Rodzaje i kategorie handlowych zakładów i punktów gastronomicznych.

ZARZĄDZENIE
MINISTRA HANDLU WEWNĘTRZNEGO I USŁUG
z dnia 10 lipca 1974 r.
w sprawie rodzajów i kategorii handlowych zakładów i punktów gastronomicznych.

Na podstawie art. 3 ust. 1 dekretu z dnia 29 października 1952 r. o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia (Dz. U. z 1952 r. Nr 44, poz. 301, z 1956 r. Nr 54, poz. 244 i z 1971 r. Nr 12, poz. 115) oraz § 1 zarządzenia nr 40 Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 maja 1966 r. w sprawie przekazania Ministrowi Handlu Wewnętrznego uprawnień do wydawania przepisów w zakresie sprzedaży przez placówki handlu detalicznego i przemysłu gastronomicznego (Monitor Polski z 1966 r. Nr 24, poz. 123, z 1969 r. Nr 36, poz. 271 i z 1972 r. Nr 4, poz. 17) zarządza się, co następuje:
§  1.
1.
Zarządzenie określa rodzaje i kategorie handlowe uspołecznionych i nie uspołecznionych zakładów i punktów gastronomicznych sieci otwartej, zwanych dalej placówkami gastronomicznymi, oraz zasady ich zaszeregowania do odpowiednich rodzajów i kategorii.
2.
Zarządzenie nie dotyczy zakładów i punktów gastronomicznych prowadzonych:
1)
przez przedsiębiorstwa zgrupowane w Wojskowej Centrali Handlowej,
2)
na morskich statkach handlowych.
§  2.
1.
Placówki gastronomiczne dzielą się na:
1)
zakłady gastronomiczne, do których zalicza się:
a)
restauracje, jadłodajnie i bary restauracyjne,
b)
samoobsługowe bary szybkiej obsługi (w tym mleczne), przekąskowe oraz uniwersalne,
c)
kawiarnie, herbaciarnie, cukiernie, winiarnie, miodosytnie i piwiarnie oraz odpowiadające im bary samoobsługowe,
d)
bary rozrywkowe i bary alkoholowe,
2)
punkty gastronomiczne, do których zalicza się: bufety, smażalnie, pijalnie i lodziarnie.
2.
Zaszeregowanie placówek gastronomicznych do odpowiedniego rodzaju jest uzależnione od:
1)
rodzaju sprzedawanych wyrobów kulinarnych i ciastkarskich oraz towarów handlowych,
2)
rodzaju lub mocy napojów alkoholowych dopuszczonych do sprzedaży w danej placówce bądź nieprowadzenia sprzedaży tych napojów,
3)
rodzaju i zakresu usług podstawowych i dodatkowych świadczonych konsumentom,
4)
stosowanych form obsługi konsumentów,
5)
warunków lokalowych i technicznych prowadzenia określonej działalności gastronomicznej.
§  3.
1.
Ustala się następujące kategorie handlowe placówek gastronomicznych: Lux, I (specjalna A), II (specjalna B), III (specjalna C), IV i V.
2.
Placówki gastronomiczne podlegają zaszeregowaniu do następujących kategorii handlowych:
1)
zakłady gastronomiczne:
a) 1
restauracje (z wyjątkiem wagonów restauracyjnych i restauracji na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej), kawiarnie, herbaciarnie, winiarnie oraz miodosytnie

- do kategorii Lux, I i II,

wyjątkowo III,

b)
bary rozrywkowe - do kategorii Lux i I,
c)
bary alkoholowe - do kategorii I,
d) 2
cukiernie oraz piwiarnie - do kategorii I i II,

wyjątkowo III,

e) 3
bary restauracyjne oraz jadłodajnie (z wyjątkiem jadłodajni na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych)

- do kategorii II, wyjątkowo

III,

f)
bary samoobsługowe (z wyjątkiem barów w pociągach oraz na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych)

- do kategorii III i IV,

g)
jadłodajnie i bary na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych - do kategorii specjalnej A, B

i C,

h)
wagony restauracyjne oraz restauracje na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej

- do kategorii specjalnej A i

B,

i)
bary w pociągach - do kategorii specjalnej B i

C,

2)
punkty gastronomiczne:
a)
bufety na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych - do kategorii specjalnej A, B

i C,

b)
bufety na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej - do kategorii specjalnej B i

C,

c)
bufety w pociągach - do kategorii specjalnej C,
d)
pozostałe punkty gastronomiczne - do kategorii V.
§  4.
1.
Do kategorii handlowej Lux mogą być zaszeregowane zakłady gastronomiczne z obsługą kelnerską, wymienione w § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a) i b) - o charakterze reprezentacyjnym, indywidualnie projektowane, mające wystrój i wyposażenie wnętrz części handlowej o najwyższym standardzie, urozmaicony, atrakcyjny i wykwintny asortyment potraw i napojów bardzo dobrej jakości, sporządzanych przeważnie według własnych przepisów kulinarnych, obsługę na najwyższym poziomie, prowadzące działalność rozrywkową na szczególnie wysokim poziomie artystycznym, mające personel o najwyższych kwalifikacjach zawodowych oraz wysoki standard sanitarny.
2.
Do kategorii handlowej I mogą być zaszeregowane zakłady gastronomiczne z obsługą kelnerską lub bufetowo-kelnerską, wymienione w § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a)-d), mające wystrój i wyposażenie wnętrz części handlowej o wysokim standardzie, zróżnicowany asortyment potraw i napojów bardzo dobrej jakości, obsługę na wysokim poziomie, prowadzące działalność rozrywkową na wysokim poziomie, mające personel o wysokich kwalifikacjach zawodowych oraz co najmniej dobry standard sanitarny. Do kategorii specjalnej A, stanowiącej odpowiednik kategorii I, mogą być zaszeregowane jadłodajnie położone na terenach górskich o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych (znaczna odległość od źródeł zaopatrzenia, utrudniony dowóz zaopatrzenia), bary i bufety położone na terenach wysokogórskich o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych, a także wagony restauracyjne oraz restauracje na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej - mające wyposażenie o średnim standardzie, zapewniające wysoki poziom obsługi konsumentów, urozmaicony asortyment wyrobów kulinarnych oraz nie nasuwający zastrzeżeń standard sanitarny.
3.
Do kategorii handlowej II mogą być zaszeregowane zakłady gastronomiczne z obsługą kelnerską lub bufetowo-kelnerską, wymienione w § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a), d) i e) - mające wystrój i wyposażenie wnętrz części handlowej o średnim standardzie, w miarę możliwości urozmaicony asortyment wyrobów kulinarnych (w tym także popularnych), obsługę na dobrym poziomie oraz dobry standard sanitarny. Do kategorii specjalnej B, stanowiącej odpowiednik kategorii handlowej II, mogą być zaszeregowane jadłodajnie położone na terenach nizinnych o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych, bary i bufety położone na terenach górskich o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych, bary w pociągach oraz bufety na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej - mające wyposażenie w urządzenia i sprzęt niezbędny do sprawnej obsługi konsumentów, asortyment wyrobów kulinarnych dostosowany do charakteru zakładu, a także sprawną obsługę i nie nasuwający zastrzeżeń standard sanitarny. Do kategorii specjalnej B powinny być ponadto zaszeregowane placówki gastronomiczne, o których mowa w ust. 2, nie odpowiadające warunkom przewidzianym dla kategorii specjalnej A.
4. 4
Do kategorii handlowej III mogą być zaszeregowane bary samoobsługowe, z wyjątkiem barów w pociągach oraz na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych - mające wystrój i wyposażenie wnętrz części handlowej o typowym standardzie, urozmaicony asortyment wyrobów kulinarnych typu popularnego, dobry poziom usług oraz dobry standard sanitarny. Do kategorii handlowej III powinny być ponadto zaszeregowane zakłady gastronomiczne, o których mowa w § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a), d) i e) - nie odpowiadające warunkom przewidzianym co najmniej dla kategorii handlowej II. Do kategorii handlowej III mogą być także zaszeregowane wyjątkowo zakłady gastronomiczne wymienione w § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a), d) i e), nawet jeżeli odpowiadają warunkom przewidzianym dla II kategorii, o ile jest to uzasadnione potrzebami ludności. Do kategorii specjalnej C, stanowiącej odpowiednik kategorii handlowej III, powinny być zaszeregowane bary i bufety położone na terenach nizinnych o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych, bufety w pociągach oraz placówki gastronomiczne, o których mowa w ust. 3, nie odpowiadające warunkom przewidzianym dla kategorii specjalnej B.
5.
Do kategorii handlowej IV powinny być zaszeregowane bary samoobsługowe, z wyjątkiem barów w pociągach oraz na terenach o utrudnionych warunkach prowadzenia placówek gastronomicznych - nie odpowiadające warunkom przewidzianym dla kategorii handlowej III - mające wystrój i wyposażenie wnętrz części handlowej o typowym standardzie, ograniczony asortyment popularnych wyrobów kulinarnych, dostatecznie sprawną obsługę oraz dostateczny standard sanitarny.
6.
Do kategorii handlowej V powinny być zaszeregowane pozostałe punkty gastronomiczne, mieszczące się w wyodrębnionych pomieszczeniach obiektów stałych nie spełniających wymagań przewidzianych dla zakładów gastronomicznych, w nie wyodrębnionych pomieszczeniach obiektów stałych lub ruchomych o przeznaczeniu niegastronomicznym, w obiektach tymczasowych lub barobusach - wyposażone w niezbędne urządzenia i sprzęt do produkcji i samoobsługowej sprzedaży oraz odpowiadające minimalnym wymaganiom sanitarnym określonym w odrębnych przepisach.
§  5.
Szczegółowe warunki zaszeregowania placówek gastronomicznych do kategorii handlowych oraz przedmiot działalności poszczególnych rodzajów placówek gastronomicznych określają odrębne przepisy.
§  6. 5
 
1.
Zaszeregowania placówek gastronomicznych do rodzaju i kategorii handlowej dokonują:
1)
w odniesieniu do placówek gastronomicznych prowadzonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej - właściwe terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego na wniosek jednostki organizacyjnej, której placówki te są podporządkowane,
2)
w odniesieniu do nie uspołecznionych placówek gastronomicznych - właściwe terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego.
2.
Zaszeregowania wagonów restauracyjnych, barów i bufetów w pociągach oraz restauracji i bufetów na statkach żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej dokonują terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego, właściwe ze względu na siedzibę jednostki organizacyjnej, do której placówki te należą, na wniosek tej jednostki.
3.
Wnioski, o których mowa w ust. 1 i 2, powinny zawierać stwierdzenie, że placówka gastronomiczna odpowiada obowiązującym warunkom i kryteriom zaszeregowania.
§  7. 6
Jeżeli placówka gastronomiczna nie odpowiada warunkom przewidzianym dla rodzaju i kategorii handlowej, do której została zaszeregowana, właściwy terenowy organ administracji państwowej stopnia podstawowego dokonuje zmiany zaszeregowania placówki zgodnie z przepisami § 2-5.
§  8.
Rodzaj i kategoria handlowa placówki gastronomicznej powinny być uwidocznione na jej szyldzie, pieczęci firmowej, jadłospisach i innych drukach firmowych.
§  9.
Właściwe terenowo organy administracji państwowej dokonają niezwłocznie weryfikacji wszystkich placówek gastronomicznych oraz ustalą rodzaj i kategorię handlową.
§  10.
Traci moc zarządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 31 lipca 1963 r. w sprawie przedmiotu działalności i rodzajów zakładów gastronomicznych (Monitor Polski Nr 61, poz. 311).
§  11.
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
1 § 3 ust. 2 pkt 1 lit. a) zmieniona przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.
2 § 3 ust. 2 pkt 1 lit. d) zmieniona przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.
3 § 3 ust. 2 pkt 1 lit. e) zmieniona przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.
4 § 4 ust. 4 zmieniony przez § 1 pkt 2 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.
5 § 6:

- zmieniony przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 14 kwietnia 1976 r. (M.P.76.20.92) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 6 maja 1976 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.

6 § 7:

- zmieniony przez § 1 pkt 2 zarządzenia z dnia 14 kwietnia 1976 r. (M.P.76.20.92) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 6 maja 1976 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 4 zarządzenia z dnia 28 czerwca 1980 r. (M.P.80.17.86) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 21 lipca 1980 r.

Zmiany w prawie

Wolna Wigilia po raz pierwszy i nowe obowiązki dla firm, które wejdą… w Wigilię

W tym roku po raz pierwszy wszyscy pracownicy będą cieszyli się Wigilią jako dniem wolnym od pracy. Także w handlu. I choć z dnia wolnego skorzystają także pracodawcy, to akurat w ich przypadku Wigilia będzie dniem, kiedy zaczną obowiązywać przepisy zobowiązujące ich do stosowania w ogłoszeniach o pracę i np. w regulaminach pracy nazw stanowisk neutralnych pod względem płci.

Grażyna J. Leśniak 23.12.2025
Centralna e-Rejestracja: Start systemu od 1 stycznia 2026 r.

Od 1 stycznia 2026 r. zacznie obowiązywać ustawa wprowadzająca Centralną e-Rejestrację. Zakłada ona, że od przyszłego roku podmioty lecznicze obowiązkowo dołączą do systemu m.in. w zakresie umawiania wizyt u kardiologa oraz badań profilaktycznych. Planowany start rejestracji na wszystkie świadczenia planowany jest na 2029 r. Kolejne świadczenia i możliwości w zakresie zapisywania się do lekarzy specjalistów będą wchodzić w życie stopniowo.

Inga Stawicka 22.12.2025
Ważne zmiany w zakresie ZFŚS

W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
Wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianach w stażu pracy

Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
To będzie rewolucja u każdego pracodawcy

Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.

Grażyna J. Leśniak 18.12.2025
Są rozporządzenia wykonawcze do KSeF

Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.

Krzysztof Koślicki 16.12.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

M.P.1974.28.171

Rodzaj: Zarządzenie
Tytuł: Rodzaje i kategorie handlowych zakładów i punktów gastronomicznych.
Data aktu: 10/07/1974
Data ogłoszenia: 09/08/1974
Data wejścia w życie: 09/08/1974