Początkiem postępowania cywilnego jest zazwyczaj pismo sporządzane przez stronę. Tylko wyjątkowo sąd może wszcząć postępowanie cywilne z urzędu. Osoby chcące zainicjować postępowanie sądowe powinny właściwie przygotować pozew lub wniosek. Pozew jest sporządzany, jeśli sprawa ma być prowadzona w postępowaniu procesowym, natomiast wniosek – gdy sprawę należy rozpoznać w postępowaniu nieprocesowym.
Sąd sprawdzi formalną poprawność pism procesowych
Kluczowe regulacje prawne w zakresie wymogów konstrukcyjnych pism wynikają m.in. z art. 126 k.p.c., art. 187 k.p.c. i art. 511 k.p.c. Gdy pozew lub wniosek trafiają do sądu, nie od razu odpis pisma kierowany jest do pozwanego lub uczestnika postępowania. Poprawność formalna pism procesowych jest bowiem gruntownie sprawdzana. Jeśli pismo nie jest odpowiednio przygotowane, może dojść do jego zwrotu, a wówczas sprawie nie zostanie nadany bieg (art. 130 i nast. k.p.c.).
Czytaj w LEX: Sporządzanie pism procesowych po nowelizacji - zagadnienia praktyczne >
Jak podkreśla sędzia Anna Begier z Sądu Rejonowego we Wrześni, członek Stowarzyszenia „Iustitia”, weryfikacja pozwu (wniosku) pod kątem istnienia braków formalnych i wzywanie o ich uzupełnienie służy umożliwieniu nadania biegu sprawie. Co do zasady sąd jest organem, przed którym strony toczą spór.
Czytaj: Wniosek o uzasadnienie do sądu, ale nie do drugiej strony - sądy zwracają pisma>>
- Musi być jasne kto, od kogo, czego chce i w oparciu o jakie fakty. Powód musi precyzyjnie określić osobę pozwaną, tak by można było ustalić jej PESEL, by ewentualny wyrok nadawał się do egzekucji. Powód musi dokładnie sformułować swoje żądanie, gdyż sąd nie może orzekać o tym, czego powód nie żądał, ani też sąd i pozwany nie mogą odgadywać czego domaga się powód. Pozwany musi też wiedzieć przed czym ma się bronić – wyjaśnia sędzia A. Begier. Zauważa, że należy także zbadać pełnomocnictwo, a więc to, czy osoba składająca pozew w imieniu powoda ma do tego właściwe umocowanie. Sędzia Begier podkreśla, że aby procedować w czyjejś sprawie, należy wiedzieć czy ta osoba tego chce.
Zobacz w LEX: Sędziowskie case management przed sądem I instancji w zakresie pism przygotowawczych - nagranie ze szkolenia >
Cena promocyjna: 269.09 zł
|Cena regularna: 299 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 224.25 zł
- Są jeszcze kwestie techniczne: należy jeszcze złożyć odpisy, czyli kopie dokumentów, które sąd doręcza przeciwnikowi. Sąd nie kseruje bowiem dokumentów, generowałoby to przecież znaczne koszty i było czasochłonne – zaznacza sędzia Anna Begier. Wskazuje, że czasami pozew o alimenty lub wniosek o kontakty z dzieckiem potrafi liczyć trzydzieści stron, a powód dołącza dwieście kart kserokopii paragonów. - Wraz z kwestią braków formalnych sąd weryfikuje kwestię fiskalną - czy od pozwu (wniosku) uiszczono należną opłatę, gdyż sąd nie może podejmować czynności wskutek pism, od których nie uiszczono opłaty – wskazuje sędzia Anna Begier.
Czytaj w LEX: Postępowanie rozpoznawcze oraz odwoławcze po reformie kpc w praktyce >
Nie każde uchybienie oznacza zwrot
Jak wskazuje adwokat dr Szymon Solarski ze Śląskiej Kancelarii Adwokackiej nie każde uchybienie przy wnoszeniu pozwu lub wniosku skutkuje jego zwrotem. Mec. Solarski zaznacza, że w tym przypadku, obok obowiązki fiskalnego tj. opłacenia pisma inicjującego postępowanie, należy odróżnić uchybienia, które nie pozwalają na nadanie sprawie dalszego biegu oraz mniej istotne błędy.
- Wśród uchybień, które nie pozwalają nadać sprawie biegu należy z pewnością wskazać na tak daleko idące braki i sprzeczności w treści pisma, które nie pozwalają na jego odszyfrowanie i oznaczenie z jakim roszczenie petent chce wystąpić do sądu. Tak samo należy zakwalifikować brak lub błędne oznaczenie stron, przede wszystkim strony powodowej. - Przy sporządzaniu pozwu należy też starannie ustalić wysokość wpisu sądowego w sprawie, bowiem od opłaty wniosku lub pozwu zależy skuteczność jego złożenia w sądzie – zaznacza mecenas Solarski.
Czytaj w LEX: Pismo niebędące pozwem oraz pozew oczywiście bezzasadny w związku z nowelizacją KPC >
Braki pozwów
Adwokat Szymon Solarski zauważa jednocześnie, że w praktyce dość często się zdarza, iż sądy nakładały na powodów obowiązek ustalenia numeru PESEL pozwanych, choć taki obowiązek nie skutkuje niemożnością nadania sprawie biegu. - Może on jedynie rodzić skutki procesowe na etapie doręczania odpisu pozwu pozwanemu. W konsekwencji, przede wszystkim na skutek działalności sądów odwoławczych taka praktyka jest coraz rzadziej spotykana – podkreśla adwokat Szymon Solarski.
Zobacz procedurę w LEX: Usuwanie braków formalnych pisma procesowego >
- Zauważmy, że zgodnie z przepisem art. 130 par. 1 kpc przedmiotem wezwania powinny być braki uniemożliwiające nadanie sprawie prawidłowego biegu. Brak numeru PESEL powoda da się uzupełnić na późniejszym etapie postępowania, na przykład na rozprawie, a gdyby powód z jakichś przyczyn nie chciał go podać - sąd może go do tego zobowiązać pod rygorem zawieszenia postępowania. Nie ma też znaczenia ewentualna nieprawidłowość wymienienia w piśmie załączanych dokumentów. Brak informacji czy strony podjęły próbę mediacji, brak oznaczenia daty wymagalności roszczenia także nie wpływają na możność nadania biegu sprawie, jak również brak wskazania okoliczności faktycznych uzasadniających właściwość sądu – podkreśla sędzia Anna Begier. Dodaje, że w tym ostatnim przypadku tego rodzaju brak może po prostu skutkować tym, że sąd przekaże sprawę do rozpoznania innemu sądowi.
Dr Solarski wskazuje zaś, że mylne zatytułowanie pisma w sytuacji, gdy w sposób jasny wynika czego strona się domaga przed sądem nie jest brakiem formalnym, który uniemożliwia nadanie biegu sprawie.
Zobacz procedurę w LEX: Usuwanie braków formalnych pisma wniesionego na urzędowym formularzu >
Brak informacji o mediacji przed procesem
Dr Szymon Solarski zaznacza, że w praktyce często strony zapominają o wskazaniu, czy w sprawie podejmowały próbę pozasądowego rozwiązania sporu. Z kolei dr Olga Maria Piaskowska, adiunkt na Wydziale Prawa Uniwersytetu SWPS wskazuje, że zgodnie z przepisem zaniechanie wskazania informacji o przedsądowej mediacji może być potraktowane jak każdy inny brak formalny pozwu i może on skutkować zwrotem pozwu.
Radca prawny Sławomir Kujawa przypomina, że podstawowym celem nowego rozwiązania jest podniesienie wśród obywateli świadomości istnienia mediacji i innych metod pozasądowego rozwiązywania sporów poprzez wyraźne wskazanie stronom konfliktu, że przed skierowaniem sprawy do sądu powinny podjąć próbę rozwiązania sporu w drodze polubownej, zachęcenie i skłonienie ich do skorzystania z takiej alternatywy. - W każdej sprawie powód przed złożeniem pozwu powinien zweryfikować, czy w powstałym sporze jest możliwe ugodowe rozwiązanie sporu. Oczekiwanym efektem nowelizacji jest utrwalenie w społeczeństwie przekonania, że skierowanie sprawy do sądu powinno zostać poprzedzone próbą rozwiązania konfliktu za pomocą mediacji lub przy użyciu innego rodzaju polubownej metody rozwiązania sporu - mówi. I dodaje, że jeżeli takiej próby zaniechano, powód ma obowiązek wyjaśnienia przyczyn rezygnacji. Przyjęto założenie o celowości wspierania mediacji jako metody rozwiązywania sporów cywilnych drogą rozwiązań „miękkich”, tj. takich, które mają skłaniać strony do korzystania z mediacji i aktywizować sąd w jej wykorzystywaniu, jednak bez tworzenia sztywnych regulacji o charakterze przymuszającym.
Zgodnie z tym założeniem brak informacji o działaniach związanych z polubownym rozwiązaniem sporu na etapie przesądowym nie zostanie obarczony sankcją zwrotu pozwu. Ponieważ brak informacji o skorzystaniu z polubownych metod rozwiązania sporu nie uniemożliwia nadania sprawie dalszego biegu, przewodniczący nie będzie wzywał powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu, a także nie będzie mógł zastosować sankcji zwrotu pozwu – zgodnie z brzmieniem przepisu art. 130 § 1 k.p.c.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Informacja o próbie mediacji lub pozasądowego rozwiązania sporu jako brak formalny pozwu >
- Jednak w praktyce powszechnie przyjmuje się, że brak tej informacji w pozwie nie powinien być traktowany jako brak uniemożliwiający nadanie sprawie biegu. Inna jest też sytuacja, w której składany pozew zawiera liczne braki formalne. Zakładam, że gdy w takim przypadku w pozwie brakuje m.in. informacji o podejmowanych próbach mediacji, to w zarządzeniu o wezwaniu do uzupełnienia braków zostanie on wymieniony jako jeden z braków formalnych. Gdyby był to jedyny brak formalny pozwu można uznać, że nie uniemożliwia on nadania sprawie biegu – podkreśla dr Piaskowska. Zaznacza jednocześnie, że przepis art. 187 k.p.c. nie różnicuje braków formalnych pozwu. Kluczowe jest więc wypracowanie przez sądy określonej praktyki w zakresie określonych elementów pozwu.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Skutki procesowe niewskazania przez powoda (wnioskodawcę) numeru PESEL pozwanego (uczestnika) >
Zwrot pozwu a przedawnienie
Jak wskazuje dr Szymon Solarski w przypadku zwrócenia pozwu może dojść do sytuacji, w której dochodzone roszczenie ulegnie przedawnieniu. Trzeba mieć na uwadze, iż pozew zwrócony przez sąd nie wywołuje żadnych skutków prawnych, a zatem nie dochodzi do przerwania biegu przedawnienia.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Nadanie pisma procesowego u operatora pocztowego niebędącego operatorem wyznaczonym, a data wniesienia pisma do sądu >
- W przypadku, gdy pismo wniosła strona niereprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wówczas zawsze przed zwrotem pozwu jest ona informowana przez sąd o dostrzeżonych błędach, po czym otwiera się dla niej termin tygodnia do ich uzupełnienia. Tak naprawione w przepisanym terminie mankamenty pozwu lub wniosku, powodują, iż przyjmuje się, że pismo zostało złożone w terminie, gdy pierwszy raz trafiło do sądu, mimo iż później były uchybienia naprawiane. Ma to istotny skutek dla oznaczenia terminu płatności odsetek czy też przedawnienia, ponieważ przyjmuje się, że pozew trafił do sądu z wcześniejszą datą, mimo braków formalnych, którymi sprawa była dotknięta na początkowym stadium – podkreśla mec. Solarski.
Czytaj: SA: Ugoda i zrzeczenie się praw nie zamyka drogi do sądu>>
- Niemniej w przypadku wydania zarządzenia o zwrocie pozwu lub wniosku, należy czynić starania, aby jak najszybciej wnieść pozew ponownie, uzupełniając wcześniej dostrzeżone przez sąd braki. W praktyce nie trzeba nawet czekać na zwrot fizyczny pozwu. Wystarczy wnieść pismo, które uzupełnia braki pozwu opisane w zarządzeniu o zwrocie pozwu z wnioskiem o niezwracanie fizycznie pisma, zaliczenie wniesionej opłaty i nadanie sprawie dalszego biegu pod nową sygnaturą akt – sugeruje adwokat Szymon Solarski.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Skutki niedołączenia odpisu pełnomocnictwa procesowego >
Kto może zwrócić pozew?
W obecnym stanie prawnym decyzję o zwrocie pozwu wydaje przewodniczący w sądzie lub referendarz sądowy. Aktualnie zarządzenia o zwrocie nie może wydać natomiast asystent sędziego (jest on umocowany jedynie do wydania zarządzenia o wezwaniu do uzupełnieniu braków formalnych). Jak wskazuje sędzia Anna Begier, z dużą ostrożnością należy podejść do kwestii wprowadzenia możliwości zwrotu pozwu przez asystenta sędziego.
Zobacz w LEX: Pisma procesowe wedle nowelizacji KPC - nagranie ze szkolenia >
- Nie należy zapominać, że pozew zwrócony nie wywołuje skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem, co oznacza, że nie przerywa biegu przedawnienia. Zatem co z tego, że pozew można wnieść ponownie, jeżeli spóźnione powództwo będzie podlegało oddaleniu z powodu przedawnienia – tłumaczy sędzia Begier. Podkreśla, że wadliwy zwrot pozwu może mieć więc nieodwracalne skutki. Nie można zakładać, że powodowie zawsze zaskarżają wadliwe zarządzenia o zwrocie pozwu. Praktyka pokazuje, że niekiedy w przypadku zwrotów pozwów powodowie nie reagują, a swoją sprawą ponownie interesują się dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach.
- Świadomość prawna jest niska i czasem powodowie są przekonani, że zwrot pozwu zamyka drogę dochodzenia roszczenia – dodaje SSR Anna Begier.
Zobacz wzory dokumentów w LEX:
Skarga na zarządzenie referendarza sądowego (w przedmiocie zwrotu pozwu) >
Zażalenie powoda na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu pozwu >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.