Gdy wyrok sądu pierwszej instancji (lub postanowienie sądu wydane w postępowaniu nieprocesowym) okazuje się być rozstrzygnięciem niekorzystnym, strona (uczestnik postępowania) może podjąć działania, dzięki którym jej sprawą zajmie się sąd odwoławczy. Przepisy gwarantują, że sprawę sądową rozpoznaje się w dwóch instancjach. Sąd drugiej instancji ma z istoty rzeczy zająć się kontrolą zaskarżonego orzeczenia. Dzięki istnieniu sądów pierwszej i drugiej instancji prawo obywatela do rozpoznania sprawy przez sąd nie jest abstrakcyjne, lecz rzeczywiste.
Apelacje podstawowym środkiem odwoławczym
- Apelacja jako podstawowy środek odwoławczy służy do zaskarżenia merytorycznego orzeczenia sądu pierwszej instancji, zaś jej prawidłowe wniesienie zapobiega uprawomocnieniu się zaskarżonego wyroku, aż do czasu zakończenia postępowania odwoławczego oraz przenosi rozpoznawanie sprawy do sądu wyższej instancji – wskazuje Katarzyna Sikora, prawnik Grupa Brightspot. Zaznacza, że możliwość wniesienia apelacji, stanowi realizację zasady dwuinstancyjności postępowania ustanowionej w art. 78 Konstytucji RP.
Jak wskazuje dr Marcin Białecki, adwokat prowadzący kancelarię adwokacką w Łodzi, mediator i mediator rodzinny w sprawach transgranicznych, adiunkt pełniący obowiązki Kierownika Katedry Postępowania Cywilnego na WPiA UKSW w Warszawie, przepisy dotyczące apelacji są związane z potrzebą kontrolowania orzeczenia sądu pierwszej instancji pod kątem jego zgodności z prawem materialnym i prawem procesowym.
- Wiążą się również z możliwością ustalenia tego, czy sąd pierwszej instancji nie dopuścił się błędów, które powodują, że wyrok sądu nie może się ostać w obrocie prawnym– podkreśla adwokat Białecki.
Oczywiście, potencjalna możliwość skorzystania z prawa do wniesienia apelacji nie oznacza automatycznie, że każda strona przegrywająca będzie ją wnosić. Możliwość skierowania sprawy przed oblicze sądu odwoławczego nie oznacza też, że każda strona może w każdym czasie wnieść skutecznie apelację. Ustawodawca w Kodeksie postępowania cywilnego sprecyzował zasady wnoszenia apelacji. Istotne jest dochowanie właściwego trybu, zwrócenie uwagi na terminy i warunki sporządzania apelacji. Jeśli strona wniesie apelację po upływie terminu do jej sporządzenia, to nie zostanie ona merytorycznie rozpoznana. Sąd odwoławczy odrzuca tak wniesioną apelację. Innymi słowy nie ocenia merytorycznej ‘zawartości’ apelacji, a koncentruje się jedynie na kwestii formalnej - niedochowaniu warunków przy jej składaniu.
- Terminy do wniesienia apelacji są związane z pewnym reżimem polegającym na konieczności zapewnienia pewności obrotu. Pozwalają na dyscyplinowanie stron. Strona, która jest niezadowolona z orzeczenia ma określony termin, w którym powinna wnieść apelację. Dzięki temu strona przeciwna nie pozostaje w niepewności co do bytu orzeczenia sądu– mówi mec. Białecki. Podkreśla, że wymogi formalne apelacji istnieją po to, by wskazać sądowi drugiej instancji granice zaskarżenia, co strona lub uczestnik postępowania zarzuca orzeczeniu sądu pierwszej instancji.
Od wyroku odwołuje się przegrywający
Warto podkreślić, że możliwość wnoszenia apelacji jest zastrzeżona tylko dla tych stron, dla których wyrok sądu jest niekorzystny. Przykładowo, jeśli powód domagał się przed sądem zasądzenia na jego rzecz od pozwanego kwoty 7000 zł, a pozwany domagał się oddalenia powództwa, to sąd uznając, że rację w sporze ma pozwany wyda wyrok oddalający powództwo. Taki wyrok będzie mógł zaskarżyć wyłącznie powód, gdyż to jego żądanie nie zostało uwzględnione. Jeśli natomiast wyrok sądu byłby częściowo niekorzystny dla każdej ze stron, obie mogłyby wnosić apelację w zakresie, w jakim przegrały spór.
Procedura przed wniesieniem apelacji
Aby strona mogła wnieść apelację, powinna po wyroku złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Wówczas sąd przystąpi do sporządzenia pisemnych motywów rozstrzygnięcia. Z uzasadnienia wyroku sądu wynikać będzie m.in. to, jakie ustalenia sąd poczynił, jakie przepisy prawa zastosował w sprawie i z jakich przyczyn sąd wydał wyrok określonej treści. Następnie odpis uzasadnienia wyroku wraz z wyrokiem jest przesyłany do strony, która następnie może wnieść apelację. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Wyjątkowo termin ten może być dłuższy – trzytygodniowy (art. 369 par 1(1) k.p.c.).
Złożenie apelacji to proces wymagający przygotowania i czasu. W szczególności autor apelacji powinien wskazać jednozncznie, z jaką częścią orzeczenia sądu pierwszej instancji nie zgadza się, jakie zarzuty formułuje. Sporządzający apelację powinien wyjaśnić jednoznacznie, z jakich przyczyn nie zgadza się z wyrokiem. Może też składać wnioski o przeprowadzenie dowodów. Tak sporządzoną apelację wraz z odpisem dla strony przeciwnej należy przesłać do sądu drogą pocztową bądź złożyć w biurze podawczym sądu.
W obecnym stanie prawnym sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę, nie tylko apelację. Oznacza to, że rolą sądu odwoławczego jest analiza całej materii kluczowej dla wydania rozstrzygnięcia.
Katarzyna Sikora podkreśla, że wniesienie apelacji daje apelującemu możliwość zgłoszenia zarzutów zarówno merytorycznych, jak i procesowych, a w razie potrzeby także powołania faktów i dowodów, których nie mógł lub nie potrzebował powoływać w postępowaniu przed sądem I instancji – co autor apelacji powinien jednak uprawdopodobnić. - Apelujący może także w postępowaniu apelacyjnym, w razie zmiany okoliczności, żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy (art. 383 k.p.c.) – wskazuje.
- Wskutek wniesionej apelacji sąd odwoławczy ponownie rozpozna sprawę na podstawie materiału zgromadzonego zarówno przed sądem I jak i II instancji, w ramach określonego w apelacji zakresu zaskarżenia wyroku i podniesionych w apelacji zarzutów, zaś w granicach zaskarżenia z urzędu zbada czy w zaskarżonej sprawie nie występują przesłanki świadczące o nieważności postępowania. Bez względu na postawione zarzuty sąd II instancji dokonana kontroli merytorycznej zaskarżonego orzeczenia – ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy ma naprawić błędy popełnione przez sąd I instancji oraz ewentualne błędy stron – tłumaczy Katarzyna Sikora. I akcentuje, że w razie uwzględnienia apelacji sąd odwoławczy zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy, natomiast w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd drugoinstancyjny może także w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29.09.2020 r., II PK 65/20, LEX nr 3160422 podkreślił, że orzeczenie sądu odwoławczego może być nawet diametralnie inne niż orzeczenie sądu pierwszej instancji.
Cena promocyjna: 359.1 zł
|Cena regularna: 399 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Konsultacja sprawy z prawnikiem
Warto też pamiętać, że nie w każdym przypadku celowe jest wnoszenie apelacji. Inicjowanie postępowania apelacyjnego wiąże się z ponoszeniem kosztów. Jeśli sąd odwoławczy przesądzi, że apelujący nie wykazał swoich twierdzeń, a jego zarzuty były bezzasadne, to może on zostać zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania apelacyjnego. Przed wniesieniem apelacji należy więc rozważyć, czy apelujący dysponuje istotnymi argumentami, które mogą wpłynąć na zmianę przez sąd odwoławczy rozstrzygnięcia wydanego przez sąd niższej instancji. Decyzję w tym zakresie warto podejmować z rozwagą, korzystna może być konsultacja z prawnikiem, który może doradzić czy warto kwestionować wyrok sądu. Może on również zająć się sporządzeniem apelacji. Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej mają przy tym możliwość złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Jak wskazuje dr Katarzyna Julia Kowalska, radca prawny, prorektor ds. Nauczania i Rozwoju Wyższej Szkoły Nauk Społecznych Pedagogium w Warszawie, jeżeli sytuacja osobista i ekonomiczna uzasadnia złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, to każdy, kto uzna to za konieczne, może z takim wnioskiem wystąpić. - W zależności od etapu postępowania wniosek może być składany ustnie lub pisemnie. Informacje na temat zasad wnoszenia wniosków sądy umieszczają na swoich stronach internetowych – mówi. I podkreśla, że zwiększenie gwarancji procesowych leży w interesie każdego, czyja sprawa toczy się w sądzie.
Jak dodaje adw. Marcin Białecki konsultowanie się z prawnikiem przy sporządzaniu apelacji jest dobrym rozwiązaniem. Wskazuje, że w trudnych sprawach nie tylko przed sądem drugiej instancji, ale także w pierwszej instancji warto poszukiwać kontaktu z prawnikiem i korzystać z profesjonalnej pomocy.
- Dzięki temu unikamy rozczarowań. Sąd odwoławczy nie jest tą instancją, w której możemy naprawić wszystkie błędy, które popełniliśmy jako strona np. jeśli zaniechaliśmy wniesienia odpowiednich wniosków o przeprowadzenie dowodu. Już na etapie pierwszej instancji warto zasięgać porad profesjonalistów, aby unikać konieczności późniejszego wnoszenia apelacji – podsumowuje mec. Białecki.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
