Podstawa programowa kształcenia w zawodach 
Nowa podstawa programowa określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach, sprzyja rozwojowi edukacji ustawicznej, dzięki czemu zwiększy się mobilność absolwentów szkół zawodowych na rynku pracy. Rozporządzenie zawiera podstawę programową dla wszystkich zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Do tej pory podstawy programowe kształcenia w poszczególnych zawodach były wydawane w odrębnych rozporządzeniach. W jednym rozporządzeniu określano około dziesięciu podstaw programowych. Przepis art. 3 pkt 13a u.z.s.o. definiuje na nowo podstawę programową kształcenia w zawodach jako obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania opisanych w formie oczekiwanych efektów kształcenia: wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, niezbędnych dla zawodów lub kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach, uwzględniane w programach nauczania i umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych oraz warunki realizacji kształcenia w zawodach, w tym zalecane wyposażenie w pomoce dydaktyczne i sprzęt oraz minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego. 
Podstawa programowa kształcenia w zawodach nie zawiera nazw przedmiotów. Należy je wprowadzić w programach nauczania. Treści nauczania w podstawie programowej kształcenia w zawodach zostały napisane (tak jak w podstawie programowej kształcenia ogólnego) w języku efektów kształcenia, zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowień ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Jednocześnie podstawa programowa kształcenia w zawodach wpisuje się w realizację założeń Strategii Lizbońskiej w obszarze edukacji, takich jak: poprawa efektywności i jakości kształcenia, dostępności edukacji dla wszystkich, zbliżenie kształcenia do życia, podniesienie poziomu umiejętności życiowych, położenie nacisku na kształcenie w kierunkach technicznych, ścisłych i przyrodniczych. Podstawa programowa dla każdego zawodu ma taką samą strukturę (art. 3 pkt 13a i art. 22 ust. 2 pkt 2a u.z.s.o.): 
1. Cele kształcenia w zawodzie; 
2. Efekty kształcenia efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach danego obszaru efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach;
3. Warunki realizacji kształcenia w zawodzie;
4. Możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji w zawodach w ramach obszaru kształcenia. Efekty wspólne dla wszystkich zawodów kształconych w każdym typie szkoły zawodowej: podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej (PDG), bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP), język obcy ukierunkowany zawodowo (JOZ) kompetencje personalne i społeczne (KPS), Dodatkowo w technikach i szkołach policealnych – organizacja pracy małych zespołów (OMZ).

Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia przyjmują oznaczenie PKZ, w nawiasie symbol obszaru oraz kolejna mała litera alfabetu. Stanowią one podbudowę kształcenia zawodowego dla jednego zawodu lub grupy zawodów, np. PKZ(R.a) opisuje umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: technik leśnik i operator maszyn leśnych. Każdy zawód został przyporządkowany tylko do jednego obszaru. Jednak są zawody, które mają PKZ z innych obszarów, np. technik mechatronik znajduje się w obszarze E, a podstawa programowa określa dla niego PKZ z obszaru E i obszaru M. Efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach oznaczono symbolem obszaru oraz liczbą, np. A.8. 
Efekty kształcenia właściwe dla poszczególnych kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie realizowane będą na kwalifikacyjnych kursach zawodowych oraz kursach umiejętności zawodowych, które są określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. 
Podstawa programowa zawiera również opis wyposażenia pracowni i warsztatów szkolnych w sprzęt niezbędny do kształcenia w danym zawodzie, określa minimalną liczbę godzin przeznaczoną na kształcenie zawodowe oraz wymiar praktyk zawodowych. Do tej pory opis taki znajdował się w programach nauczania. Nowością w edukacji zawodowej są opisane w podstawie programowej kształcenia w zawodach możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji, które pozwalają na planowanie indywidualnej ścieżki rozwoju zawodowego. Ma to znaczenie dla kształcenia ustawicznego osób dorosłych zainteresowanych uzyskaniem dodatkowych kwalifikacji w celu szybkiego dostosowania się do potrzeb rynku pracy. 

Ramowe plany nauczania 
W związku z wdrażaniem nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego i kształcenia w zawodach w szkołach ponadgimnazjalnych zmianie uległy również ramowe plany nauczania. 
Od 1 września 2012 r. nowe ramowe plany nauczania będą obowiązywały w klasach pierwszych technikum, zasadniczej szkoły zawodowej i szkoły policealnej, a w następnych latach będą wprowadzane do kolejnych klas tych szkół. Podstawowa zmiana w ramowych planach nauczania dotyczy sposobu określania wymiaru godzin niezbędnych do zrealizowania podstawy programowej. 
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych podaje minimalny wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych (kształcenia ogólnego i kształcenia zawodowego) w całym cyklu nauczania, a nie jak dotychczas tygodniową liczbę godzin w cyklu przeznaczoną na realizację tych zajęć.
Dyrektor szkoły ustala szkolny plan nauczania, w którym określa dla poszczególnych klas (semestrów) tygodniowy wymiar godzin: poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych kształcenia ogólnego, kształcenia zawodowego, zajęć z wychowawcą, zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych oraz dodatkowych zajęć, jeśli takie są prowadzone. Minimalna liczba godzin przeznaczona na zajęcia obowiązkowe w technikum została obliczona na 30-tygodniowe lata nauki, a w zasadniczej szkole zawodowej i szkole policealnej na 32-tygodniowe (uzasadnienie do rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania).
@page_break@  
W szkolnym planie nauczania należy również umieścić zajęcia z religii/etyki oraz wychowania do życia w rodzinie. Konstruując ramowe plany nauczania dla zasadniczej szkoły zawodowej, technikum i szkoły policealnej dyrektor szkoły planuje:
a) liczbę godzin kształcenia ogólnego i kształcenia zawodowego zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych
b) liczbę godzin kształcenia zawodowego zgodnie z rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach.
Liczbę godzin określoną w tym rozporządzeniu należy dostosować do wymiaru godzin określonego w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania przewidzianego dla kształcenia zawodowego, zachowując minimalną liczbę godzin odpowiednio dla efektów kształcenia: wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia oraz właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie.
Rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania określa minimalny wymiar godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe: w technikum odpowiednio po 735 na kształcenie teoretyczne i kształcenie praktyczne,w zasadniczej szkole zawodowej 670 na kształcenie teoretyczne i 970 na kształcenie praktyczne. W szkołach prowadzących kształcenie zawodowe na podstawie modułowego programu nauczania minimalny wymiar godzin na kształcenie zawodowe wynosi odpowiednio 1470 w technikum i 1600 w zasadniczej szkole zawodowej bez podziału na kształcenie teoretyczne i praktyczne. Wynika to z idei programów modułowych, które integrują teorię z praktyką w każdym module.
Rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania reguluje realizację praktyki zawodowej w technikum. Od 1 września 2012 r. wymiar praktyki powyżej 4 tygodni będzie realizowany w ramach godzin przeznaczonych na kształcenia zawodowe (1 tydzień = 40 godzin). Konstruując ramowe plany dla technikum należy pamiętać, że kształcenie zawodowe można zakończyć do końca lutego klasy czwartej. Zmiana w ramowych planach w technikum dotyczy również możliwości wyboru 2 przedmiotów nauczanych w zakresie rozszerzonym (jednym z nich powinna być: geografia, biologia, chemia, fizyka lub matematyka). Przy wyborze tych przedmiotów należy między innymi wziąć pod uwagę zawód, w którym uczy szkoła, gdyż będą one stanowiły podbudowę ogólną do kształcenia zawodowego. Warto też zwrócić uwagę na § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania, który daje organom prowadzącym szkołę możliwość przyznania dodatkowej liczby godzin tygodniowo w danym roku szkolnym (nie więcej niż 3 godziny tygodniowo na oddział, grupę międzyoddziałową lub grupę międzyklasową). Godziny te są poza tygodniowym wymiarem obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w odpowiednich załącznikach do rozporządzenia.
Rozporządzenie nie zmienia zasad podziału na grupy na języku obcym, informatyce i wychowaniu fizycznym.
Wymienione zajęcia w dalszym ciągu mogą odbywać się w grupach oddziałowych lub międzyoddziałowych. Jednak na informatyce od 1 września 2013 r. liczba uczniów nie może przekroczyć liczby stanowisk komputerowych w pracowni komputerowej. Zmienił się zapis dotyczący prowadzenia zajęć wychowania fizycznego: w zależności od realizowanej formy tych zajęć, mogą być one prowadzone łącznie lub oddzielnie dla dziewcząt i chłopców.

Problematyczne kwestie
Gdzie będą kontynuowali naukę uczniowie liceum profilowanego dla młodzieży, którzy nie ukończą klasy ulegającej likwidacji? Przepis art. 10 ust. 1 u.z.s.o., reguluje to tylko dla tych szkół, które mogą ulec przekształceniu w liceum ogólnokształcące dla dorosłych. Nie jest tam wymienione liceum profilowane dla młodzieży.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych w sprawie ramowych planów nauczania, dopuszcza w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, zakładach poprawczych lub schroniskach dla nieletnich możliwość skrócenia nauki w zasadniczych szkołach zawodowych do dwóch lat, pod warunkiem zachowania co najmniej minimalnego wymiaru godzin poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych przewidzianego dla trzyletniego okresu nauczania. Oznacza to, że wymiar godzin w tygodniu, w każdym roku nauki będzie wynosił ponad 40. 
Sytuacja poprawiłaby się, jeśli dla kształcenia zawodowego można byłoby realizować minimalny wymiar godzin określony w podstawie programowej w zawodach, a nie określony w rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania. W zakładach poprawczych wychowankowie najczęściej przebywają dwa lata, nauka zawodu jest formą resocjalizacji. Jeśli nie ukończą zasadniczej szkoły zawodowej w zakładzie poprawczym, to nie kończą jej najczęściej po opuszczeniu zakładu.

Przepis art. 16 ust. 6c u.z.s.o., deleguje na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, (w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości), określenie, w drodze rozporządzenia:
1) przypadków, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 lat, a w przypadku uczestników Ochotniczych Hufców Pracy oraz osób przebywających w zakładach karnych lub aresztach śledczych – 15 lat,
2) przypadków, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy, uwzględniając w szczególności opóźnienie w cyklu kształcenia, przypadki losowe uniemożliwiające lub znacznie utrudniające uczęszczanie do szkoły lub umożliwienie spełniania obowiązku nauki osobom przebywającym w zakładach karnych lub aresztach śledczych.
Pominięto tutaj wychowanków przebywających w zakładach poprawczych i ośrodkach szkolno-wychowawczych.
Czy oznacza to, że dla tych osób nie można organizować kwalifikacyjnych kursów zawodowych, które stanowiłyby formę zdobycia zawodu, a jednocześnie resocjalizacji? Jak należy rozumieć kształcenie zawodowe praktyczne?
@page_break@
W żadnym akcie prawnym nie ma takiej definicji. W związku z tym, w jaki sposób należy określić pensum nauczycieli prowadzących kształcenie zawodowe praktyczne? Karta Nauczyciela określa nauczycieli praktycznej nauki zawodu i ich pensum 22 godziny. Praktyczna nauka zawodu to zajęcia praktyczne i praktyka zawodowa, a nie każde zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego praktycznego są zajęciami praktycznymi. W niektórych zawodach niewiele będzie się różniło kształcenie zawodowe wpisane w praktyczne i teoretyczne, np. w techniku informatyku.
Zachodzi obawa różnego wyznaczania pensum nauczycieli przez różne organy prowadzące.

W jaki sposób zmniejszyć ilość godzin zapisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach, aby dostosować je do ilości godzin w ramowych planach nauczania w szkołach policealnych dla dorosłych?
Na przykład w zawodzie technik informatyk (można kształcić w szkole policealnej dwuletniej) minimalna liczba godzin określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach to 1350.
W ramowych planach nauczania w szkole policealnej dla dorosłych to w liczba 1180 (tryb stacjonarny) i 680 (tryb zaoczny).

Jaki powinien być wymiar godzin przeznaczony na kształcenie praktyczne, a jaki na teoretyczne na kwalifikacyjnych kursach zawodowych?
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach, w tabeli znajdującej się w części pierwszej załącznika dla technika agrobiznesu jest określony PKZ (R.c), natomiast w części drugiej załącznika przy opisie nie jest wymienione, że stanowi on podbudowę dla zawodu technik agrobiznesu. Również w części III przy opisie zawodu nie został określony dla technika agrobiznesu. Który zapis z podstawy programowej obowiązuje w techniku agrobiznesu. Jest to ważny PKZ, ponieważ dotyczy nauki jazdy ciągnikiem rolniczym.
Czy szkoły kształcące w zawodzie technik agrobiznesu mają planować naukę jazdy ciągnikiem w tym zawodzie?
W zawodzie technik wiertnik w kwalifikacji M.8 jednostka efektów kształcenia 7 (Wykonywanie czynności związanych z dowiercaniem i udostępnianiem horyzontów produktywnych) i jednostka 8 (Rozpoznawanie zagrożeń oraz likwidowanie awarii wiertniczych) zostały opisane przez takie same umiejętności uczniów.
Przy czym umiejętności opisane w jednostce 8 maja niewiele wspólnego z nazwa tej jednostki.
Co w związku z tym uwzględnić w programie nauczania? Rozporządzenie w sprawie praktycznej nauki zawodu określa, że praktyczna nauka młodocianych odbywa się wg programu nauczania dopuszczonego w danej szkole przez dyrektora szkoły. Kto ma taki program napisać i przedstawić dyrektorowi, jeśli w klasach wielozawodowych młodociani nie mają w szkole nauczania teoretycznego i praktycznego, czyli w tej szkole nie ma nauczycieli-specjalistów w zakresie danego zawodu?
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, pozostawia niezmienione zapisy w sprawie teoretycznego kształcenia zawodowego w klasach wielozawodowych, czyli 34 godziny w tygodniu przez 4 tygodnie w każdej klasie, co daje 408 godzin w cyklu nauczania.
Rozporządzenie nie określa, czy brakujące 222 godziny do minimum kształcenia teoretycznego należy realizować w tych klasach. W jaki sposób należy realizować język obcy ukierunkowany zawodowo w tych klasach? Czy on będzie realizowany na kursach, czy należy zaplanować nauczanie w szkole?
Przepis art. 62a ust. 1 u.z.s.o., dopuszcza możliwość łączenia szkół w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego. Jednak rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, całkowicie pomija istnienie takich centrów.
Czy to oznacza, że można w nich prowadzić jedynie kwalifikacyjne kursy zawodowe na podstawie ustawy, a pozostałe formy kształcenia ustawicznego są niedopuszczalne?
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, w niektórych zawodach dopuszcza możliwość wyboru pierwszej kwalifikacji spośród kilku (np. w techniku mechaniku spośród trzech).

Jest to fragment komentarza Bogusławy Wojtczak "Zmiany w kształceniu zawodowym obowiązujące od 1 września 2012 r.", opublikowanym w serwisie Prawo Oświatowe/ABC
Konsekwencjom zmian w szkolnictwie zawodowym poświęcony zostanie również jeden z wielu  paneli konferencyjnych na XIV Krajowej Konferencji Dyrektorów Szkół, która odbędzie się w ramach międzynarodowego wydarzenia dla branży oświatowej - EDU Trendy 2012. Konferencje, warsztaty, targi -organizowanego przez Wolters Kluwer Polska wydawcę czasopisma „Dyrektor Szkoły" oraz  Red Net Media, które odbędzie się 27-28 września w Pałacu Kultury i Nauki. Szczegóły dostępne tutaj>> 

Polecamy ponadto: 
Szkolnictwo zawodowe bliżej rynku pracy
Przedsiębiorcy nie chcą współpracować ze szkołami zawodowymi