Czy fakt niekaralności za przestępstwa popełnione umyślnie musi być potwierdzony przez KRK czy wystarczy oświadczenie napisane przez nauczyciela - kandydata do pracy?
Wymóg potwierdzania niekaralności i korzystania z pełni praw publicznych, wynikający z przepisów ustawy - Karta Nauczyciela, dotyczy tylko nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach publicznych.
W tej sytuacji zgodne z prawem będzie przyjęcie przez dyrektora szkoły niepublicznej od nauczyciela zaświadczenia o niekaralności, które zostanie złożone dobrowolnie przez nauczyciela, pod warunkiem, że nauczyciel ten wyrazi na piśmie zgodę na przetwarzanie danych zawartych w zaświadczeniu o niekaralności.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 292, z późn. zm.) prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane osobowe zgromadzone zostały w Krajowym Rejestrze Karnym, przysługuje pracodawcom, w zakresie niezbędnym dla zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, korzystania z pełni praw publicznych, a także ustalenia uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. W stosunku do nauczycieli wymogi te wynikają z przepisu art. 10 ust. 5 i 8a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674). W świetle art. 10 ust. 8 Karty Nauczyciela nie można nawiązać stosunku pracy z nauczycielem, który nie spełnia warunków określonych w art. 10 ust. 5 pkt 2-5, tj. w szczególności z nauczycielem, który był karany za przestępstwo popełnione umyślnie. Ponadto zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa w razie prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie.
Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy - Karta Nauczyciela oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 145, poz. 917), wprowadziła obowiązek przedstawiania przez nauczyciela dyrektorowi szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy, informacji z Krajowego Rejestru Karnego w celu potwierdzenia faktu niekaralności nauczyciela za przestępstwo popełnione umyślnie (art. 10 ust. 8a Karty Nauczyciela). Stanowi to skuteczną barierę uniemożliwiającą osobom skazanym za przestępstwa, w tym za przestępstwa, w których pokrzywdzonym było dziecko, dostęp do pracy w zawodzie nauczyciela. Dotychczas bowiem przepisy Karty Nauczyciela nie określały, w jaki sposób należało udokumentować spełnianie warunku niekaralności. W praktyce było tak, że wielu dyrektorów szkół poprzestawało na przyjęciu od zatrudnianego nauczyciela oświadczenia o niekaralności. Z uwagi na dobro uczniów nie było jednak wystarczające potwierdzanie faktu niekaralności jedynie oświadczeniem nauczyciela. Bez uzyskania informacji z Krajowego Rejestru Karnego o osobie, której dyrektor szkoły powierza opiekę nad dziećmi, nie jest bowiem całkowicie wykluczona możliwość, że do pracy z dziećmi zgłosi się osoba skazana za przestępstwo popełnione umyślnie, np. osoba skazana w przeszłości za pedofilię lub przemoc wobec dzieci.
Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela w zakresie praw i obowiązków nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych przepisy tej ustawy stosuje się w ograniczonym zakresie. Zgodnie z art. 91b ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych:
bez względu na wymiar zatrudnienia, mają zastosowanie przepisy art. 11a i art. 63 Karty Nauczyciela;
w wymiarze co najmniej 1 obowiązkowego wymiaru zajęć, mają zastosowanie przepisy art. 6, art. 9-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 26, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 3, 4 i 6, art. 75-86, art. 88 i art. 90 ustawy;
tj. w szczególności przepisy dotyczące obowiązków nauczycieli, wymagań kwalifikacyjnych, legitymacji służbowej, awansu zawodowego, wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa, nagród za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, doskonalenia zawodowego, odpowiedzialności dyscyplinarnej, uprawnień emerytalnych.
W związku z powyższym przepisy Karty Nauczyciela dotyczące nawiązywania stosunków pracy z nauczycielami nie obowiązują nauczycieli zatrudnianych w szkołach niepublicznych. W świetle art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela, w tym zakresie stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Z przepisów Kodeksu pracy nie wynika obowiązek przedstawiania przez pracownika dyrektorowi szkoły niepublicznej, przed nawiązaniem stosunku pracy, informacji z Krajowego Rejestru Karnego w celu potwierdzenia faktu niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie. Brak również przepisu, na podstawie którego dyrektor szkoły niepublicznej mógłby żądać od nauczyciela oświadczenia o niekaralności. Art. 221 § 1 i 2 Kodeksu pracy określa zakres danych, jakie pracodawca może pozyskiwać od pracownika. Zgodnie z art. 221 § 4 Kodeksu pracy pracodawca może żądać od pracownika innych danych, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów.
Mając na uwadze powyższe przepisy należy stwierdzić, że wymóg potwierdzania niekaralności i korzystania z pełni praw publicznych dotyczy tylko nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach publicznych.