Aktualnie obowiązujące ograniczenia praw i wolności są wprowadzane na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ustawa ta przewiduje możliwość wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii na określonym obszarze w drodze rozporządzenia, określając również katalog ograniczeń i zakazów, których wprowadzenie jest dopuszczalne w przypadku ogłoszenia jednego z tych stanów.

Pozew o odszkodowanie za walkę z epidemią możliwy, ale sprawa potrwa dłużej>>
 

Stany nadzwyczajne w Konstytucji

Porównanie ograniczeń możliwych do wprowadzenia w czasie jednego ze stanów związanych z epidemią i stanu klęski żywiołowej prowadzi do wniosku, że w znacznej mierze są one tożsame. W przypadku wykazania, że stan zagrożenia epidemicznego bądź stan epidemii stanowią faktycznie pozakonstytucyjne stany nadzwyczajne, możliwe byłoby zakwestionowanie legalności tej ustawy, czego następstwem byłoby również stwierdzenie bezprawności zakazów i ograniczeń wprowadzanych na jej podstawie.

Czytaj w LEX: Finansowanie zadań oświatowych w okresie zawieszenia zajęć z powodu koronawirusa >

 

 

Konstytucja wprowadza bowiem zamknięty katalog stanów nadzwyczajnych, których wprowadzenie uzasadnia ograniczenie praw i wolności obywateli. Jednocześnie wynika z niej, że ustawa wprowadzająca stan klęski żywiołowej może ograniczać wolność działalności gospodarczej, wolności osobiste), prawo do nienaruszalności mieszkania, wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do strajku, prawo własności, wolność pracy, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prawo do wypoczynku. Tym samym należy przyjąć, że nie jest możliwe ograniczenie praw i wolności jednostki na tak dużą skalę w drodze innej ustawy niż ta, która wprowadza jeden ze stanów nadzwyczajnych.

Czytaj w LEX: Monitorowanie postępów ucznia podczas pracy zdalnej oraz warunki przeprowadzania egzaminów klasyfikacyjnych, poprawkowych i sprawdzianów w okresie zawieszenia zajęć >

 

Dochodzenie odszkodowań na zasadach ogólnych

Jeśli zatem żaden stan nadzwyczajny nie zostanie wprowadzony, wówczas podstawę prawną do uzyskania odszkodowania będą stanowiły przepisy kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za szkodę spowodowaną wyrządzoną w związku z działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej. Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa jest możliwa w przypadku wykazania, że działania podejmowane bądź zaniechane przez władzę publiczną miały charakter bezprawny.

W obecnej sytuacji, podstawą prawną odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa mógłby być ewentualnie art. 417[1] kodeksu cywilnego, regulujący przypadek odpowiedzialności za szkodę poniesioną w związku z wydaniem aktu normatywnego. Naprawienia szkody powstałej w związku z wydaniem aktu normatywnego – w tym wypadku rozporządzenia – można jednak żądać dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W celu wykazania bezprawności działań podejmowanych obecnie przez władzę publiczną, dzięki czemu możliwe byłoby dochodzenie odszkodowania za straty poniesione w związku z obowiązującymi ograniczeniami, konieczne byłoby zatem wykazanie, że powołana wyżej ustawa jest sprzeczna z Konstytucją.

Czytaj w LEX: Dokumentowanie pracy zdalnej nauczycieli - wzory dokumentów! >

Trzeba chronić zdrowie uczniów

W kontekście egzaminów państwowych należy podkreślić, że ochronę zdrowia gwarantuje art. 68 Konstytucji RP zobowiązując władze do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej m.in. dzieciom oraz nakłada na władze publiczne obowiązek zwalczania chorób epidemicznych. W konsekwencji na ustawodawcy ciąży obowiązek stanowienia prawa o takiej treści, aby możliwa była ochrona i realizacja wartości jakimi są życie i zdrowie obywateli w możliwie najszerszym zakresie.

Czytaj w LEX: Konkursy na dyrektora w okresie zawieszenia zajęć - wzory dokumentów >

Problematyka ta dotyczy również organizacji egzaminów przez Centralną Komisje Egzaminacyjną, bowiem Minister Edukacji Narodowej posiada instrumenty prawne, dzięki którym w celu ochrony życia i zdrowia uprawniony jest do odwołania przedmiotowych egzaminów. Wobec powyższego na chwilę obecną wobec braku jakiegokolwiek rozporządzenia Ministra uznać należy, że ustawodawca nie podjął żadnych czynności mających na celu ochronę życia i zdrowia uczniów przystępujących do egzaminów państwowych. Kwestia odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa zależna może być od podjętych przez ustawodawcę działań.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.