a także mając na uwadze, co następuje:(1) Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady 4 została kilkakrotnie znacząco zmieniona 5 . Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian dyrektywa ta powinna zostać przekształcona w celu zapewnienia jasności.
(2) Na podstawie porozumienia paryskiego 6 , przyjętego w grudniu 2015 r. na podstawie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) (zwanego dalej "Porozumieniem paryskim"), jego strony zgodziły się utrzymać wzrost średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2 oC w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej oraz kontynuować starania na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 oC w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej. Osiągnięcie celów Porozumienia paryskiego leży u podstaw komunikatu Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. zatytułowanego "Europejski Zielony Ład" (zwanego dalej "Europejskim Zielonym Ładem"). Unia zobowiązała się w nim do zmniejszenia emisji netto gazów cieplarnianych w całej gospodarce Unii o co najmniej 55 % do 2030 r. w stosunku do poziomów z 1990 r. w ramach zaktualizowanego, ustalonego na poziomie krajowym wkładu, przedłożonego Sekretariatowi UNFCCC w dniu 17 grudnia 2020 r.
(3) Jak zapowiedziano w Europejskim Zielonym Ładzie, Komisja przedstawiła swoją strategię "Fala renowacji" w komunikacie z dnia 14 października 2020 r. zatytułowanym "Fala renowacji dla Europy - ekologizacja budynków, tworzenie miejsc pracy, poprawa jakości życia". Strategia "Fala renowacji" zawiera plan działania obejmujący konkretne środki regulacyjne, finansowe i wspomagające, mające na celu co najmniej podwojenie rocznego wskaźnika renowacji energetycznej budynków do 2030 r. i wspieranie gruntownych renowacji, co ma doprowadzić do renowacji 35 milionów modułów budynków do 2030 r. i do tworzenia miejsc pracy w sektorze budowlanym. Przegląd dyrektywy 2010/31/UE jest konieczny jako jedno z narzędzi służących realizacji celów strategii "Fala renowacji". Przyczyni się ona również do realizacji celów inicjatywy "nowy europejski Bauhaus" przedstawionej w komunikacie Komisji z dnia 15 września 2021 r. zatytułowanym "Nowy europejski Bauhaus - Piękny, Zrównoważony, Wspólny" i europejskiej misji w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast. Inicjatywa "nowy europejski Bauhaus" ma z założenia sprzyjać bardziej integracyjnemu społeczeństwu, promując dobrostan wszystkich zgodnie z przesłankami historycznego Bauhausu, co przyczyniło się do włączenia społecznego i dobrobytu obywateli, w szczególności społeczności robotniczych. Poprzez ułatwianie szkoleń, tworzenie sieci i zapewnianie wytycznych architektom, studentom, inżynierom i projektantom zgodnie z zasadami zrównoważoności, estetyki i inkluzywności, inicjatywa "nowy europejski Bauhaus" może umożliwić władzom lokalnym opracowanie innowacyjnych i kulturowych rozwiązań w celu stworzenia bardziej zrównoważonego środowiska zbudowanego.
(4) W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 7 zapisano w prawie Unii cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej w całej gospodarce najpóźniej do 2050 r. oraz ustanowiono wiążące zobowiązanie Unii do ograniczenia emisji netto gazów cieplarnianych (emisje po odliczeniu pochłaniania) do 2030 r. o co najmniej 55 % w porównaniu z poziomami z 1990 r.
(5) Pakiet legislacyjny "Gotowi na 55", zapowiedziany w komunikacie Komisji z dnia 19 października 2020 r. zatytułowanym "Program prac Komisji na 2021 r. - Unia witalności w niestabilnym świecie", ma na celu realizację tych celów. Pakiet ten obejmuje szereg obszarów polityki, w tym efektywność energetyczną, energię ze źródeł odnawialnych, użytkowanie gruntów, zmianę użytkowania gruntów i leśnictwo, opodatkowanie energii, wspólny wysiłek redukcyjny, handel uprawnieniami do emisji i infrastrukturę paliw alternatywnych. Przegląd dyrektywy 2010/31/UE stanowi integralną część tego pakietu. Opierając się na pakiecie legislacyjnym "Gotowi na 55", w planie REPowerEU zawartym w komunikacie Komisji z dnia 18 maja 2022 r. zatytułowanym "Plan REPowerEU" przedstawiono dodatkowy zestaw działań mających na celu oszczędności energii, dywersyfikację dostaw, szybkie zastąpienie paliw kopalnych dzięki przyspieszeniu przejścia Europy w kierunku czystej energii oraz inteligentne łączenie inwestycji i reform. Plan ten obejmował nowe wnioski ustawodawcze i ukierunkowane zalecenia mające na celu zwiększenie ambicji w zakresie efektywności energetycznej i oszczędności energii. W komunikacie tym wskazano również na środki podatkowe jako stwarzające zachęty do oszczędzania energii i ograniczania zużycia paliw kopalnych.
(6) Budynki odpowiadają za 40 % zużycia energii końcowej w Unii i za 36 % unijnej emisji gazów cieplarnianych związanych z energią, a jednocześnie 75 % budynków w Unii jest nadal nieefektywnych energetycznie. Gaz ziemny odgrywa największą rolę w ogrzewaniu budynków, odpowiadając za około 39 % zużycia energii wykorzystywanej do ogrzewania pomieszczeń w sektorze mieszkaniowym. Ropa naftowa jest drugim co do ważności paliwem kopalnym do celów grzewczych (11 %), natomiast węgiel odpowiada za około 3 %. Z tego względu ograniczenie zużycia energii, zgodnie z zasadą "efektywność energetyczna przede wszystkim" określoną w art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 8 i zdefiniowaną w art. 2 pkt 18 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 9 , oraz wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych w sektorze budynków stanowią istotne środki konieczne do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i ubóstwa energetycznego w Unii. Mniejsze zużycie energii oraz zwiększone wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, zwłaszcza energii słonecznej, mają również do odegrania kluczową rolę, jeżeli chodzi o ograniczenie uzależnienia energetycznego Unii od paliw kopalnych w ogóle, a w szczególności od ich importu, propagowanie bezpieczeństwa dostaw energii zgodnie z celami określonymi w planie REPowerEU, wspieranie rozwoju technicznego, a także tworzenie możliwości zatrudnienia i rozwoju regionalnego, w szczególności na wyspach, obszarach wiejskich i społecznościach niepodłączonych do sieci elektrycznej.
(7) Budynki odpowiadają za emisje gazów cieplarnianych przed okresem eksploatacji, w jego trakcie i po jego zakończeniu. Wizja na 2050 r. dotycząca zdekarbonizowanych zasobów budowlanych wykracza poza kwestię operacyjnych emisji gazów cieplarnianych, na której skupiano się do tej pory. Należy zatem stopniowo uwzględniać emisje w całym cyklu życia budynków, zaczynając od nowych budynków. Budynki są ważnym bankiem materiałów, ponieważ przez wiele dziesięcioleci deponuje się w nich zasoby, a sposób ich projektowania i wybór materiałów mają duży wpływ na emisje w całym cyklu życia zarówno w przypadku nowych budynków, jak i renowacji. Charakterystyka całego cyklu życia budynków powinna być brana pod uwagę nie tylko w przypadku nowych budynków, ale również w przypadku renowacji dzięki włączeniu polityk służących zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia budynków do krajowych planów renowacji budynków, sporządzanych przez państwa członkowskie.
(8) Minimalizowanie emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia budynków wymaga zasobooszczędności i obiegu zamkniętego. Można to również połączyć z przekształcaniem części zasobów budowlanych w tymczasowy pochłaniacz dwutlenku węgla.
(9) Współczynnik globalnego ocieplenia (GWP) w całym cyklu życia budynku wskazuje na ogólny wkład budynku w emisje prowadzące do zmiany klimatu. Wyraża on zarówno emisje dwutlenku węgla wbudowane w wyroby budowlane, jak i bezpośrednie i pośrednie emisje dwutlenku węgla na etapie użytkowania. Wymóg obliczania GWP w cyklu życia nowych budynków stanowi zatem pierwszy krok w kierunku lepszego uwzględnienia charakterystyki całego cyklu życia budynków i gospodarki o obiegu zamkniętym.
(10) Budynki odpowiadają za około połowę emisji pierwotnych pyłu drobnego (PM25) w Unii, które powodują przedwczesną śmierć i choroby. Poprawa charakterystyki energetycznej budynków może i powinna jednocześnie ograniczyć emisje zanieczyszczeń zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 10 .
(11) Środki służące dalszej poprawie charakterystyki energetycznej budynków powinny uwzględniać warunki klimatyczne, w tym adaptację do zmiany klimatu, uwarunkowania lokalne, a także klimat wewnętrzny i opłacalność ekonomiczną. Środki te nie powinny mieć wpływu na inne wymagania dotyczące budynków, takie jak dostępność, bezpieczeństwo przeciwpożarowe i sejsmiczne i zamierzone przeznaczenie budynku.
(12) Charakterystyka energetyczna budynków powinna być obliczana na podstawie metodologii, która może być zróżnicowana na poziomie krajowym i regionalnym. Metodologia ta powinna obejmować, oprócz charakterystyki cieplnej, inne czynniki odgrywające coraz ważniejszą rolę, takie jak zjawisko miejskiej wyspy ciepła, rodzaj stosowanych instalacji grzewczych i klimatyzacyjnych, wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych, systemy automatyki i sterowania budynków, odzyskiwanie ciepła z powietrza wywiewanego lub ze ścieków, bilansowanie systemów, inteligentne rozwiązania, elementy pasywnego ogrzewania i chłodzenia, zacienienie, jakość środowiska wewnętrznego, odpowiednie światło naturalne oraz projekt budynku. Podstawą metodologii stosowanej do obliczenia charakterystyki energetycznej budynków powinien być nie tylko sezon grzewczy lub klimatyzacyjny, lecz powinna ona obejmować całoroczną charakterystykę energetyczną budynku. Powinna ona uwzględniać aktualne normy europejskie. Metodologia ta powinna również odzwierciedlać rzeczywiste warunki eksploatacji i umożliwiać wykorzystanie opomiarowanej energii do weryfikacji poprawności i do celów porównywalności, a także powinna opierać się na miesięcznych, godzinowych lub krótszych przedziałach obliczeniowych. Aby zachęcić do korzystania z energii ze źródeł odnawialnych na miejscu oraz w uzupełnieniu wspólnych ram ogólnych, państwa członkowskie powinny podejmować niezbędne środki, aby korzyści płynące z maksymalizacji wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych na miejscu, w tym do innych zastosowań, takich jak punkty ładowania pojazdów elektrycznych, były uznawane i uwzględniane w metodologii obliczeniowej.
(13) Państwa członkowskie powinny określać minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej budynków i elementów budynków w sposób zapewniający osiągnięcie optymalnej pod względem kosztów równowagi między wymaganymi nakładami i kosztami energii zaoszczędzonymi podczas cyklu życia budynku, bez uszczerbku dla prawa państw członkowskich do określenia minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej, które byłyby efektywniejsze energetycznie niż optymalne pod względem kosztów poziomy efektywności energetycznej. Powinna być zapewniona możliwość dokonywania przez państwa członkowskie regularnego przeglądu minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej budynków w świetle postępu technicznego.
(14) Dwie trzecie energii zużywanej do ogrzewania i chłodzenia budynków nadal pochodzi z paliw kopalnych. Aby zdekarbonizować sektor budowlany, szczególnie ważne jest stopniowe wycofywanie paliw kopalnych z ogrzewania i chłodzenia. W związku z tym w krajowych planach renowacji budynków państwa członkowskie powinny wskazać swoje krajowe polityki i środki mające na celu stopniowe wycofywanie paliw kopalnych z ogrzewania i chłodzenia. Państwa członkowskie powinny dążyć do stopniowego wycofywania indywidualnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, przy czym w pierwszej kolejności powinny one zaprzestać od 2025 r. udzielania zachęt finansowych w przypadku instalacji indywidualnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi, z wyjątkiem tych, które zostały wybrane do inwestycji przed 2025 r. w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 11 oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności ustanowionych rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 12 . Nadal powinna istnieć możliwość udzielania zachęt finansowych w przypadku instalacji hybrydowych systemów ogrzewania o znacznym udziale energii ze źródeł odnawialnych, takich jak połączenie kotła z energią słoneczną termiczną lub pompą ciepła. Krajowe polityki i środki stopniowego wycofywania powinny otrzymać wsparcie w postaci jasnej podstawy prawnej dotyczącej zakazu stosowania określonych źródeł ciepła ze względu na ich emisje gazów cieplarnianych, rodzaj stosowanego paliwa lub minimalny udział energii ze źródeł odnawialnych wykorzystywanej na ogrzewanie na poziomie budynku.
(15) Wytwarzanie ciepłej wody użytkowej jest jednym z głównych źródeł zużycia energii w budynkach o wysokiej charakterystyce energetycznej. W większości przypadków energia ta nie jest odzyskiwana. Pozyskiwanie ciepła z ciepłej wody użytkowej w budynkach mogłoby być prostym i opłacalnym sposobem oszczędzania energii.
(16) Wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej systemów technicznych budynku powinny mieć zastosowanie do całych systemów zainstalowanych w budynkach, a nie do charakterystyki pojedynczych komponentów, które wchodzą w zakres rozporządzeń dotyczących poszczególnych produktów na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE 13 . Określając wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej systemów technicznych budynku, państwa członkowskie powinny stosować, w miarę możliwości i potrzeby, zharmonizowane instrumenty, w szczególności metodologie testowania i obliczeniowe oraz klasy efektywności energetycznej opracowane w ramach środków wdrażających dyrektywę 2009/125/WE oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 14 z myślą o zapewnieniu spójności z powiązanymi inicjatywami i o jak najdalej idącym zminimalizowaniu potencjalnej fragmentaryzacji rynku. Technologie energooszczędne o bardzo krótkich okresach zwrotu, takie jak instalacja lub wymiana zaworów termostatycznych lub odzyskiwanie ciepła z powietrza wywiewanego lub ze ścieków, są obecnie niewystarczająco uwzględniane. Przy szacowaniu znamionowej mocy użytecznej systemów ogrzewania, systemów klimatyzacji, połączonych systemów ogrzewania i wentylacji pomieszczeń lub połączonych systemów klimatyzacji i wentylacji w danym budynku lub module budynku należy zsumować znamionową moc użyteczną różnych źródeł w tym samym systemie.
(17) Niniejsza dyrektywa nie narusza postanowień art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Dlatego pojęcia "zachęty" stosowanego w niniejszej dyrektywie nie należy interpretować jako stanowiącego pomoc państwa.
(18) Komisja powinna ustalić ramy metodologii porównawczej do celów obliczania optymalnego pod względem kosztów poziomu minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej. Przegląd tych ram powinien umożliwić obliczanie zarówno charakterystyki energetycznej, jak i emisyjności oraz powinien być przeprowadzony z uwzględnieniem skutków środowiskowych i zdrowotnych, a także rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji i opłat za emisję gazów cieplarnianych. Państwa członkowskie powinny stosować te ramy do porównywania wyników z przyjętymi przez siebie minimalnymi wymaganiami dotyczącymi charakterystyki energetycznej. Jeżeli miałyby zachodzić istotne rozbieżności, a mianowicie rozbieżności większe niż 15 % między wyliczonymi optymalnymi pod względem kosztów poziomami minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej oraz minimalnymi obowiązującymi wymaganiami dotyczącymi charakterystyki energetycznej, państwa członkowskie powinny uzasadnić tę różnicę lub zaplanować odpowiednie działania służące ograniczeniu tych rozbieżności. Państwa członkowskie powinny określić szacunkowy ekonomiczny cykl życia budynku lub elementu budynku, uwzględniając aktualne praktyki oraz doświadczenie w określaniu typowych ekonomicznych cykli życia. Państwa członkowskie powinny regularnie przekazywać Komisji wyniki tego porównania i dane użyte do osiągnięcia takich wyników. Sprawozdania te powinny umożliwić Komisji dokonanie oceny i sporządzenie sprawozdania na temat postępów państw członkowskich na drodze do osiągania optymalnych pod względem kosztów poziomów minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej.
(19) Ważniejsze renowacje istniejących budynków, niezależnie od ich wielkości, są okazją do podejmowania opłacalnych ekonomicznie działań dla poprawy charakterystyki energetycznej. Ze względu na opłacalność ekonomiczną powinno być możliwe ograniczenie minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej do poddawanych renowacji części, które są najistotniejsze dla charakterystyki energetycznej budynku. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zdefiniowania pojęcia "ważniejszej renowacji" albo jako odsetka powierzchni przegród zewnętrznych budynku, albo pod względem wartości budynku. Jeżeli państwo członkowskie zdecyduje się na zdefiniowanie ważniejszej renowacji pod względem wartości budynku, można zastosować takie wartości, jak wartość aktuarialna lub aktualna wartość opierająca się na kosztach odtworzenia - z wyłączeniem wartości działki, na której znajduje się budynek.
(20) Ambitniejsze cele Unii w zakresie klimatu i energii wymagają nowej wizji: budynków bezemisyjnych o bardzo niskim zapotrzebowaniu na energię, niegenerujących na miejscu żadnych emisji dwutlenku węgla z paliw kopalnych i o zerowych lub bardzo niskich operacyjnych emisjach gazów cieplarnianych. Wszystkie nowe budynki powinny do 2030 r. być budynkami bezemisyjnymi, a istniejące budynki powinny zostać przekształcone w budynki bezemisyjne do 2050 r.
(21) W przypadku gdy zmieniany jest istniejący budynek, nie uznaje się go za nowy budynek.
(22) Istnieją różne opcje pokrycia potrzeb energetycznych w budynku bezemisyjnym: wytwarzana na miejscu lub w pobliżu energia ze źródeł odnawialnych, taka jak energia słoneczna termiczna, energia geotermalna, fotowoltaika, pompy ciepła, hydroenergia i biomasa, energia odnawialna dostarczana przez społeczności energetyczne działające w zakresie energii odnawialnej oraz efektywne systemy ciepłownicze i chłodnicze, a także energia z innych źródeł bezemisyjnych. Energię pochodzącą ze spalania paliw odnawialnych uznaje się za energię ze źródeł odnawialnych wytwarzaną na miejscu, jeżeli spalanie paliwa odnawialnego odbywa się na miejscu.
(23) Budynki bezemisyjne mogą przyczynić się do elastyczności po stronie popytu, na przykład poprzez zarządzanie popytem, magazynowanie energii elektrycznej, magazynowanie ciepła i rozproszone wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych w celu wsparcia bardziej niezawodnego, zrównoważonego i wydajnego systemu energetycznego.
(24) Niezbędna dekarbonizacja unijnych zasobów budowlanych wymaga renowacji energetycznej na dużą skalę: zgodnie z obowiązującymi normami budowlanymi prawie 75 % tych zasobów jest nieefektywnych energetycznie, a 85-95 % istniejących obecnie budynków będzie nadal stało w 2050 r. Ważony roczny wskaźnik renowacji energetycznej jest jednak stale niski i wynosi około 1 %. Przy obecnym tempie dekarbonizacja sektora budowlanego musiałaby trwać kilkaset lat. Inicjowanie i wspieranie renowacji budynków, w tym przechodzenie na bezemisyjne systemy grzewcze, jest zatem kluczowym celem niniejszej dyrektywy. Wspieranie renowacji na poziomie lokalnym, w tym poprzez renowacje typu przemysłowego lub seryjnego, przynosi korzyści poprzez zachęcanie do większej liczby i bardziej gruntownych renowacji budynków i doprowadzi do szybszej i tańszej dekarbonizacji zasobów budowlanych. Przemysłowe rozwiązania w zakresie budownictwa i renowacji budynków obejmują uniwersalne elementy prefabrykowane pełniące różne funkcje, takie jak izolacja i wytwarzanie energii.
(25) Minimalne normy charakterystyki energetycznej są podstawowym narzędziem regulacyjnym służącym jako bodziec do renowacji istniejących budynków na dużą skalę, ponieważ eliminują one główne bariery dla renowacji - takie jak rozdział zachęt oraz struktury współwłasności - których nie można przezwyciężyć za pomocą zachęt gospodarczych. Wprowadzenie minimalnych norm charakterystyki energetycznej powinno doprowadzić do stopniowego wycofywania budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej oraz do ciągłej poprawy krajowych zasobów budowlanych, a jednocześnie przyczynić się do osiągnięcia długoterminowego celu, jakim jest dekarbonizacja zasobów budowlanych do 2050 r.
(26) Minimalne normy charakterystyki energetycznej dla budynków niemieszkalnych powinny zostać ustalone na poziomie Unii i powinny koncentrować się na renowacji budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej, które mają największy potencjał pod względem dekarbonizacji oraz rozszerzonych korzyści społecznych i gospodarczych i których renowacja jest w związku z tym priorytetowa. Ponadto państwa członkowskie powinny określić w swoich krajowych planach renowacji budynków szczegółowe harmonogramy dalszej renowacji budynków niemieszkalnych. Niektóre szczególne sytuacje uzasadniają zwolnienie określonych budynków niemieszkalnych z minimalnych norm charakterystyki energetycznej, w szczególności w przypadku planowanej rozbiórki budynku lub niekorzystnego wyniku oceny relacji kosztów do korzyści; przypadki dotyczące poważnych trudności uzasadniają zwolnienie do momentu ustąpienia tych trudności. Państwa członkowskie powinny ustanowić rygorystyczne kryteria dla takich zwolnień, aby uniknąć nieproporcjonalnego udziału objętych nimi budynków niemieszkalnych. Powinny one informować o tych kryteriach w swoich krajowych planach renowacji budynków i zapewniać kompensację względem budynków niemieszkalnych objętych zwolnieniem poprzez równoważną poprawę charakterystyki energetycznej w innych częściach zasobów budynków niemieszkalnych.
(27) W odniesieniu do budynków mieszkalnych, państwa członkowskie powinny mieć swobodę wyboru narzędzi, za pomocą których osiągają wymaganą poprawę zasobów budynków mieszkalnych, takich jak minimalne normy charakterystyki energetycznej, pomoc techniczna i środki wsparcia finansowego. Państwa członkowskie powinny ustanowić krajowe trajektorie progresywnej renowacji krajowych zasobów budynków mieszkalnych zgodnie z krajowym planem działania i celami na lata 2030, 2040 i 2050 zawartymi w krajowym planie renowacji budynków państwa członkowskiego oraz z transformacją krajowych zasobów budowlanych w budynki bezemisyjne do 2050 r. Krajowe trajektorie powinny być zgodne z pośrednimi, pięcioletnimi celami pośrednimi dotyczącymi zmniejszenia średniego zużycia energii pierwotnej w przypadku zasobów budynków mieszkalnych, począwszy od 2030 r., zapewniającymi podobne wysiłki we wszystkich państwach członkowskich.
(28) W odniesieniu do pozostałych krajowych zasobów budowlanych, państwa członkowskie mają swobodę decydowania, czy chcą wprowadzić minimalne normy charakterystyki energetycznej, opracowane na poziomie krajowym i dostosowane do warunków krajowych. Dokonując przeglądu niniejszej dyrektywy, Komisja powinna ocenić, czy środki ustanowione na podstawie niniejszej dyrektywy przyczynią się do wystarczających postępów na drodze do osiągnięcia w pełni zdekarbonizowanych, bezemisyjnych zasobów budowlanych do 2050 r., czy też należy wprowadzić dalsze środki, takie jak wiążące minimalne normy charakterystyki energetycznej, w szczególności w odniesieniu do budynków mieszkalnych, w celu osiągnięcia pięcioletnich celów pośrednich.
(29) Wprowadzeniu minimalnych norm charakterystyki energetycznej powinny towarzyszyć ramy wspomagające obejmujące pomoc techniczną i środki finansowe, w szczególności dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji. Minimalne normy charakterystyki energetycznej określone na poziomie krajowym nie stanowią "norm unijnych" w rozumieniu zasad pomocy państwa, natomiast ogólnounijne minimalne normy charakterystyki energetycznej można uznać za takie "normy unijne". Zgodnie ze zmienionymi zasadami pomocy państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc państwa na renowację budynków w celu zapewnienia zgodności z ogólnounijnymi normami charakterystyki energetycznej, dopóki te ogólnounijne normy nie staną się obowiązkowe. Po wprowadzeniu obowiązkowych norm państwa członkowskie mogą nadal przyznawać pomoc państwa na renowację budynków i modułów budynków objętych ogólnounijnymi normami charakterystyki energetycznej, pod warunkiem że renowacja budynków ma na celu spełnienie wyższej normy.
(30) W unijnej systematyce dotyczącej zrównoważonego rozwoju, ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 15 , klasyfikuje się zrównoważoną środowiskowo działalność gospodarczą w całej gospodarce, w tym w sektorze budowlanym. Zgodnie z rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2021/2139 16 ("aktem delegowanym w sprawie unijnej systematyki dotyczącej zmiany klimatu") renowacja budynków jest uznawana za zrównoważoną działalność, jeżeli osiąga co najmniej 30 % oszczędności energii, spełnia minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej w odniesieniu do ważniejszej renowacji istniejących budynków lub obejmuje indywidualne środki związane z charakterystyką energetyczną budynków, takie jak instalacja, konserwacja lub naprawa urządzeń zwiększających efektywność energetyczną lub przyrządów i urządzeń do pomiaru, regulacji i kontroli charakterystyki energetycznej budynków, jeżeli takie indywidualne środki spełniają ustalone kryteria. Renowacja budynków w celu zapewnienia zgodności z ogólnounijnymi minimalnymi normami charakterystyki energetycznej jest zazwyczaj zgodna z kryteriami unijnej systematyki dotyczącej zrównoważonego rozwoju związanymi z działaniami w zakresie renowacji budynków.
(31) Minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej istniejących budynków i elementów budynków były już zawarte w aktach poprzedzających niniejszą dyrektywę i powinny być nadal stosowane. Chociaż nowo wprowadzone minimalne normy charakterystyki energetycznej wyznaczają minimalne poziomy charakterystyki energetycznej istniejących budynków i zapewniają renowację nieefektywnych budynków, minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej istniejących budynków i elementów budynków sprawiają, że przeprowadzona renowacja będzie gruntowna.
(32) Istnieje pilna potrzeba zmniejszenia zależności od paliw kopalnych w budynkach oraz przyspieszenia wysiłków na rzecz dekarbonizacji i elektryfikacji zużycia przez nie energii. Aby umożliwić opłacalną instalację technologii słonecznych na późniejszym etapie, wszystkie nowe budynki powinny być "gotowe do wykorzystania energii słonecznej", tj. zaprojektowane w taki sposób, aby zoptymalizować ich potencjał w zakresie wykorzystywania energii słonecznej w postaci natężenia promieniowania słonecznego w danym miejscu, co umożliwi instalację technologii słonecznych bez kosztownych interwencji strukturalnych. Ponadto państwa członkowskie powinny zapewnić montowanie odpowiednich instalacji słonecznych na nowych budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i niemieszkalnych, oraz na istniejących budynkach niemieszkalnych. Wykorzystanie energii słonecznej na dużą skalę w budynkach przyczyniłoby się w znacznym stopniu do skuteczniejszej ochrony konsumentów przed rosnącymi i niestabilnymi cenami paliw kopalnych, ograniczyłoby narażenie szczególnie obywateli znajdujących się w trudnej sytuacji na wysokie koszty energii i przyniosłoby szerzej zakrojone korzyści środowiskowe, gospodarcze i społeczne. W celu skutecznego wykorzystania potencjału instalacji słonecznych na budynkach państwa członkowskie powinny ustanowić kryteria montowania na budynkach instalacji wykorzystujących energię słoneczną oraz ewentualne zwolnienia z tego obowiązku, zgodnie z ocenionym potencjałem technicznym i ekonomicznym instalacji energii słonecznej oraz charakterystyką budynków objętych tym obowiązkiem, z uwzględnieniem zasady neutralności technologicznej oraz połączenia instalacji słonecznych z innymi zastosowaniami dachów, takimi jak dachy zielone czy systemy dostarczające inne usługi dla budynku. W swoich kryteriach praktycznej realizacji obowiązków dotyczących montowania na budynkach odpowiedniej instalacji wykorzystującej energię słoneczną, państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia odpowiedniego progu względem powierzchni parteru budynku zamiast powierzchni użytkowej budynku, pod warunkiem że taka metoda odpowiada równoważnej mocy zainstalowanej na budynku odpowiedniej instalacji wykorzystującej energię słoneczną. Ponieważ obowiązek montowania instalacji wykorzystujących energię słoneczną na poszczególnych budynkach zależy od kryteriów ustanowionych przez państwa członkowskie, przepisy dotyczące energii słonecznej na budynkach nie stanowią "norm unijnych" w rozumieniu zasad pomocy państwa.
(33) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zachęcania - za pomocą informacji, odpowiednich procedur administracyjnych lub innych środków określonych w ich krajowych planach renowacji budynków - do montowania odpowiednich instalacji wykorzystujących energię słoneczną w połączeniu z renowacją przegród zewnętrznych budynku, wymianą systemów technicznych budynku lub instalacją infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych, pomp ciepła lub systemów automatyki i sterowania budynków.
(34) W odniesieniu do budynków o różnych funkcjach użytkowych, które obejmują zarówno mieszkalne, jak i niemieszkalne moduły budynków, państwa członkowskie mogą nadal decydować, czy traktować je jako budynki mieszkalne czy niemieszkalne.
(35) Należy szybko upowszechnić fotowoltaikę i technologie energii słonecznej termicznej, w tym w połączeniu z magazynowaniem energii, co przyniesie korzyści zarówno dla klimatu, jak i finansów obywateli i przedsiębiorstw.
(36) Elektryfikacja budynków, np. poprzez montowanie pomp ciepła, instalacji słonecznych, akumulatorów i infrastruktury do ładowania, powoduje zmianę zagrożeń bezpieczeństwa przeciwpożarowego budynków, którą muszą się zająć państwa członkowskie. W odniesieniu do bezpieczeństwa przeciwpożarowego na parkingach dla samochodów Komisja powinna opublikować niewiążące wytyczne dla państw członkowskich.
(37) Aby osiągnąć wysoką efektywność energetyczną i dekarbonizację zasobów budowlanych oraz przekształcić istniejące budynki w budynki bezemisyjne do 2050 r., państwa członkowskie powinny ustanowić krajowe plany renowacji budynków, które zastąpią długoterminowe strategie renowacji przewidziane w art. 2a dyrektywy 2010/31/UE i które mają się stać jeszcze skuteczniejszym i w pełni operacyjnym narzędziem planowania dla państw członkowskich, zgodnie z zasadą "efektywność energetyczna przede wszystkim", kładąc większy nacisk na finansowanie i zapewniając dostępność pracowników odpowiednio wykwalifikowanych do przeprowadzania renowacji budynków. Państwa członkowskie mogą uwzględnić pakt na rzecz umiejętności przedstawiony w komunikacie Komisji z dnia 1 lipca 2020 r. zatytułowanym "Europejski program na rzecz umiejętności służący zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności". Państwa członkowskie powinny określić w swoich krajowych planach renowacji budynków własne krajowe cele w zakresie renowacji budynków. Zgodnie z art. 21 lit. b) pkt 7 rozporządzenia (UE) 2018/1999 oraz warunkami podstawowymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 17 państwa członkowskie powinny przedstawić opis środków finansowania, a także opis potrzeb inwestycyjnych i zasobów administracyjnych na potrzeby realizacji swoich krajowych planów renowacji budynków.
(38) Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" jest nadrzędną zasadą, która powinna być brana pod uwagę we wszystkich sektorach, wykraczając poza system energetyczny, na wszystkich poziomach. Została ona zdefiniowana w art. 2 pkt 18 rozporządzenia (UE) 2018/1999 jako oznaczająca, że w decyzjach dotyczących planowania, polityki i inwestycji w dziedzinie energii w najwyższym stopniu uwzględnia się racjonalne pod względem kosztów alternatywne środki służące efektywności energetycznej, by zwiększać efektywność zapotrzebowania na energię i dostaw energii, w szczególności dzięki racjonalnym pod względem kosztów oszczędnościom końcowego zużycia energii, inicjatywom dotyczącym odpowiedzi odbioru, efektywniejszej konwersji i dystrybucji oraz efektywniejszemu przesyłowi energii, a przy tym nadal osiągać cele tych decyzji. W związku z tym zasada ta jest równie istotna dla poprawy charakterystyki energetycznej budynków; została ona podkreślona w strategii "Fala renowacji" jako jedna z kluczowych zasad w odniesieniu do renowacji budynków na okres do 2030 r. i 2050 r. Jak określono w zaleceniu Komisji (UE) 2021/1749 18 poprawa zdrowia i dobrostanu znajdują się wśród głównych dodatkowych korzyści stosowania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w celu poprawy charakterystyki energetycznej budynków.
(39) Aby zapewnić pełne przygotowanie unijnej siły roboczej do aktywnej pracy na rzecz osiągnięcia celów klimatycznych Unii, państwa członkowskie powinny zachęcać grupy niedostatecznie reprezentowane do szkolenia i pracy w sektorze budowlanym.
(40) Krajowe plany renowacji budynków powinny opierać się na zharmonizowanym wzorze umożliwiającym porównywanie planów. Aby zapewnić wymagany poziom ambicji, Komisja powinna oceniać projekty krajowych planów renowacji budynków i wydawać zalecenia dla państw członkowskich.
(41) Krajowe plany renowacji budynków powinny być ściśle powiązane z zintegrowanymi krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/1999, a postępy w osiąganiu krajowych celów i wkład krajowych planów renowacji budynków w realizację celów krajowych i unijnych należy przedstawiać w dwuletnich sprawozdaniach na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/1999. Z uwagi na pilną potrzebę zwiększenia skali renowacji w oparciu o solidne krajowe plany renowacji budynków, termin przedłożenia pierwszego krajowego planu renowacji budynków powinien zostać ustalony jak najwcześniej. Kolejne krajowe plany renowacji budynków powinny być przedkładane w ramach zintegrowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu oraz ich aktualizacji, co oznacza, że drugi projekt krajowego planu renowacji budynków należy przedłożyć wraz z drugim projektem zintegrowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu w 2028 r.
(42) Etapowa gruntowna renowacja może stanowić rozwiązanie problemu wysokich kosztów początkowych i niedogodności dla mieszkańców, które mogą się pojawić podczas renowacji "za jednym razem", a także może umożliwić podjęcie mniej inwazyjnych i bardziej wykonalnych finansowo działań renowacyjnych. Taka etapowa gruntowna renowacja musi być jednak starannie zaplanowana, aby uniknąć sytuacji, w której jeden etap uniemożliwia przeprowadzenie niezbędnych kolejnych etapów renowacji. Jednoetapowa gruntowna renowacja może być bardziej opłacalna ekonomicznie i skutkować mniejszymi emisjami związanymi z renowacją niż renowacja etapowa. Jasny plan działania na potrzeby etapowych gruntownych renowacji określają paszporty renowacji, które pomagają właścicielom i inwestorom w zaplanowaniu najlepszego harmonogramu i zakresu interwencji. Dlatego też paszporty renowacji powinny być promowane oraz udostępniane właścicielom budynków we wszystkich państwach członkowskich jako dobrowolne narzędzie. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby paszporty renowacji nie powodowały nieproporcjonalnego obciążenia.
(43) Istnieją pewne synergie między paszportami renowacji a świadectwami charakterystyki energetycznej, w szczególności w odniesieniu do oceny obecnej charakterystyki budynku i zaleceń dotyczących jej poprawy. Aby jak najlepiej wykorzystać te synergie i zmniejszyć koszty ponoszone przez właścicieli budynków, państwa członkowskie powinny mieć możliwość pozwolenia, aby paszport renowacji i świadectwo charakterystyki energetycznej były sporządzane łącznie przez tego samego eksperta i wydawane wspólnie. W przypadku takiego łącznego sporządzania i wspólnego wydawania paszport renowacji powinien zastąpić zalecenia zawarte w świadectwie charakterystyki energetycznej. Powinno jednak pozostać możliwe uzyskanie świadectwa charakterystyki energetycznej bez paszportu renowacji.
(44) Umowy dotyczące długoterminowych renowacji stanowią ważny instrument służący stymulowaniu renowacji etapowej. Państwa członkowskie mogą wprowadzać mechanizmy umożliwiające zawieranie umów dotyczących długoterminowych renowacji obejmujących poszczególne etapy renowacji etapowej. W przypadku pojawienia się na poszczególnych etapach renowacji nowych i skuteczniejszych zachęt można zapewnić do nich dostęp przez umożliwienie beneficjentom skorzystania z nowych zachęt.
(45) Pojęcie "gruntownej renowacji" nie zostało jeszcze zdefiniowane w prawie Unii. Aby zrealizować długoterminową wizję dotyczącą budynków, gruntowną renowację należy zdefiniować jako renowację, która przekształca budynki w budynki bezemisyjne, ale pierwszy krok stanowi renowacja, która przekształca budynki w budynki o niemal zerowym zużyciu energii. Definicja ta ma na celu poprawę charakterystyki energetycznej budynków. Gruntowna renowacja do celów efektywności energetycznej może także być doskonałą okazją do podjęcia innych kwestii, takich jak jakość środowiska wewnętrznego, warunki życia gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, zwiększenie odporności na zmianę klimatu, odporność na ryzyko związane z klęskami żywiołowymi, w tym trzęsieniami ziemi, bezpieczeństwo przeciwpożarowe, usuwanie niebezpiecznych substancji, w tym azbestu, oraz dostępność dla osób z niepełnosprawnościami.
(46) Aby sprzyjać gruntownej renowacji, co jest jednym z celów strategii "Fala renowacji", państwa członkowskie powinny zapewnić większe wsparcie finansowe i administracyjne na rzecz gruntownej renowacji.
(47) Państwa członkowskie powinny wspierać te modernizacje poprawiające charakterystykę energetyczną istniejących budynków, które przyczyniają się do osiągnięcia odpowiedniego poziomu jakości środowiska wewnętrznego, usuwania azbestu i innych szkodliwych substancji, zapobiegania usuwaniu w sposób nielegalny substancji szkodliwych oraz ułatwiania przestrzegania obowiązujących aktów ustawodawczych, takich jak dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE 19 i (UE) 2016/2284 20 .
(48) Oparte na zintegrowanych sieciach lokalnych lub sąsiedzkich podejścia przyczyniają się do zwiększenia opłacalności ekonomicznej wymaganej renowacji budynków, które są ze sobą przestrzennie powiązane, takich jak budynki mieszkalne wielorodzinne. Takie podejścia do renowacji umożliwiają stosowanie wielu rozwiązań na większą skalę.
(49) Oczekuje się, że pojazdy elektryczne odegrają kluczową rolę w dekarbonizacji i zwiększaniu efektywności systemu elektroenergetycznego, mianowicie dzięki usługom w zakresie elastyczności, bilansowania i magazynowania, zwłaszcza poprzez agregację. Należy w pełni wykorzystać potencjał pojazdów elektrycznych pod względem integracji z systemem elektroenergetycznym oraz przyczynienia się do efektywności systemu i większego wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Szczególnie ważne jest ładowanie w kontekście budynków, ponieważ to tam regularnie i przez długi czas parkuje się pojazdy elektryczne. Powolne ładowanie jest opłacalne, a instalacja punktów ładowania w przestrzeniach prywatnych może pozwolić na magazynowanie energii w powiązanym budynku oraz integrację usług inteligentnego ładowania i ładowania dwukierunkowego i ogólnie usług integracji systemu.
(50) Pojazdy elektryczne w połączeniu ze zwiększonym udziałem produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych powodują mniej emisji gazów cieplarnianych. Pojazdy elektryczne stanowią istotny element przejścia na czystą energię w oparciu o środki w zakresie efektywności energetycznej, paliw alternatywnych, energii ze źródeł odnawialnych i innowacyjnych rozwiązań w zakresie zarządzania elastycznością energetyczną. Można skutecznie wykorzystywać kodeksy budowlane, aby wprowadzać konkretne wymagania, które będą sprzyjać instalowaniu infrastruktury do ładowania na parkingach dla samochodów należących do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Państwa członkowskie powinny dążyć do usunięcia barier takich jak rozdział zachęt i utrudnienia administracyjne, jakie indywidualni właściciele napotykają podczas prób instalowania punktu ładowania na swoim miejscu parkingowym.
(51) Okablowanie wstępne i infrastruktura kanałowa ułatwiają szybką instalację punktów ładowania tam, gdzie są potrzebne. Łatwo dostępna infrastruktura zmniejszy koszty instalacji punktów ładowania ponoszone przez indywidualnych właścicieli, a także zapewni użytkownikom pojazdów elektrycznych dostęp do punktów ładowania. Ustanowienie wymagań dotyczących elektromobilności na poziomie Unii w zakresie wstępnego wyposażania miejsc parkingowych oraz instalowania punktów ładowania jest skutecznym sposobem promowania pojazdów elektrycznych w niedalekiej przyszłości, przy jednoczesnym uwzględnieniu późniejszego rozwoju sytuacji wynikającego z obniżenia kosztów w perspektywie średnio- i długoterminowej. Jeżeli jest to wykonalne pod względem technicznym, państwa członkowskie powinny zapewnić dostępność punktów ładowania dla osób z niepełnosprawnościami.
(52) Inteligentne ładowanie i ładowanie dwukierunkowe umożliwiają integrację systemów energetycznych budynków. Punkty ładowania, przy których pojazdy elektryczne parkują zazwyczaj przez dłuższe okresy, takie jak miejsca, w których postój związany jest z miejscem zamieszkania lub zatrudnienia, są bardzo istotne dla integracji systemu energetycznego, należy zatem zapewnić tam funkcje inteligentnego ładowania. W sytuacjach, w których ładowanie dwukierunkowe pomogłoby w dalszym rozpowszechnianiu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych przez floty pojazdów elektrycznych w transporcie i ogólnie w systemie elektroenergetycznym, należy również udostępnić taką funkcję.
(53) Promowanie ekologicznej mobilności jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, a budynki mogą odgrywać ważną rolę w zapewnianiu niezbędnej infrastruktury nie tylko do ładowania pojazdów elektrycznych, ale również dla rowerów. Przejście na aktywną mobilność, taką jak jazda na rowerze, może znacznie zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych z transportu. W związku ze wzrostem sprzedaży rowerów z napędem elektrycznym i innych typów pojazdów kategorii L, o której mowa w art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 168/2013 21 , oraz w celu ułatwienia instalacji punktów ładowania na późniejszym etapie należy wymagać okablowania wstępnego lub infrastruktury kanałowej w nowych budynkach mieszkalnych, a w przypadku, gdy jest to wykonalne pod względem technicznym i ekonomicznym w budynkach mieszkalnych poddawanych ważniejszej renowacji. Jak określono w komunikacie Komisji z dnia 17 września 2020 r. "Ambitniejszy cel klimatyczny Europy do 2030 r. - Inwestowanie w przyszłość neutralną dla klimatu z korzyścią dla obywateli" (zwanym dalej "Planem w zakresie celów klimatycznych"), zwiększenie udziału czystego i wydajnego transportu prywatnego i publicznego, takiego jak transport rowerowy, radykalnie zmniejszy zanieczyszczenie powodowane przez transport i przyniesie znaczne korzyści obywatelom i społecznościom. Brak miejsc parkingowych dla rowerów, zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i niemieszkalnych, jest poważną barierą dla upowszechnienia ruchu rowerowego. Wymogi unijne i krajowe kodeksy budowlane mogą skutecznie pomagać w przejściu na czystszą mobilność poprzez określenie wymogów dotyczących minimalnej liczby miejsc parkingowych dla rowerów, a budowa miejsc parkingowych dla rowerów i związanej z nimi infrastruktury na obszarach, gdzie rowery są rzadziej wykorzystywane, może prowadzić do zwiększenia ich wykorzystania. Wymóg zapewnienia miejsc parkingowych dla rowerów nie powinien być uzależniony od dostępności miejsc parkingowych dla samochodów ani być z nią powiązany, mając na względzie, że w pewnych okolicznościach miejsca te mogą być niedostępne. Państwa członkowskie powinny pozwolić na zwiększenie liczby miejsc parkingowych dla rowerów w budynkach mieszkalnych, w których nie ma miejsc parkingowych dla samochodów, przewidując utworzenie co najmniej dwóch miejsc parkingowych dla rowerów na każdy mieszkalny moduł budynku.
(54) Programy dotyczące jednolitego rynku cyfrowego i unii energetycznej powinny zostać do siebie dopasowane i powinny służyć wspólnym celom. Cyfryzacja systemu energetycznego zmienia w szybkim tempie uwarunkowania energetyczne, począwszy od integracji energii ze źródeł odnawialnych poprzez inteligentne sieci, aż po budynki przygotowane do obsługi inteligentnych sieci. W kontekście przeprowadzenia cyfryzacji sektora budynków duże znaczenie dla inteligentnych domów i wspólnot korzystających z dobrej łączności mają unijne cele w dziedzinie łączności i ambicje dotyczące tworzenia sieci łączności o wysokiej przepustowości. Należy zapewnić ukierunkowane zachęty, aby wspierać systemy przygotowane do obsługi inteligentnych sieci i rozwiązania cyfrowe w środowisku zbudowanym. Przyniosłoby to nowe możliwości oszczędzania energii, dając konsumentom dokładniejsze informacje o ich modelu konsumpcji i umożliwiając operatorom systemów wydajniejsze zarządzanie siecią. Państwa członkowskie powinny zachęcać do stosowania technologii cyfrowych do analizy, symulacji i zarządzania budynkami, w tym w odniesieniu do gruntownych renowacji.
(55) Aby ułatwić rozwój konkurencyjnego i innowacyjnego rynku inteligentnych usług budowlanych, który przyczynia się do efektywnego wykorzystania energii i integracji energii ze źródeł odnawialnych w budynkach, a także wspierać inwestycje w renowację, państwa członkowskie powinny zapewnić zainteresowanym stronom bezpośredni dostęp do danych dotyczących systemów budynku. Aby uniknąć nadmiernych kosztów administracyjnych dla osób trzecich, państwa członkowskie ułatwiają pełną interoperacyjność usług i wymianę danych w Unii.
(56) Wskaźnika gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci należy używać w celu zmierzenia zdolności budynków do wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych i systemów elektronicznych w celu dostosowania funkcjonowania budynków do potrzeb użytkowników i sieci oraz w celu poprawy efektywności energetycznej i ogólnej charakterystyki budynków. Wskaźnik gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci powinien zwiększyć wiedzę właścicieli budynków i ich użytkowników na temat wartości związanej z automatyką budynku i elektronicznym monitorowaniem systemów technicznych budynku, a także powinien dać użytkownikom pewność co do faktycznych oszczędności z tytułu tych nowych ulepszonych funkcjonalności. Wskaźnik gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci jest szczególnie korzystny dla dużych budynków o wysokim zapotrzebowaniu na energię. W przypadku innych budynków program oceny gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci powinien być dla państw członkowskich opcjonalny.
(57) Cyfrowy bliźniak budynku to interaktywna i dynamiczna symulacja odzwierciedlająca stan i zachowanie budynku fizycznego w czasie rzeczywistym. Dzięki wykorzystaniu danych w czasie rzeczywistym z czujników, inteligentnych liczników i innych źródeł cyfrowy bliźniak budynku zapewnia całościowy obraz charakterystyki budynku, w tym m. in. zużycia energii, temperatury, wilgotności, i poziomów obłożenia, i może być wykorzystywany do monitorowania zużycia energii w budynku i zarządzania nim. Jeżeli cyfrowy bliźniak budynku jest dostępny, należy go uwzględnić, w szczególności w odniesieniu do wskaźnika gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci.
(58) Dostęp do wystarczającego finansowania ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów w dziedzinie energii i klimatu na lata 2030 i 2050. Instrumenty finansowe Unii i inne środki zostały ustanowione lub dostosowane w celu wspierania efektywności energetycznej budynków. Najnowsze inicjatywy mające na celu zwiększenie dostępności finansowania na poziomie Unii obejmują między innymi element przewodni "Renowacja" Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, w szczególności plan REPowerEU, oraz Społeczny Fundusz Klimatyczny ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/955 22 .
(59) Instrumenty finansowe Unii należy stosować, aby cele niniejszej dyrektywy przyniosły praktyczne efekty, nie powinny one jednak zastępować środków krajowych. Ze względu na skalę koniecznych działań renowacyjnych, powinny one być w szczególności stosowane do zapewnienia odpowiednich oraz innowacyjnych środków finansowania, aby pobudzać inwestycje w efektywność energetyczną budynków. Mogłyby one odgrywać ważną rolę w tworzeniu krajowych, regionalnych i lokalnych funduszów, instrumentów oraz mechanizmów efektywności energetycznej, które oferowałyby takie możliwości finansowania prywatnym właścicielom, małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) oraz spółkom oferującym usługi w zakresie efektywności energetycznej.
(60) Mechanizmy i zachęty finansowe oraz mobilizowanie instytucji finansowych na rzecz renowacji energetycznych budynków powinny odgrywać centralną rolę w krajowych planach renowacji budynków, a państwa członkowskie powinny je aktywnie promować. Środki takie powinny obejmować wspieranie energooszczędnych kredytów hipotecznych na potrzeby certyfikowanych energooszczędnych renowacji budynków, promowanie inwestycji instytucji publicznych w energooszczędne zasoby budowlane, na przykład poprzez partnerstwa publiczno-prywatne lub umowy o poprawę efektywności energetycznej, lub zmniejszanie postrzeganego ryzyka inwestycji. Informacje o dostępnych funduszach i instrumentach finansowych powinny być podawane do wiadomości publicznej w sposób przystępny i przejrzysty. Państwa członkowskie powinny zachęcać instytucje finansowe do promowania ukierunkowanych produktów finansowych, dotacji i subsydiów w celu poprawy charakterystyki energetycznej budynków, w których znajdują się gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji, a także pomóc właścicielom mieszkalnych modułów budynku znajdujących się w budynkach o najgorszej charakterystyce energetycznej oraz właścicielom budynków położonych na obszarach wiejskich oraz innym grupom mającym utrudniony dostęp do środków finansowych. Komisja powinna przyjąć dobrowolne ramy, aby pomóc instytucjom finansowym w ukierunkowaniu i zwiększeniu wolumenu pożyczek zgodnie z ambicjami Unii w zakresie dekarbonizacji i odpowiednimi celami energetycznymi.
(61) Zielone kredyty hipoteczne i ekokredyty mogą znacząco przyczynić się do transformacji gospodarki i ograniczenia emisji dwutlenku węgla.
(62) Samo finansowanie nie zaspokoi potrzeb w zakresie renowacji. Aby zapewnić odpowiednie ramy wspomagające i przełamać bariery utrudniające renowację, oprócz finansowania niezbędne jest stworzenie dostępnych i przejrzystych narzędzi doradczych i instrumentów pomocy, takich jak punkty kompleksowej obsługi świadczące zintegrowane usługi w zakresie renowacji energetycznej lub punkty pośrednictwa, a także wdrożenie innych środków i inicjatyw, takich jak te, o których mowa w inicjatywie Komisji na rzecz inteligentnego finansowania inteligentnych budynków. Punkty kompleksowej obsługi powinny zapewniać pomoc techniczną i być łatwo dostępne dla wszystkich podmiotów zaangażowanych w renowacje budynków, w tym właścicieli nieruchomości mieszkalnych oraz podmiotów administracyjnych, finansowych i gospodarczych, takich jak MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwa.
(63) Nieefektywne budynki często wiążą się z ubóstwem energetycznym i problemami społecznymi. Gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji są szczególnie narażone na rosnące ceny energii, ponieważ wydają większą część swojego budżetu na produkty energetyczne. Dzięki obniżeniu nadmiernych rachunków za energię renowacja budynków może wydźwignąć ludzi z ubóstwa energetycznego oraz zapobiec ubóstwu energetycznemu. Jednocześnie renowacja budynków nie jest nieodpłatna i należy zadbać o to, by społeczne skutki kosztów renowacji budynków, w szczególności dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, były kontrolowane. Strategia "Fala renowacji" nie powinna pozostawiać nikogo w tyle i należy ją wykorzystać jako szansę na poprawę sytuacji gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, a także zapewnić sprawiedliwą transformację w kierunku neutralności klimatycznej. Zachęty finansowe i inne środki z zakresu strategii powinny być zatem w pierwszej kolejności skierowane do gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, osób dotkniętych ubóstwem energetycznym i osób mieszkających w lokalach socjalnych, a państwa członkowskie powinny podejmować środki zapobiegające eksmisjom z powodu renowacji, takie jak pułapy podwyżek czynszu. Zalecenie Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. 23 przedstawia wspólne ramy i wspólne rozumienie kompleksowych polityk i inwestycji niezbędnych do zapewnienia sprawiedliwej transformacji.
(64) Mikroprzedsiębiorstwa stanowią 94 % przedsiębiorstw działających w sektorze budowlanym. Wraz z małymi przedsiębiorstwami odpowiadają one za 70 % zatrudnienia w budownictwie. Zapewniają one podstawowe usługi i miejsca pracy na poziomie lokalnym. Ponieważ jednak mikroprzedsiębiorstwa zatrudniają zazwyczaj mniej niż dziesięciu pracowników, dysponują ograniczonymi zasobami umożliwiającymi spełnienie wymogów regulacyjnych i zasad związanych z programami wsparcia finansowego. Społeczności energetyczne, inicjatywy obywatelskie oraz władze lokalne i agencje energetyczne, choć są niezbędne do wdrożenia strategii "Fala renowacji", borykają się z tymi samymi problemami związanymi z mniejszymi zdolnościami administracyjnymi, finansowymi i organizacyjnymi. Nie powinno to ograniczać zasadniczej roli takich podmiotów i powinno być brane pod uwagę przy opracowywaniu programów wsparcia i szkoleń, pod kątem wystarczającej widoczności i łatwości dostępu. Państwa członkowskie mogą aktywnie wspierać organizacje dysponujące mniejszymi środkami, udzielając im specjalnej pomocy technicznej, finansowej i prawnej.
(65) Świadectwa charakterystyki energetycznej budynków są stosowane od 2002 r. Stosowanie różnych skal i formatów utrudnia jednak porównywalność między poszczególnymi systemami krajowymi. Większa porównywalność świadectw charakterystyki energetycznej w całej Unii sprawia, że łatwiejsze jest stosowanie takich świadectw przez instytucje finansowe, a tym samym ukierunkowuje finansowanie na budynki o lepszej charakterystyce energetycznej oraz na renowację budynków. Unijna systematyka dotycząca zrównoważonego rozwoju polega na stosowaniu świadectw charakterystyki energetycznej i podkreśla potrzebę zwiększenia ich porównywalności. Wprowadzenie wspólnej skali klas charakterystyki energetycznej oraz wspólnego wzoru powinno zapewnić wystarczającą porównywalność między świadectwami charakterystyki energetycznej w całej Unii.
(66) Kilka państw członkowskich zmieniło w ostatnim okresie swoje systemy wydawania świadectw charakterystyki energetycznej. Aby uniknąć zakłóceń, tym państwom członkowskim należy zapewnić dodatkowy czas na dostosowanie ich systemów.
(67) W celu zapewnienia, aby potencjalni nabywcy lub najemcy mogli uwzględnić charakterystykę energetyczną budynków na wczesnym etapie procesu, budynki lub moduły budynków, które są oferowane na sprzedaż lub na wynajem, powinny posiadać świadectwo charakterystyki energetycznej, a klasę charakterystyki energetycznej i wskaźnik należy podawać we wszystkich ogłoszeniach. Potencjalni nabywcy lub najemcy budynku lub modułu budynku powinni otrzymywać - na świadectwie charakterystyki energetycznej - prawidłowe informacje dotyczące charakterystyki energetycznej budynku i praktyczne rady na temat poprawy tej charakterystyki. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku powinno również dostarczać informacji na temat jego zużycia energii pierwotnej i końcowej, potrzeb energetycznych, wytwarzania energii odnawialnej, emisji gazów cieplarnianych, GWP w cyklu życia, o ile jest dostępny, oraz opcjonalnie jego czujników i sterowników jakości środowiska wewnętrznego. Świadectwo charakterystyki energetycznej powinno zawierać zalecenia dotyczące poprawy charakterystyki energetycznej danego budynku.
(68) Dostępność danych gromadzonych za pomocą narzędzi cyfrowych stanowi ułatwienie dla monitorowania zasobów budowlanych i zmniejsza tym samym koszty administracyjne. W związku z tym należy utworzyć krajowe bazy danych dotyczących charakterystyki energetycznej budynków, a zawarte w nich informacje należy przekazać do obserwatorium zasobów budowlanych UE.
(69) Budynki będące własnością instytucji publicznych lub przez nie zajmowane powinny dawać dobry przykład poprzez uwzględnianie współczynników dotyczących środowiska i energii. Z tego powodu budynki te powinny być regularnie poddawane certyfikacji energetycznej. Publiczne rozpowszechnienie informacji dotyczących charakterystyki energetycznej budynków powinno być wzmocnione umieszczeniem świadectw charakterystyki energetycznej w widocznym miejscu, w szczególności w budynkach zajmowanych przez instytucje publiczne i często odwiedzanych przez ludność oraz w niektórych budynkach niemieszkalnych, takich jak urzędy miejskie, szkoły, sklepy, centra handlowe, supermarkety, restauracje, teatry, banki i hotele.
(70) W ostatnich latach wzrosła liczba systemów klimatyzacji w krajach europejskich. Stwarza to istotne problemy w okresach szczytowego obciążenia energetycznego, zwiększając koszty elektryczności i zakłócając bilans energetyczny. Należy udzielać pierwszeństwa strategiom służącym poprawie charakterystyki cieplnej budynków w okresie letnim. W tym celu należy skoncentrować się na środkach pozwalających uniknąć przegrzewania, takich jak zacienianie oraz dostateczna pojemność cieplna konstrukcji budynku, a także na dalszym opracowywaniu i stosowaniu technologii pasywnego chłodzenia, szczególnie takich, które poprawiają jakość środowiska wewnętrznego, mikroklimat wokół budynków oraz łagodzą zjawisko miejskiej wyspy ciepła.
(71) Regularne utrzymanie i przeglądy systemów ogrzewania, systemów wentylacji i systemów klimatyzacji przez wykwalifikowany personel przyczyniają się do utrzymania ich poprawnej regulacji, zgodnie ze specyfikacją wyrobu, i w ten sposób zapewniają ich optymalne funkcjonowanie z punktu widzenia środowiska, bezpieczeństwa i energii. Niezależna ocena całego systemu ogrzewania, systemu wentylacji i systemu klimatyzacji powinna być przeprowadzana w regularnych odstępach czasu podczas jego cyklu życia, w szczególności przed jego wymianą lub modernizacją. Przeglądy powinny dotyczyć tych części systemów, które są dostępne bezpośrednio lub pośrednio za pomocą będących do dyspozycji metod nieniszczących. Aby zminimalizować obciążenia administracyjne spoczywające na właścicielach i najemcach budynków, państwa członkowskie powinny dążyć, na ile to możliwe, do łączenia przeglądów z wydawaniem świadectw. W przypadku instalacji systemu wentylacji należy również ocenić jego wielkość i zdolność do optymalizacji jego działania w typowych lub przeciętnych warunkach eksploatacji istotnych z uwagi na konkretne i aktualne użytkowanie danego budynku.
(72) W przypadku gdy system, który ma być poddany przeglądowi, opiera się na paliwach kopalnych, przegląd powinien obejmować podstawową ocenę wykonalności ograniczenia stosowania paliw kopalnych na miejscu, na przykład poprzez integrację energii ze źródeł odnawialnych, zmianę źródła energii lub zastąpienie lub dostosowanie istniejących systemów. Aby zmniejszyć obciążenie spoczywające na użytkownikach, oceny tej nie należy powtarzać, jeżeli takie zalecenia są już udokumentowane w kontekście świadectwa charakterystyki energetycznej, paszportów renowacji, audytu energetycznego, zaleceń producenta lub innych środków udzielania porad w równoważnych dokumentach urzędowych lub jeżeli wymiana danego systemu jest już planowana.
(73) Niektóre systemy ogrzewania wiążą się z wysokim ryzykiem zatrucia tlenkiem węgla, w zależności od rodzaju źródła ciepła (kocioł, pompa ciepła), rodzaju paliwa (węgiel, olej opałowy, biomasa, gaz) lub lokalizacji źródła ciepła (np. w pomieszczeniach mieszkalnych lub w pomieszczeniach, które nie są odpowiednio wentylowane). Przeglądy takich systemów stanowią dobrą okazję do ograniczenia tego ryzyka.
(74) Wspólne podejście do wydawania świadectw charakterystyki energetycznej budynków, paszportów renowacji, wskaźników gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci oraz przeglądów systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji, przeprowadzanych przez wykwalifikowanych lub akredytowanych certyfikowanych ekspertów o niezależności gwarantowanej na podstawie obiektywnych kryteriów, przyczyni się do wyrównania reguł w zakresie wysiłków państw członkowskich dotyczących oszczędzania energii w sektorze budowlanym i wprowadzi przejrzystość dla przyszłych właścicieli lub użytkowników w zakresie charakterystyki energetycznej na unijnym rynku nieruchomości. Eksperci powinni korzystać z urządzeń pomiarowych certyfikowanych zgodnie z normami EN i ISO. Celem zapewnienia wysokiej jakości świadectw charakterystyki energetycznej, paszportów renowacji, wskaźników gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci oraz przeglądów systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji w Unii w każdym państwie członkowskim powinien zostać ustanowiony niezależny system kontroli.
(75) Solidni specjaliści kompetentni w dziedzinie renowacji energetycznej powinni być wystarczająco liczni, tak aby zapewnić dostateczną zdolność do wykonywania wysokiej jakości prac renowacyjnych na wymaganą skalę. W stosownych przypadkach i tam, gdzie jest to wykonalne, państwa członkowskie powinny zatem wprowadzić systemy wydawania świadectw do celów zintegrowanych prac renowacyjnych, które wymagają wiedzy fachowej na temat licznych elementów budynków lub systemów, takich jak systemy izolacji budynków, elektryczności i ogrzewania, a także na temat instalacji technologii słonecznych; wśród uczestniczących specjalistów mogą być projektanci, główni wykonawcy, wyspecjalizowani wykonawcy i instalatorzy.
(76) Ponieważ skuteczne wdrożenie niniejszej dyrektywy uzależnione jest od władz lokalnych i regionalnych, należy konsultować się z nimi i angażować je w działania - jeśli zajdzie taka potrzeba i w zgodzie z mającym zastosowanie prawem krajowym - w sprawach dotyczących planowania, opracowywania programów służących udostępnianiu informacji, szkolenia i podnoszenia świadomości oraz w sprawie wdrażania niniejszej dyrektywy na poziomie krajowym lub regionalnym. Takie konsultacje mogą także służyć promowaniu udzielania odpowiednich wskazówek lokalnym planistom i inspektorom budowlanym, by mogli wykonywać konieczne zadania. Państwa członkowskie powinny ponadto umożliwiać architektom, planistom i inżynierom rzetelne rozważenie zastosowania optymalnej kombinacji ulepszeń w zakresie efektywności energetycznej, wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych oraz systemów ciepłowniczych i chłodniczych na etapie planowania, projektowania, wznoszenia i renowacji stref przemysłowych lub osiedli mieszkaniowych, w tym przy wykorzystaniu technologii modelowania i symulacji budynków, a także zachęcać ich do takich działań.
(77) Skuteczne wdrożenie niniejszej dyrektywy uzależnione jest od przedstawicieli sektora instalacyjno-budowlanego. W związku z tym odpowiednia liczba przedstawicieli tego sektora powinna - dzięki szkoleniu i innym środkom - posiadać odpowiedni poziom fachowości w zakresie instalacji i integracji wymaganych technologii efektywnych energetycznie i technologii z zakresu energii odnawialnej.
(78) Aby poczynić postępy w realizacji celu polegającego na poprawie charakterystyki energetycznej budynków, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do dostosowywania do postępu technicznego niektórych części ram ogólnych określonych w załączniku I, w odniesieniu do ustanowienia ram metodologii porównawczej dla obliczania optymalnego pod względem kosztów poziomu minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej, w odniesieniu do określenia unijnych ram dla krajowego obliczania GWP w cyklu życia z myślą o osiągnięciu neutralności klimatycznej, w odniesieniu do systemu Unii w zakresie oceny gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci oraz do efektywnego zachęcania instytucji finansowych - za pomocą dobrowolnych dla instytucji finansowych kompleksowych ram portfela - by zwiększały kwoty przeznaczane na renowacje służące poprawie charakterystyki energetycznej. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 24 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(79) Aby zapewnić skuteczne wdrożenie przepisów ustanowionych w niniejszej dyrektywie, Komisja wspiera państwa członkowskie za pomocą różnych narzędzi, takich jak Instrument Wsparcia Technicznego ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 25 , zapewniając dostosowaną do potrzeb wiedzę techniczną w celu opracowania i wdrożenia reform, w tym reform mających na celu zwiększenie do 2030 r. rocznego wskaźnika renowacji energetycznej budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz wspieranie gruntownych renowacji energetycznych. Wsparcie techniczne odnosi się na przykład do podniesienia zdolności administracyjnych, wsparcia w opracowywaniu i wdrażaniu strategii oraz wymiany odpowiednich najlepszych praktyk.
(80) Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie poprawa charakterystyki energetycznej budynków i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych z budynków, nie mogą zostać osiągnięte w stopniu wystarczającym przez państwa członkowskie ze względu na złożoność sektora budynków oraz niemożność sprostania wyzwaniom związanym z efektywnością energetyczną w ramach krajowych rynków mieszkaniowych, natomiast ze względu na skalę i skutki działań możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(81) Podstawa prawna niniejszej inicjatywy upoważnia Unię do ustanowienia środków niezbędnych do osiągnięcia celów Unii w odniesieniu do polityki w dziedzinie energetyki. Wniosek przyczynia się do realizacji celów polityki Unii w dziedzinie energetyki określonych w art. 194 ust. 1 TFUE, w szczególności poprawy charakterystyki energetycznej budynków i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, co z kolei przyczynia się do ochrony i poprawy stanu środowiska.
(82) Zgodnie z pkt 44 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa państwa członkowskie powinny sporządzać - do własnych celów i w interesie Unii - i publikować własne tabele jak najdokładniej ilustrujące korelacje między niniejszą dyrektywą a środkami transpozycji. Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji, co najmniej jednego dokumentu wyjaśniającego związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione, w szczególności w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-543/17 26 .
(83) Zobowiązanie do transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno być ograniczone do tych przepisów, które stanowią merytoryczną zmianę w porównaniu z wcześniejszą dyrektywą. Zobowiązanie do transpozycji przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z wcześniejszej dyrektywy.
(84) Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla zobowiązań państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego i dat rozpoczęcia stosowania dyrektyw określonych w części B załącznika VIII,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
