Staż na stopień nauczyciela dyplomowanego trwa 2 lata i 9 miesięcy lub rok i 9 miesięcy – w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora. W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego, zatwierdzony przez dyrektora szkoły a po zakończeniu stażu przedkłada dyrektorowi szkoły sprawozdanie z jego realizacji. Należy podkreślić, że nauczyciel mianowany realizuje samodzielnie plan rozwoju zawodowego, nie korzysta z pomocy opiekuna stażu tak jak nauczyciel stażysta i kontraktowy. Za okres stażu nauczyciel otrzymuje ocenę dorobku zawodowego. Po uzyskaniu pozytywnej oceny dorobku zawodowego nauczyciel składa wniosek do organu nadzoru pedagogicznego o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego. Złożenie wniosku rozpoczyna drugi etap postępowania kwalifikacyjnego, w którym nauczyciel przedstawia swój dorobek zawodowy w formie dokumentacji dołączonej do wniosku oraz przeprowadza rozmowę z komisją kwalifikacyjną. Uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej jest warunkiem niezbędnym uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego. Nauczycielowi, który uzyskał akceptację komisji kwalifikacyjnej i spełnia pozostałe warunki, określone w art. 9b ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela organ nadzoru pedagogicznego wydaje decyzję o nadaniu stopnia awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego.
Warunki odbywania stażu nauczyciela
Podobnie jak w przypadku nauczyciela stażysty i kontraktowego warunkiem odbywania stażu jest zatem zatrudnienie w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub łącznie w kilku szkołach (art. 22 ust. 3 i 4 Karty Nauczyciela), zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Nauczyciel mianowany rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, na swój wniosek skierowany do dyrektora szkoły. Jeżeli nauczyciel zostanie zatrudniony po upływie 14 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego nie rozpoczyna stażu do końca tego roku szkolnego (art. 9d ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela). W przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku nieobecności dłuższej niż rok nauczyciel obowiązany jest do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze (art. 9d ust. 5 Karty Nauczyciela).
Dyrektor odgrywa niezwykle ważną rolę w przebiegu stażu nauczyciela mianowanego, pamiętajmy, że nauczyciel nie ma opiekuna staży, może liczyć jedynie na pomoc dyrektora, który:
- zatwierdza plan rozwoju zawodowego nauczyciela,
- wystawia ocenę dorobku zawodowego za okres stażu, a następnie
- wchodzi w skład komisji kwalifikacyjnej, która ocenia spełnianie przez nauczyciela wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego.
Dyrektor szkoły zapewnia prawidłowy przebieg stażu. Szczegółowe obowiązki dyrektora względem nauczyciela odbywającego staż określają przepisy § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż niezbędne warunki do:
- obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych prowadzonych w szkole, z uwzględnieniem zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego przedmiotu lub rodzaju zajęć w tej samej lub innej szkole,
- udziału w formach kształcenia ustawicznego, jeżeli wynika to z zatwierdzonego planu rozwoju zawodowego i potrzeb szkoły,
- korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej poradni psychologiczno – pedagogicznej lub innych placówek i instytucji oświatowych.
Dyrektor szkoły uwzględnia w wewnątrzszkolnym planie doskonalenia zawodowego nauczycieli formy doskonalenia przydatne w realizacji działań i zadań zawartych w planach rozwoju zawodowego nauczycieli. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w trakcie trwania stażu dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do korekty planu rozwoju zawodowego.
Plan rozwoju zawodowego nauczyciela
W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony przez dyrektora szkoły, uwzględniający wymagania określone w przepisach rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego. Nauczyciel mianowany ubiegający się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego w okresie odbywania stażu zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 2004 r. powinien w szczególności:
- podejmować działania mające na celu doskonalenie warsztatu i metod pracy, w tym doskonalenie umiejętności stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej,
- realizować zadania służące podniesieniu jakości pracy szkoły,
- pogłębiać wiedzę i umiejętności służące własnemu rozwojowi oraz podniesieniu jakości pracy szkoły, samodzielnie lub przez udział w różnych formach kształcenia ustawicznego - z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż.
Plan rozwoju zawodowego nauczyciela mianowanego powinien uwzględniać wszystkie ww. zadania.
Przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie awansu zawodowego przez nauczycieli, zostały tak skonstruowane, aby zapewnić nauczycielowi mianowanemu dużą samodzielność w kreowaniu swojego planu rozwoju zawodowego. Forma planu może być dowolna, natomiast treść musi odpowiadać wymogom określonym w przepisach rozporządzenia, tj. uwzględniać zadania, które nauczyciel zobligowany jest realizować w okresie stażu. Należy przy tym pamiętać, że im bardziej precyzyjnie zostanie skonstruowany plan tym łatwiej jest go realizować. Stanowi on swego rodzaju instrukcję, dzięki której dokładnie wiemy co w danym okresie powinniśmy zrobić. Ma to wielkie znaczenie, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że staż trwa 2 lata i 9 miesięcy. To długo – bez precyzyjnych wskazówek możemy się pogubić. Pamiętajmy, że na podstawie planu rozwoju zawodowego będziemy musieli napisać sprawozdanie, im plan będzie bardziej precyzyjny, tym łatwiej uporamy się ze sprawozdaniem z jego realizacji. Nauczyciel mianowany projekt planu rozwoju zawodowego załącza do wniosku o rozpoczęcie stażu skierowanego do dyrektora szkoły.
Dyrektor szkoły zatwierdza projekt planu rozwoju zawodowego nauczyciela w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć lub zwraca go nauczycielowi do poprawy ze wskazaniem, w formie pisemnej, zakresu niezbędnych zmian. Dyrektor może zwrócić nauczycielowi plan rozwoju do poprawy i zobowiązać go do naniesienia niezbędnych zmian. Takie zobowiązanie powinno mieć charakter pisemny. Dyrektor powinien precyzyjnie wskazać zakres niezbędnych zmian, jaki nauczyciel ma wprowadzić do swojego planu rozwoju. Nauczyciel obowiązany jest niezwłocznie poprawić projekt planu rozwoju zawodowego zgodnie z zaleceniami dyrektora szkoły i ponownie przedłożyć projekt dyrektorowi. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w trakcie trwania stażu dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do korekty planu rozwoju zawodowego.
W czasie trwania stażu nauczyciel może wprowadzać zmiany w planie rozwoju zawodowego za zgodą dyrektora szkoły. Pamiętajmy, że 2 lata i 9 miesięcy to długi okres, może się w nim wiele wydarzyć, dlatego mogą być konieczne zmiany w planie rozwoju zawodowego. Plan jest rodzajem umowy między dyrektorem szkoły a nauczycielem, w której uwzględnia się zarówno indywidualny rozwój nauczyciela jak i dobro placówki, w której nauczyciel odbywa staż.
W terminie 30 dni od dnia zakończenia stażu nauczyciel składa dyrektorowi sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego. Przepisy nie określają formy sprawozdania z realizacji planu. Stąd też wybór formy sprawozdania należy do nauczyciela. W sprawozdaniu z realizacji planu nauczyciel powinien wskazać działania podejmowane w trakcie stażu, przedstawić sposób ich realizacji oraz efekty tych działań. Najlepiej pisać sprawozdanie w trakcie stażu, nie będziemy wtedy zaskoczeni dniem 31 maja kiedy skończymy staż i nie będziemy pamiętali co wydarzyło się podczas minionych 2 lat i 9 miesięcy. Wówczas nawet 30 dni na napisanie sprawozdania może się okazać za krótkim okresem na przygotowanie sprawozdania.
Należy pamiętać, ze sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego będzie podstawą do oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu dla dyrektora szkoły. Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciel załącza również do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego. Zarówno sprawozdanie jak i plan rozwoju zawodowego jest ważnym źródłem informacji dla komisji kwalifikacyjnej na temat dorobku zawodowego nauczyciela, a szczególnie na temat jego efektów i wpływu stażu na jakość pracy szkoły. Pamiętajmy, że poprzez plan rozwoju zawodowego i sprawozdanie z jego realizacji prezentujemy efekty naszej pracy komisji kwalifikacyjnej.