Skóra, Błażej Kwiatek

Sprawdź  

Cena promocyjna: 136.79 zł

|

Cena regularna: 152 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł

Doręczenie na adres zamieszkania

Zgodnie z dodanym art. 139 kpc § 2[1] kpc, jeżeli przedsiębiorca wpisany do CEIDG nie odebrał pierwszego pisma ze względu na nieujawnienie w ewidencji zmiany adresu do doręczeń, pismo to doręcza się na adres zamieszkania.

Z powyższego wynika, że w przypadku zwrotu korespondencji z adnotacją, iż adres jest nieaktualny, pismo należy doręczyć na adres zamieszkania. Wspomniana zmiana nasuwa pytanie, skąd powód ma znać adres zamieszkania pozwanego będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą? Zwyczajowo w umowie wskazuje się adres ujawniony w ewidencji. Powodowi nie pozostanie nic innego, jak tylko ponowne wskazanie tego samego adresu, tym razem jako adresu zamieszkania. Nie można zresztą wykluczyć, że adres wynikający z ewidencji faktycznie jest tożsamy z adresem zamieszkania przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą.

Zobacz procedurę w LEX: Ukaranie grzywną za zaniedbanie przez dłużnika obowiązku powiadomienia o zmianie miejsca swego pobytu >

Jeżeli pozwany nie odbierze przesyłki pod adresem zamieszkania, wówczas doręczenia dokonuje komornik sądowy w trybie art. 139[1] kpc. Nowelizacja przewiduje, że w przypadku zaistnienia konieczności doręczenia osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą pisma procesowego przez komornika sądowego koszty doręczenia będą obciążały tę stronę niezależnie od wyniku sprawy.

Zobacz procedurę w LEX: Doręczenie pozwanemu pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony praw >

Fikcja doręczeń

Podkreślenia wymaga, że zgodnie ze zmienionymi przepisami przejście na tryb doręczenia na adres zamieszkania następuje tylko wtedy, gdy adres z CEIDG jest ewidentnie nieaktualny. Jeżeli jednak z adnotacji poczty nie wynika, że adres jest nieaktualny lub budynek nie istnieje, to wówczas sąd uzna za skuteczne doręczenie zastępcze na adres z CEIDG.

Podwójne awizowanie przesyłki skierowanej na adres ujawniony w CEIDG wywoła zatem skutek równoznaczny z jej doręczeniem, o ile adres ten jest aktualny. Oznacza to, że wobec osoby fizycznej będącą przedsiębiorcą, która unika odbioru korespondencji sądowej, zostanie zastosowana tzw. fikcja doręczenia.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Umieszczenie na potwierdzeniu odbioru imienia i nazwiska dorosłego domownika odbierającego pismo, jako przesłanka skuteczności doręczenia tego pisma w postępowaniu sądowoadministracyjnym >

W uzasadnieniu projektu ustawy podkreślono, że przez „niemożność doręczenia pierwszego pisma w sprawie” w sposób przewidziany w art. 139 § 1 kpc należy rozumieć tylko takie sytuacje, w których przesyłka wraca z adnotacją, że adres jest nieaktualny (adresat nie jest znany pod adresem lub nie prowadzi tam już działalności).

Czytaj omówienie w LEX: Niełatwo obalić domniemanie o prawidłowości doręczenia przesyłki sądowej >

Możliwość odstąpienia od doręczenia komorniczego

Ważną zmianę z punktu widzenia powoda stanowi wprowadzenie w art. 139 § 1[1] kpc rozwiązania pozwalającego sądowi na odstąpienie od doręczenia przesyłki za pośrednictwem komornika sądowego (dotyczy to wszystkich osób fizycznych).

Może ono znaleźć zastosowanie, jeżeli pomimo nieodebrania przez adresata korespondencji aktualność adresu pozwanego wskazanego w pozwie nie budzi wątpliwości. Przydatne będą zatem wszelkie dowody świadczące o tym, że adres pozwanego jest aktualny, np. wcześniej odbierał tam korespondencję, w szczególności w toku innego prowadzonego postępowania. Warto takie dowody załączyć już w pozwie.

Czytaj w LEX: Praktyczne aspekty doręczeń pism procesowych za pośrednictwem komornika sądowego oraz e-doręczeń w postępowaniu egzekucyjnym >

Ograniczenie sposobów reakcji powoda na zobowiązanie do doręczenia korespondencji przez komornika sądowego

Ustawodawca uznał, że katalog sytuacji z art. 139[1] § 2 kpc, w których powód może uchylić się od doręczenia pisma za pośrednictwem komornika, został ukształtowany nazbyt szeroko. Z tego względu wyeliminowano możliwość zwrócenia przez powoda pisma wraz ze wskazaniem innego adresu pozwanego.

Polecamy szkolenie w LEX: Nowe zasady doręczeń w postępowaniu cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem doręczeń komorniczych >

Nowe brzmienie przepisu zakłada, że poza realizacją trybu doręczenia komorniczego (tj. złożeniem do akt potwierdzenia doręczenia korespondencji pozwanemu za pośrednictwem komornika), powód może zwrócić korespondencję wraz z dowodem na piśmie, że pozwany zamieszkuje pod adresem wskazanym w pozwie. Dowodem takim może być w szczególności informacja od komornika, który ustalił adres pozwanego.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Dojście oświadczenia woli w taki sposób że adresat mógł zapoznać się z jej treścią >

Doręczenie komornicze a bieg terminów związanych z doręczeniem

Kluczową zmianę w zakresie doręczeń komorniczych stanowi dodanie § 3 w art. 139 kpc. Dotychczas przeważająca większość sądów przyjmowała, że w przypadku nieodebrania korespondencji podwójnie awizowanej, a następnie skutecznym jej doręczeniu przez komornika sądowego na adres wskazany w pozwie, bieg terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty albo odpowiedzi na pozew, rozpoczyna się wraz z odbiorem pisma od komornika. Ponadto, wątpliwości budziło to, w jaki sposób należy postąpić, jeśli powód wykazał, że adres podany w pozwie jest aktualny (czy należało wówczas podjąć ponowną próbę doręczenia korespondencji pozwanemu).

Zobacz wzór dokumentu: Informacja o doręczeniu korespondencji za pośrednictwem komornika sądowego >

Nowelizacja powyższe rozbieżności usuwa, stanowiąc, iż w przypadku wykazania przez powoda dowodem na piśmie, że pozwany zamieszkuje pod adresem wskazanym w pozwie, korespondencję przesłaną w sposób przewidziany w art. 139 § 1 kpc (tj. powtórnie awizowaną) uważa się za doręczoną.

W takiej sytuacji uznaje się, że pierwotne doręczenie przez sąd było skuteczne z upływem 14 dni od pozostawienia pierwszego awizo. W konsekwencji przyjęto, że późniejsze doręczenie tej korespondencji przez komornika na ten sam adres nie powoduje ponownego rozpoczęcia biegu terminów, które ustawa wiąże z doręczeniem.

Czytaj omówienie w LEX: Doręczenie przez komornika sądowego nieskuteczne, gdy protokół z czynności budzi wątpliwości >

W uzasadnieniu omawianej zmiany wyjaśniono, że pozwany nie powinien odnosić żadnych korzyści związanych z niewłaściwym i nielojalnym postępowaniem, a za takie można uznać unikanie odbioru kierowanej do niego korespondencji sądowej. Stwierdzono, że takie ponowne doręczenie ma charakter wyłącznie informacyjny. Upływ terminu do wniesienia sprzeciwu będzie skutkować uprawomocnieniem się nakazu zapłaty, zaś upływ terminu do złożenia odpowiedzi na pozew powinien istotnie przyczynić się do wydania wyroku uwzględniającego powództwo, skoro pozwany nie zakwestionował twierdzeń powoda w zakreślonym przez sąd terminie.

Zmiany w ustawie o komornikach sądowych

Ustawa nowelizująca w art. 15 wprowadza też kilka zmian dotyczących doręczeń komorniczych w art. 3a i 3b ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.

Niejednokrotnie komornik sądowy posiada informacje na temat adresu pozwanego z prowadzonych postępowań egzekucyjnych czy też czynności zmierzających do doręczenia przesyłki w innych sprawach. Ustawodawca słusznie uznał za niecelowe podejmowanie próby doręczenia na adres, o którym z góry wiadomo, że jest  nieaktualny. W związku z tym w art. 3a ww. ustawy dodano ust. 1b, na podstawie którego komornik w takiej sytuacji będzie uprawniony do doręczenia pisma adresatowi pod znanym mu adresem. Zgodnie z dodanym art. 41 ust. 3 ustawy z  28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, wnioskujący poniesie wówczas także opłatę w kwocie 40 zł. Informacje posiadane przez komornika są bowiem wynikiem podejmowania przez niego wcześniejszych czynności.

Analogicznie, w przypadku realizacji wniosku z art. 3b ww. ustawy o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania adresata, komornik będzie mógł korzystać z informacji posiadanych z urzędu, jeżeli aktualny adres zamieszkania adresata jest mu znany.

Czytaj w LEX: Przesyłanie korespondencji drogą pocztową i konsekwencje nieodebrania korespondencji przez dłużnika >

Przepisy przejściowe i końcowe

Legislator uznał, że ustawa nowelizująca powinna mieć zastosowanie w jak najszerszym zakresie, a zatem nowe przepisy należy stosować także w postępowaniach cywilnych będących w toku w momencie jej wejścia w życie.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, w szczególności dotyczy to omówionych powyżej zmian kodeksu postępowania cywilnego. Z kolei przepisy nowelizujące ustawę o komornikach sądowych wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Pozytywna ocena zmian

Omówione powyżej zmiany, mające na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych powstałych w wyniku wejścia w życie ustawy nowelizującej kpc z 4 lipca 2019 r., zasługują na pozytywną ocenę.

Czytaj w LEX: Zasady doręczania pism procesowych po reformie postępowania cywilnego z lipca 2019 r.  >

Wprowadzone rozwiązania powinny przede wszystkim zmobilizować pozwanych do odbioru korespondencji - w przeciwnym razie postępowanie może zakończyć się uzyskaniem przez powoda tytułu wykonawczego bez ich udziału. Niewątpliwie jest to dobra informacja dla wierzycieli, gdyż nieskuteczność doręczeń stanowiła dotąd jedną z głównych przeszkód w dochodzeniu należności przed sądem.

Przywrócenie fikcji doręczeń wobec osób fizycznych będących przedsiębiorcami oraz uniknięcie zbędnych z perspektywy ekonomiki procesu czynności związanych z tzw. doręczeniem komorniczym ma na celu ułatwienie dochodzenia wierzytelności i skrócenie czasu trwania postępowań sądowych, z jednoczesnym zachowaniem prawa do rzetelnego procesu. Sankcje będą wymierzone jedynie w pozwanych, którzy unikają odbioru korespondencji sądowej.

Z niecierpliwością czekamy na decyzję Prezydenta, który do końca marca bieżącego roku ma czas na podpisanie ustawy nowelizującej lub jej zawetowanie.

Autorka: Justyna Peplinska, radca prawny, dział zarządzania wierzytelnościami DSK Kancelaria