Stanowisko Sądu Najwyższego (IV CSK 470/09, LEX Nr 578083) zasługuje na aprobatę. Ubezwłasnowolnienie częściowe rodzi daleko idące skutki, ponieważ powoduje utratę przez osobę fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych, pozostawiając jej tylko częściową zdolność do tych czynności. Decyzja sądu orzekającego wymaga zatem szczególnie pogłębionej analizy okoliczności w każdej tego typu sprawie.
Celem instytucji ubezwłasnowolnienia częściowego jest pomoc osobie ubezwłasnowolnionej. Sąd Najwyższy niejednokrotnie podkreślał, że ubezwłasnowolnienie jest instytucją powołaną w wyłącznym interesie osoby chorej, która z przyczyn określonych w art. 16 § 1 k.c. potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw życia codziennego. Instytucja ubezwłasnowolnienia nie służy dobru wnoszącego o ubezwłasnowolnienie i rodziny tegoż wnoszącego (zob. postanowienie z dnia 29 grudnia 1983 r., I CR 377/83, LEX Nr 8582; postanowienie z dnia 7 sierpnia 1972 r., II CR 302/72, LEX Nr 7113).
Sąd dokonując oceny, czy zachodzą przesłanki ubezwłasnowolnienia, musi w pierwszej kolejności ustalić, czy stwierdzony u tej osoby stan zaburzeń psychicznych wyłącza jej zdolność kierowania swym postępowaniem, czy też tylko ją ogranicza i w jakim zakresie. W momencie gdy takie ustalenie zostanie poczynione, sąd będzie musiał podjąć decyzję, czy ubezwłasnowolnienie częściowe jest celowe ze względu na osobiste i majątkowe stosunki tej osoby.
Ustalenia i decyzje sądu muszą opierać się na wszechstronnej i wnikliwej ocenie zebranego materiału, który powinien obejmować - obok opinii biegłego (lub biegłych) psychiatry - dowody z zeznań osób, z którymi uczestnik postępowania, którego dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pozostaje w stałym lub częstym kontakcie osobistym, dokumenty dotyczące leczenia, pobytu w szpitalu itp. (por. postanowienie z dnia 17 listopada 1976 r., I CR 384/76, LEX Nr 7876).
Co prawda Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 maja 1969 r., I CR 132/68 zasadnie podkreśla, że instytucja ubezwłasnowolnienia nie ma na celu ochrony osoby, której dobra są zagrożone ze strony osoby chorej (LEX Nr 6341), tak jednak wydaje się, że decyzja o ubezwłasnowolnieniu powinna również uwzględniać interes społeczny. Jeśli istnieje uzasadnione przeświadczenie, że konkretnej osobie, z uwagi na przesłanki określone w art. 16 § 1 k.c., potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw, taka pomoc powinna zostać udzielona. Pozostawienie takiej osoby bez kontroli, przede wszystkim może wpłynąć negatywnie na jej sytuację osobistą i majątkową, ale również przynieść może negatywne konsekwencje społeczne. Nigdy - na co zasadnie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 1968 r., II CR 70/68, LEX Nr 6324 - nie powinna się jednak taka pomoc obracać przeciwko osobie chorej.
Ubezwłasnowolnienie częściowe stanowi bardzo poważną ingerencję w sferę dóbr osobistych jednostki, zatem orzeczenie sądu w tym przedmiocie stanowić musi najlepsze, optymalne ukształtowanie sytuacji życiowej osoby fizycznej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1974 r., I CR 8/74, LEX Nr 1751).
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line