Członkostwo w związku zawodowym nie gwarantuje nauczycielowi ochrony przed zwolnieniem

Chociaż przepisy prawa pracy przyznają szczególną ochronę działaczom związkowym, nie oznacza to, że w ogóle nie muszą obawiać się o zwolnienie z pracy - informuje serwis Prawo Oświatowe/ABC.

1. Po jakim okresie od wstąpienia do związku zawodowego jest liczona ochrona nauczyciela?
2. Czy związek zawodowy może być reprezentatywny w danej szkole, jeżeli należy do niego tylko 4 nauczycieli?
Do innego związku obecnie należy 20 nauczycieli na 50 zatrudnionych w naszej szkole.

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.) - dalej u.z.z., nie uzależnia możliwości objęcia ochroną trwałości stosunku pracy działacza związkowego będącego nauczycielem od długości jego stażu związkowego.
Zakładowa organizacja związkowa, która zrzesza u danego pracodawcy mniej 10 pracujących członków, nie jest uprawniona do obejmowania ochroną trwałości stosunków pracy działaczy związkowych w niej zrzeszonych. W przypadku organizacji międzyzakładowej, przy ustalaniu spełniania przedmiotowego kryterium, należy wziąć pod uwagę sumę pracujących członków zrzeszanych przez tę organizację u wszystkich pracodawców objętych jej działaniem.

Uzasadnienie
Zasady obejmowania ochroną prawną działaczy związkowych określa art. 32 ust. 1 u.z.z. W świetle tego przepisu ochroną mogą być obejmowane dwie kategorie działaczy związkowych. Pierwszą z nich stanowią członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowej bez względu na pełnioną w zarządzie funkcję. Druga kategoria to działacze nie wchodzący w skład zarządu zakładowej organizacji związkowej, jednakże posiadający upoważnienie do reprezentowania tejże organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Zarząd zakładowej organizacji związkowej wskazuje działaczy objętych ochroną w uchwale zawierającej ich imiona i nazwiska oraz okres, na jaki ochrona jest udzielana. Ochrona przysługuje przez okres określony uchwałą, a po jego upływie - dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż przez rok ( art. 32 ust. 2 u.z.z. ). Ustawa nie uzależnia możliwości objęcia danego członka związku ochroną wskazaną w art. 32 ust. 1 u.z.z. od długości jego stażu związkowego. Z ochrony tej nie mogą jednak korzystać związkowcy zrzeszeni w zakładowej związkowej, która zrzesza mniejszą liczbę pracujących członków od liczby określonej w art. 251 ust. 1 u.z.z. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 25 stycznia 2005 r. II PK 159/04, OSNP 2005 Nr 17, poz. 267, wyrok SN z dnia 13 października 2004 r. II PK 41/04, OSNP 2005 Nr 8, poz. 107). W przypadku organizacji międzyzakładowej, przy ustalaniu spełniania przedmiotowego kryterium należy wziąć pod uwagę sumę pracujących członków zrzeszanych przez tę organizację u wszystkich pracodawców objętych jej działaniem ( art. 251 w związku z art. 34 ust. 2 u.z.z .).
Sposoby obliczania liczby działaczy, którzy mogą zostać objęci ochroną prawną określa art. 32 ust. 3-6 oraz art. 342 u.z.z . W myśl pierwszego z nich, liczba działaczy, którzy mogą zostać objęci ochroną, równa jest liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie (zakładach) pracy objętych działaniem zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej.
Drugi sposób obliczania liczby działaczy, którzy mogą zostać objęci ochroną prawną, uzależnia maksymalną liczbę działaczy obejmowanych ochroną od liczby członków związku zatrudnionych u pracodawcy (pracodawców) objętych działaniem zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej (w proporcji określonej w art. 32 ust. 4 u.z.z. ).
Dla międzyzakładowych organizacji związkowych u.z.z. poza dwoma powyższymi sposobami przewidziała trzeci sposób obliczania liczby chronionych.

Sprawy pracownicze będą także tematem II zjazdu Akademii Zarządzania Dyrektora Szkoły>>@page_break@

W myśl przedmiotowego sposobu liczba działaczy obejmowanych ochroną nie może być większa niż liczba chronionych ustalona zgodnie z jednym z dwóch ww. wskazanych sposobów w jednym wybranym zakładzie pracy (w którym organizacja zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a] ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p.)), powiększona o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 jej członków.
Prawo do skorzystania ze wskazanych powyżej sposobów obliczania liczby działaczy związkowych, którzy mogą być objęci ochroną prawną przysługuje zakładowej organizacji związkowej reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a] k.p. oraz międzyzakładowej organizacji związkowej reprezentatywnej w rozumieniu art. 241[25a ] k.p. w co najmniej jednym zakładzie pracy objętym jej działaniem. Zakładowej organizacji związkowej nie spełniającej wymogów do uznania za reprezentatywną w myśl tego przepisu przysługuje prawo do objęcia ochroną tylko jednego działacza związkowego ( art. 32 ust. 6 u.z.z. ). Brak przedmiotowej reprezentatywności w odniesieniu do międzyzakładowej organizacji związkowej skutkuje ograniczeniem liczby osób uprawnionych do ochrony do liczby odpowiadającej liczbie zakładów pracy, w których zrzesza ona co najmniej 10 pracowników ( art. 342 ust. 2 u.z.z. ).
Reprezentatywne w rozumieniu art. 241[25a] k.p. są zakładowe organizacje związkowe zrzeszające co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. W przypadku zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi albo organizacjami członkowskimi ponadzakładowej organizacji związkowej reprezentatywnej w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego do uzyskania reprezentatywności wystarczy zrzeszanie 7% pracowników. Jeżeli żadna z zakładowych organizacji związkowych nie zrzesza ww. liczby pracowników, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników.

Uwagi
Jednoznaczna odpowiedź na pytanie o reprezentatywność związku zawodowego zrzeszającego 4 spośród 50 nauczycieli zatrudnionych w szkole nie jest możliwa bez uprzedniego wskazania, której reprezentatywności pytanie dotyczy.

W szczególnych przypadkach można wręczyć wypowiedzenie także innym chronionym grupom pracowników szkoły.

Według Sądu Najwyższego w stosunku do nauczycieli nie stosuje się art. 39 k.p. chroniącego przed zwolnieniem pracowników w okresie przedemerytalnym. Więcej>>

Nauczycielowi przebywającemu na urlopie wychowawczym, co do zasady, nie można wręczyć wypowiedzenia. Wyjątkiem jest m.in. likwidacja szkoły. Więcej »

Bezskuteczność wypowiedzenia powoduje z kolei wniosek o przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny. Więcej>>
Ograniczone możliwości wręczenia wypowiedzenia dyrektor ma także w sytuacji, gdy nauczyciel przebywa na urlopie dla poratowania zdrowia>>
Z tego powodu, mimo że przepisy go do tego nie obligują, dyrektor powinien opracować kryteria, według których będzie zwalniał pracowników. Jest to bardzo istotne, ponieważ w razie sporu, sąd bardzo dokładnie przyjrzy się przyczynom wypowiedzenia umowy.

Sprawy pracownicze będą także tematem II zjazdu Akademii Zarządzania Dyrektora Szkoły>>