1. Czy nauczyciel może korzystać z programów nauczania bez zgody autora?
Czy dyrektor szkoły/przedszkola dopuszczając do użytku program (na wniosek nauczyciela) powinien żądać od nauczyciela jakiegoś oświadczenia w tej sprawie?
2. Czy nauczyciel może dokonywać modyfikacji programów bez zgody autora/autorów? Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 8 czerwca 2009 r. upoważnia nauczyciela do dokonywania zmian celem dostosowania programu do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
3. Czy nauczyciel może dokonywać modyfikacji programów dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej?
Nauczyciel może zaproponować dowolny program nauczania dostępny na rynku (zmienić go dowolnie) lub napisać własny program, jeżeli uważa, że taki właśnie program najlepiej odpowiada potrzebom jego uczniów i warunkom w jakich pracuje. Nauczyciel może zaproponować program nauczania opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami lub program opracowany przez innego autora (autorów) a także program opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi przez siebie zmianami. Zaproponowany przez nauczyciela program nauczania powinien być w każdym przypadku dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Nie jest wymagana zgoda autora na korzystanie przez inne osoby z programu nauczania przez niego przygotowanego. Zgodnie z nowymi przepisami Minister Edukacji Narodowej nie posiada kompetencji do dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, jest to zadanie pozostające w kompetencji dyrektora szkoły.
W związku ze zmianami w zakresie podstawy programowej kształcenia ogólnego, które weszły w życie w 2009 r. zmieniła się również rola i cel programów nauczania oraz zasady dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania. Zgodnie z treścią art. 22a ust. 2 i 2b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) do właściwej procedury dopuszczenia do użytku szkolnego programów nauczania należy przedstawienie przez nauczyciela dyrektorowi szkoły programu nauczania. Dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej dopuszcza do użytku w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela program nauczania. Dopuszczone do użytku w danej szkole programy nauczania stanowią szkolny zestaw programów nauczania. To na dyrektorze szkoły spoczywa obowiązek sprawdzenia czy przedstawiony przez nauczyciela program nauczania spełnia wszystkie wymagania i warunki formalne, w tym m.in. dyrektor szkoły jest odpowiedzialny za uwzględnienie w szkolnym zestawie programów nauczania całości podstawy programowej kształcenia ogólnego ustalonej dla danego etapu edukacyjnego.
Obecnie podstawowym dokumentem określającym zakres treści nauczania, umiejętności oraz wymagań jest podstawa programowa, natomiast program nauczania stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zdań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej i jest bardziej narzędziem organizacji edukacji szkolnej. W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17), w odróżnieniu od dotychczasowych zasad, podstawa programowa kształcenia ogólnego zawiera precyzyjnie określone wymagania szczegółowe, dzięki czemu nauczyciel powinien wiedzieć jakie efekty nauczania powinien uzyskać w procesie nauczania. Program nauczania spełnia tu zatem rolę pomocniczą i służy w szczególności planowaniu i organizacji procesu nauczania tak aby efekty określone w podstawie programowej zostały osiągnięte.
Szczegółowe wytyczne dotyczące dopuszczenia do użytku szkolnego programu nauczania ogólnego zawiera rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. Nr 89, poz. 730) - dalej r.d.u.p.n. Zgodnie z § 2 ust. 2-4 r.d.u.p.n. program nauczania dla zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, program nauczania dla zawodu oraz program nauczania dla profilu kształcenia ogólnozawodowego, dopuszcza do użytku w danej szkole dyrektor szkoły, na wniosek nauczyciela lub nauczycieli. Nauczyciel może zaproponować program nauczania ogólnego (program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu) opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami. Nauczyciel może również zaproponować program opracowany przez innego autora (autorów) lub program opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi zmianami. Oznacza to, że nauczyciel może wybrać dowolny program dostępny na rynku (zmienić go dowolnie) lub napisać własny program, jeżeli uważa, że taki właśnie program najlepiej odpowiada potrzebom jego uczniów i warunkom w jakich pracuje. Zaproponowany przez nauczyciela program nauczania ogólnego (program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu) powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy edukacji wczesnoszkolnej (kształcenia zintegrowanego), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części i może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli spełnia wymagania określone w § 4 r.d.u.p.n.
Przed dopuszczeniem programu nauczania ogólnego do użytku w danej szkole, dyrektor szkoły może zasięgnąć opinii:
- nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje wymagane do prowadzenia zajęć edukacyjnych, dla których program jest przeznaczony, lub
- konsultanta lub doradcy metodycznego, lub
- zespołu nauczycielskiego, zespołu przedmiotowego lub innego zespołu problemowo-zadaniowego, o których mowa w przepisach w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.
Opinia, o której mowa zawiera w szczególności ocenę zgodności programu nauczania ogólnego z podstawą programową kształcenia ogólnego i dostosowania programu do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
Urszula Kołowska
Czy dyrektor szkoły/przedszkola dopuszczając do użytku program (na wniosek nauczyciela) powinien żądać od nauczyciela jakiegoś oświadczenia w tej sprawie?
2. Czy nauczyciel może dokonywać modyfikacji programów bez zgody autora/autorów? Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 8 czerwca 2009 r. upoważnia nauczyciela do dokonywania zmian celem dostosowania programu do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
3. Czy nauczyciel może dokonywać modyfikacji programów dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej?
Nauczyciel może zaproponować dowolny program nauczania dostępny na rynku (zmienić go dowolnie) lub napisać własny program, jeżeli uważa, że taki właśnie program najlepiej odpowiada potrzebom jego uczniów i warunkom w jakich pracuje. Nauczyciel może zaproponować program nauczania opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami lub program opracowany przez innego autora (autorów) a także program opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi przez siebie zmianami. Zaproponowany przez nauczyciela program nauczania powinien być w każdym przypadku dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Nie jest wymagana zgoda autora na korzystanie przez inne osoby z programu nauczania przez niego przygotowanego. Zgodnie z nowymi przepisami Minister Edukacji Narodowej nie posiada kompetencji do dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, jest to zadanie pozostające w kompetencji dyrektora szkoły.
W związku ze zmianami w zakresie podstawy programowej kształcenia ogólnego, które weszły w życie w 2009 r. zmieniła się również rola i cel programów nauczania oraz zasady dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania. Zgodnie z treścią art. 22a ust. 2 i 2b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) do właściwej procedury dopuszczenia do użytku szkolnego programów nauczania należy przedstawienie przez nauczyciela dyrektorowi szkoły programu nauczania. Dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej dopuszcza do użytku w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela program nauczania. Dopuszczone do użytku w danej szkole programy nauczania stanowią szkolny zestaw programów nauczania. To na dyrektorze szkoły spoczywa obowiązek sprawdzenia czy przedstawiony przez nauczyciela program nauczania spełnia wszystkie wymagania i warunki formalne, w tym m.in. dyrektor szkoły jest odpowiedzialny za uwzględnienie w szkolnym zestawie programów nauczania całości podstawy programowej kształcenia ogólnego ustalonej dla danego etapu edukacyjnego.
Obecnie podstawowym dokumentem określającym zakres treści nauczania, umiejętności oraz wymagań jest podstawa programowa, natomiast program nauczania stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zdań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej i jest bardziej narzędziem organizacji edukacji szkolnej. W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17), w odróżnieniu od dotychczasowych zasad, podstawa programowa kształcenia ogólnego zawiera precyzyjnie określone wymagania szczegółowe, dzięki czemu nauczyciel powinien wiedzieć jakie efekty nauczania powinien uzyskać w procesie nauczania. Program nauczania spełnia tu zatem rolę pomocniczą i służy w szczególności planowaniu i organizacji procesu nauczania tak aby efekty określone w podstawie programowej zostały osiągnięte.
Szczegółowe wytyczne dotyczące dopuszczenia do użytku szkolnego programu nauczania ogólnego zawiera rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. Nr 89, poz. 730) - dalej r.d.u.p.n. Zgodnie z § 2 ust. 2-4 r.d.u.p.n. program nauczania dla zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, program nauczania dla zawodu oraz program nauczania dla profilu kształcenia ogólnozawodowego, dopuszcza do użytku w danej szkole dyrektor szkoły, na wniosek nauczyciela lub nauczycieli. Nauczyciel może zaproponować program nauczania ogólnego (program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu) opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami. Nauczyciel może również zaproponować program opracowany przez innego autora (autorów) lub program opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi zmianami. Oznacza to, że nauczyciel może wybrać dowolny program dostępny na rynku (zmienić go dowolnie) lub napisać własny program, jeżeli uważa, że taki właśnie program najlepiej odpowiada potrzebom jego uczniów i warunkom w jakich pracuje. Zaproponowany przez nauczyciela program nauczania ogólnego (program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu) powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy edukacji wczesnoszkolnej (kształcenia zintegrowanego), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części i może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli spełnia wymagania określone w § 4 r.d.u.p.n.
Przed dopuszczeniem programu nauczania ogólnego do użytku w danej szkole, dyrektor szkoły może zasięgnąć opinii:
- nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje wymagane do prowadzenia zajęć edukacyjnych, dla których program jest przeznaczony, lub
- konsultanta lub doradcy metodycznego, lub
- zespołu nauczycielskiego, zespołu przedmiotowego lub innego zespołu problemowo-zadaniowego, o których mowa w przepisach w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.
Opinia, o której mowa zawiera w szczególności ocenę zgodności programu nauczania ogólnego z podstawą programową kształcenia ogólnego i dostosowania programu do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.
Urszula Kołowska