Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2023 r. zawierające zalecenia dla Komisji w sprawie cyfryzacji i prawa administracyjnego (2021/2161(INL))

P9_TA(2023)0426

Cyfryzacja i prawo administracyjne

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2023 r. zawierające zalecenia dla Komisji w sprawie cyfryzacji i prawa administracyjnego (2021/2161(INL))

(C/2024/4215)

(Dz.U.UE C z dnia 24 lipca 2024 r.)

Parlament Europejski,

- uwzględniając art. 225 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

- uwzględniając art. 298 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

- uwzględniając art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, w którym uznano prawo do dobrej administracji za jedno z praw podstawowych,

- uwzględniając wspólną deklarację Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji w sprawie Europejskiej deklaracji praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie z dnia 15 grudnia 2022 r.,

- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii i swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 45/2001 i decyzji nr 1247/2002/WE ¹ ,

- uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji ² ,

- uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie bezpieczeństwa informacji w instytucjach, organach, urzędach i agencjach Unii (2022/0084(COD)),

- uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego środki na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa w instytucjach, organach, urzędach i agencjach Unii (2022/0085(COD)),

- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie środków na rzecz wspólnego wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa w całej Unii ³ ,

- uwzględniając bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w którym uznano zestaw ogólnych zasad prawa administracyjnego w oparciu o tradycje konstytucyjne państw członkowskich,

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 26 stycznia 2022 r. zatytułowany "Ustanowienie Europejskiej deklaracji praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie" (COM(2022)0027) oraz towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji zawierający sprawozdanie z konsultacji z zainteresowanymi stronami i działań aktywizacyjnych (SWD(2022)0014),

- uwzględniając strategię cyfrową Komisji: "Komisja cyfrowa nowej generacji" z 30 czerwca 2022 r. (C(2022)4388),

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 6 września 2001 r. w sprawie specjalnego sprawozdania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich dla Parlamentu Europejskiego w następstwie badania z własnej inicjatywy na temat istnienia i powszechnej dostępności, w poszczególnych instytucjach i organach wspólnotowych, Kodeksu dobrego postępowania administracyjnego ⁴ ,

- uwzględniając decyzję Komisji 2000/633/WE, EWWiS, Euratom z dnia 17 października 2000 r. zmieniającą Regulamin poprzez załączenie Kodeksu dobrego postępowania administracyjnego personelu Komisji Europejskiej w ich kontaktach ze społeczeństwem ⁵ ,

- uwzględniając decyzję sekretarza generalnego Rady/wysokiego przedstawiciela ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa z dnia 25 czerwca 2001 r. w sprawie kodeksu dobrego postępowania administracyjnego dla Sekretariatu Generalnego Rady Unii Europejskiej oraz jego personelu w kontaktach zawodowych ze społeczeństwem ⁶ ,

- uwzględniając rekomendację nr CM/Rec(2007)7 w sprawie dobrej administracji wydaną państwom członkowskim przez Komitet Ministrów Rady Europy w dniu 20 czerwca 2007 r.,

- uwzględniając "Zasady służby cywilnej urzędników UE" Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 19 czerwca 2012 r.,

- uwzględniając publikowane online przez Komisję kolejne arkusze informacyjne dotyczące cyfrowej administracji publicznej w państwach członkowskich,

- uwzględniając istnienie w państwach członkowskich zarówno ogólnych aktów dotyczących postępowania administracyjnego, ustanawiających podstawowe zasady prawa administracyjnego, jak i przepisów dotyczących poszczególnych dziedzin lub sektorów,

- uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Instytutu Prawa z 2022 r. w sprawie modelowych zasad oceny skutków algorytmicznych systemów decyzyjnych stosowanych przez administrację publiczną ⁷ ,

- uwzględniając notatki przedstawione na konferencji w sprawie prawa administracyjnego Unii Europejskiej zorganizowanej przez Departament Tematyczny Komisji PrawnejPE oraz Uniwersytet w Leónie (León, 27-28 kwietnia 2011 r.) ⁸ ,

- uwzględniając zalecenia zawarte w dokumencie roboczym w sprawie aktualnej sytuacji i przyszłych perspektyw prawa administracyjnego Unii Europejskiej przedstawione Komisji Prawnej przez grupę roboczą ds. prawa administracyjnego UE z dnia 22 listopada 2011 r. ⁹ ,

- uwzględniając ocenę europejskiej wartości dodanej, jaką niesie ze sobą prawodawstwo dotyczące postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej, przedłożoną Komisji Prawnej w dniu 6 listopada 2012 r. przez Dział ds. Europejskiej Wartości Dodanej ¹⁰ ,

- uwzględniając konsultacje publiczne w sprawie ogólnych zasad dotyczących otwartej, niezależnej i efektywnej administracji europejskiej oraz sprawozdanie podsumowujące z lipca 2018 r. przedstawione Komisji Prawnej w dniu 10 lipca 2018 r. przez Dział ds. Europejskiej Wartości Dodanej, Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego ¹¹ ,

- uwzględniając ocenę skutków ewentualnych działań na szczeblu UE na rzecz otwartej, efektywnej i niezależnej administracji UE, przeprowadzoną w lipcu 2018 r. przez Dział ds. Oceny Ex Ante Skutków Biura Analiz Parlamentu Europejskiego i przedstawioną Komisji Prawnej w dniu 10 lipca 2018 r. ¹² ,

- uwzględniając ocenę europejskiej wartości dodanej z 2022 r. dotyczącą cyfryzacji i prawa administracyjnego, przedstawioną Komisji Prawnej przez Dział ds. Europejskiej Wartości Dodanej w dniu 30 maja 2023 r. ¹³ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2013 r. zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej ¹⁴ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 czerwca 2016 r. w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej oraz wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej ¹⁵ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 26 października 2017 r. w sprawie kontroli stosowania prawa UE w 2015 r. (2017/2011(INI)) ¹⁶ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 lipca 2022 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa: połączenie sił na rzecz stanowienia lepszego prawa (2021/2166(INI)) ¹⁷ ,

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 maja 2021 r. w sprawie kształtowania cyfrowej przyszłości Europy: usunięcie barier w funkcjonowaniu jednolitego rynku cyfrowego i lepsze wykorzystywanie AI z korzyścią dla europejskich konsumentów (2020/2216(INI)) ¹⁸ ,

- uwzględniając dokument następczy Komisji w związku z rezolucją Parlamentu Europejskiego zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej, przyjęty przez Komisję w dniu 24 kwietnia 2013 r.,

- uwzględniając dokument następczy Komisji w związku z rezolucją Parlamentu Europejskiego w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej, przyjęty przez Komisję w dniu 4 października 2016 r.,

- uwzględniając dokument następczy Komisji w związku z rezolucją Parlamentu Europejskiego w sprawie lepszego stanowienia prawa: połączenie sił na rzecz stanowienia lepszego prawa, przyjęty przez Komisję w dniu 22 października 2022 r.,

- uwzględniając art. 47 i 54 Regulaminu, - uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A9-0309/2023),

A. mając na uwadze, że wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego Unia uzyskała właściwą podstawę prawną do przyjęcia europejskiego prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego;

B. mając na uwadze, że podstawowe prawo do dobrej administracji określone w art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który przewiduje prawo każdej osoby do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, stało się prawnie wiążące jako prawo pierwotne;

C. mając na uwadze, że w Unii opartej na rządach prawa trzeba dopilnować odpowiedniego określenia, aktualizacji, harmonizacji i przestrzegania praw i obowiązków proceduralnych; mając na uwadze, że obywatele mają prawo oczekiwać wysokiego poziomu przejrzystości, sprawiedliwego traktowania, skuteczności, szybkiego działania i odpowiedzi ze strony instytucji, organów, urzędów i agencji Unii, a także mają prawo do informacji na temat możliwości podjęcia przez nich dalszych działań w sprawach, z którymi zwracają się do tych instytucji, organów, urzędów i agencji;

D. mając na uwadze, że przejrzysta, skuteczna i niezależna administracja Unii ma zasadnicze znaczenie dla interesu publicznego, a zarówno nadmiar, jak i brak przepisów i procedur może skutkować niewłaściwym administrowaniem, nieprzestrzeganiem praw człowieka, obowiązujących aktów prawnych lub zasad dobrej administracji, co może również wynikać ze sprzecznych, niekompletnych, niespójnych lub niejasnych przepisów i procedur; mając na uwadze, że może to osłabić zaufanie obywateli do instytucji publicznych; mając na uwadze, że odpowiednia struktura i spójność procedur administracyjnych służy zarówno przejrzystości, efektywności i niezależności administracji, jak i odpowiedniemu realizowaniu podstawowego prawa do dobrej administracji, oraz ma wartość dodaną w postaci promowania przejrzystości i rozliczalności, zwiększając tym samym legitymację Unii i zaufanie obywateli do jej administracji;

E. mając na uwadze, że konieczne jest uproszczenie uciążliwych przepisów i procedur administracyjnych Unii oraz priorytetowe traktowanie środków mających na celu poprawę skuteczności, przejrzystości i dostępności administracji na szczeblu europejskim w celu zapewnienia właściwego poszanowania prawa obywateli do dobrej administracji;

F. mając na uwadze, że brak zaufania ze strony obywateli jest od kilku lat palącym problemem Unii, który może wpływać na jej legitymację; mając na uwadze, że Unia musi udzielać obywatelom szybkich, jasnych i widocznych odpowiedzi, aby reagować na ich obawy;

G. mając na uwadze, że działania Unii muszą być przejrzyste i musi ona odpowiadać za nie przed swoimi obywatelami; mając na uwadze, że technologie cyfrowe mogą być wykorzystywane jako narzędzie do udostępniania obywatelom informacji w Unii w bardziej przystępny sposób, czego przykładem jest wykorzystanie sztucznej inteligencji do udzielania odpowiedzi na pytania obywateli;

H. mając na uwadze, że według statystyk na szczeblu europejskim obywatele często napotykają w odniesieniu do instytucji europejskich problemy związane z niespójną działalnością i kosztami administracyjnymi ¹⁹ ;

I. mając na uwadze, że można poprawić ogólne postrzeganie funkcjonowania administracji Unii przez obywateli europejskich oraz ocenę ich bezpośrednich doświadczeń; mając na uwadze, że znaczna część Europejczyków uważa, iż długotrwałe procedury, trudności w znalezieniu informacji i dostępie do nich oraz jakość odpowiedzi otrzymywanych w ich kontaktach z instytucjami są kwestiami problematycznymi ²⁰ ;

J. mając na uwadze, że obecne przepisy i zasady Unii w sprawie dobrej administracji są rozproszone i znajdują się w wielu różnych źródłach: prawie pierwotnym, orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, prawie wtórnym, instrumentach niewiążących oraz jednostronnych zobowiązaniach instytucji unijnych;

K. mając na uwadze, że istniejące wewnętrzne kodeksy postępowania różnych instytucji mają ograniczony zakres, różnią się od siebie i nie są prawnie wiążące;

L. mając na uwadze, że - uwzględniając zalecenia Grupy Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) Rady Europy - jasny, przewidywalny, przystępny i wiążący zbiór zasad dotyczących administracji Unii stanowiłby pozytywny sygnał w walce z korupcją w administracji publicznej;

M. mając na uwadze, że od 2001 r. Parlament konsekwentnie domagał się w swoich rezolucjach i załącznikach do nich podjęcia przez Komisję działań ustawodawczych w tej dziedzinie; mając na uwadze, że w 2013 r. Parlament zaapelował o przyjęcie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego Unii Europejskiej, a w 2016 r. zaapelował szczególności o przedstawienie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej; mając na uwadze, że powtarzające się apele Parlamentu zasadniczo zmierzają do przyjęcia rozporządzenia w sprawie postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej, które określałoby ogólne przepisy proceduralne regulujące administracyjną działalność administracji Unii, czyli instytucji, organów, urzędów i agencji Unii (europejskie prawodawstwo dotyczące postępowania administracyjnego);

N. mając na uwadze, że apel ten opiera się na szczegółowych ocenach skutków, która obejmuje między innymi określenie kosztów procedur administracyjnych; mając na uwadze, że w ocenie skutków z 2018 r. stwierdzono, że rozdrobnienie procedur administracyjnych w instytucjach i organach Unii ma negatywny wpływ na otwartość, efektywność i niezależność Unii; stwierdzono także, że negatywne skutki prawdopodobnie nasilą się wraz z przejściem na administrację cyfrową; mając na uwadze, że wraz z wnioskiem Komisja powinna również przedstawić ocenę skutków uwzględniającą potrzeby obywateli i przedsiębiorstw europejskich, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw;

O. mając na uwadze, że Parlament przeprowadził konsultacje publiczne w sprawie potrzeby ustanowienia europejskiego prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego; 76 % respondentów poparło przyjęcie dodatkowych środków na szczeblu Unii w celu usprawnienia i uproszczenia unijnych procedur administracyjnych, odnotowało poprawę skuteczności i przejrzystości wśród głównych powodów interwencji UE oraz wskazało niespójność operacyjną i koszty obciążeń administracyjnych wśród najbardziej problematycznych kwestii;

P. mając na uwadze, że przy opracowywaniu rezolucji z 2016 r. w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej Parlament przeprowadził konsultacje ze środowiskiem akademickim, praktykami i środowiskiem prawniczym; mając na uwadze, że w dokumencie następczym przyjętym 24 kwietnia 2013 r. w związku z rezolucją Parlamentu z 15 stycznia 2013 r. Komisja stwierdziła, że rozpocznie szczegółowy przegląd istniejącego prawodawstwa administracyjnego UE i ewentualnych niedociągnięć we wszystkich instytucjach, że oceni podejścia przyjęte do tych kwestii w państwach członkowskich i skonsultuje się ze środowiskiem akademickim, praktykami i środowiskiem prawniczym w celu przeprowadzenia wnikliwej analizy wszystkich aspektów tej kwestii; mając na uwadze, że dziesięć lat później Komisja nie poinformowała jeszcze Parlamentu o wynikach zapowiedzianego przeglądu i wnikliwej analizy;

Q. mając na uwadze, że w ramach tego samego dokumentu następczego z 2013 r. Komisja stwierdziła również, że każda przyszła inicjatywa będzie musiała uwzględniać istniejące ramy przepisów administracyjnych oraz złożony związek między przepisami horyzontalnymi i sektorowymi; wielorakie przyczyny możliwego niewłaściwego administrowania i wiele możliwych sposobów, w jakie można temu zaradzić; oraz ograniczenia stosowania art. 298 TFUE; mając na uwadze, że dotychczas Komisja nie przedstawiła takiej oceny;

R. mając na uwadze, że w 2022 r. Komisja przedstawiła, działając po raz pierwszy na podstawie art. 298 TFUE, dwa wnioski dotyczące, z jednej strony, bezpieczeństwa informacji i, z drugiej strony, cyberbezpieczeństwa w administracji Unii, tj. w jej instytucjach, organach, urzędach i agencjach, aby zaradzić brakowi wspólnego podejścia w tych obszarach oraz temu, że każde z nich albo mają własne przepisy w tych obszarach, oparte na regulaminie wewnętrznym lub aktach założycielskich, albo nie mają żadnych przepisów;

S. mając na uwadze, że istnienie przepisów horyzontalnych i sektorowych nie może stanowić usprawiedliwienia dla braku ustanowienia europejskiego prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego ani przeszkody dla ustanowienia takich przepisów stanowiących podstawowe i ogólne ramy odniesienia dla prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego, które powinno być stosowane przez każdą administrację Unii niezależnie od sektora jej działalności; mając na uwadze, że taka ogólna część normatywna istnieje w wielu państwach członkowskich Unii niezależnie od jej struktury, dziedziny lub sektora oraz równolegle z przepisami sektorowymi;

T. mając na uwadze, że rozdrobnienie odnośnych ram prawnych między administracjami Unii prowadzi do znacznego powielania starań na rzecz ustanowienia i utrzymania w mocy przepisów wewnętrznych, a także do braku interopera- cyjności praktyk administracyjnych; mając na uwadze, że w przypadku obywateli Unii zróżnicowanie tych przepisów zwiększa ryzyko ich niezrozumienia, stosowania ich błędnej wykładni i nieprzestrzegania; wiąże się to z wyższymi kosztami dla obywateli, przedsiębiorstw i instytucji unijnych w postaci straconego czasu i zasobów; mając na uwadze, że negatywne skutki obecnych luk regulacyjnych prawdopodobnie pogłębią się z upływem czasu ze względu na coraz większą cyfryzację i rosnącą liczbę agencji Unii; mając na uwadze, że ustanowienie podstawowych i ogólnych ram odniesienia europejskiego prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego dla administracji Unii stworzyłoby otoczenie administracyjne z jednolitymi zasadami, znormalizowanymi przepisami i wdrożonymi najlepszymi praktykami, co nie wyklucza istnienia przepisów sektorowych, jak ma to miejsce również na szczeblu krajowym; mając ponadto na uwadze, że ustanowienie europejskiego prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego jest zgodne z wymogiem działania z należytym poszanowaniem autonomii i kompetencji każdej instytucji i każdego organu Unii, które pozostaną w pełni obowiązujące;

U. mając na uwadze wady i zalety zapewnienia otwartych i odpowiedzialnych administracji europejskich w służbie obywateli; mając na uwadze, że korzyści przewyższają koszty;

V. mając na uwadze, że wraz z postępem technologicznym i wysiłkami na rzecz cyfryzacji wymaganymi od państw członkowskich, w tym w odniesieniu do ich administracji i usług publicznych, administracja Unii podjęła podobne starania w zakresie cyfryzacji; mając na uwadze, że administracja Unii w coraz większym stopniu nie działa jako odrębny podmiot, lecz łączy się z krajowymi administracjami publicznymi, aby służyć obywatelom; mając na uwadze, że brak współdziałania między służbami publicznymi może zwiększyć biurokrację i stworzyć dodatkowe obciążenia dla obywateli;

W. mając na uwadze, że różne państwa członkowskie szukają nowych sposobów unowocześnienia swojej administracji publicznej; mając na uwadze, że potrzebna jest ściślejsza koordynacja tych wysiłków, w szczególności poprzez wymianę najlepszych praktyk i zwiększenie skali działań na szczeblu Unii;

X. mając na uwadze, że w analizie oceny europejskiej wartości dodanej z 2022 r. podkreślono, podobnie jak w analizie oceny skutków z 2018 r., że wraz z cyfryzacją wzrasta potrzeba centralizacji i harmonizacji oraz że trwająca cyfryzacja tworzy nowe problemy i wyzwania;

Y. mając na uwadze, że w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej opracowano ugruntowane zasady postępowania, które mają zastosowanie do postępowań państw członkowskich w sprawach unijnych i które powinny tym bardziej stosować się do bezpośredniej administracji Unii; mając na uwadze, że można się spodziewać, iż orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wkrótce bardziej się rozwinie, obejmując zjawiska związane z rozwojem cyfryzacji w procedurach administracyjnych i w procedurach sądowych mających skutki administracyjne;

Z. mając na uwadze, że w Europejskiej deklaracji praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie ogłoszono zasady cyfrowe służące wszystkim Europejczykom; mając także na uwadze, że deklaracja stanowi odpowiedź na apele Parlamentu o podejście Unii do transformacji cyfrowej charakteryzujące się pełnym przestrzeganiem praw podstawowych, w tym przepisów o ochronie danych i zasady równego traktowania, a także zasad takich jak neutralność technologiczna i neutralność sieci oraz inkluzywność, lecz również wzmocnienie umiejętności i kompetencji cyfrowych oraz promowanie wysoce skutecznego ekosystemu edukacji cyfrowej;

AA. mając na uwadze, że w cyfrowym kompasie na 2030 r. Komisja nakreśliła dla Unii wizję przekształconej cyfrowo Europy w 2030 r. zgodnie z wartościami europejskimi; mając na uwadze, że "Droga ku cyfrowej dekadzie" ma na celu dalsze wzmocnienie przywództwa cyfrowego oraz pozycji obywateli i przedsiębiorstw, a tym samym uczynienie transformacji cyfrowej motorem zrównoważonego wzrostu gospodarczego i dobrostanu społecznego w Europie, co należy osiągnąć między innymi poprzez rozwijanie umiejętności i kompetencji cyfrowych pracowników, aby umożliwić im pełne uczestnictwo w gospodarce cyfrowej, oraz poprzez cyfryzację usług publicznych, a także zwiększenie ich wydajności i łatwości korzystania z nich z korzyścią dla wszystkich członków naszego społeczeństwa; mając na uwadze, że należy inwestować na szczeblu unijnym i krajowym w zapewnienie wszystkim obywatelom umiejętności cyfrowych i kultury informatycznej niezbędnych do korzystania z dostępnych cyfrowych usług publicznych;

AB. mając na uwadze, że wszystkie rozwiązania cyfrowe powinny uwzględniać potrzeby wszystkich obywateli, ze szczególnym uwzględnieniem osób, które napotykają dodatkowe bariery w dostępie do rozwiązań cyfrowych;

AC. mając na uwadze, że strategia cyfrowa Komisji na 2022 r. zatytułowana "Komisja cyfrowa nowej generacji" nakreśla cele, które mają umożliwić administracji Komisji wsparcie realizacji strategicznych priorytetów Unii i dawanie dobrego przykładu, a także promuje między innymi następujące elementy: wzmocnienie pozycji swoich pracowników, umożliwienie kształtowania polityki gotowej pod względem cyfryzacji poprzez wytyczne i wsparcie w całym cyklu polityki Unii oraz czerpanie korzyści płynących z danych i innowacyjnych technologii na potrzeby przeprojektowania procesów administracyjnych; mając na uwadze, że strategia pokazuje, w jaki sposób cyfryzacja procesów administracyjnych i interakcji administracji Unii z obywatelami będzie ewoluować w nadchodzących latach; mając na uwadze, że ewolucji tej powinien towarzyszyć zestaw przepisów regulujących procedury administracyjne i że należy ją zharmonizować w całej administracji Unii;

AD. mając na uwadze, że rozwój nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja i zautomatyzowane systemy decyzyjne, może odegrać istotną rolę w modernizacji i poprawie funkcjonowania administracji publicznej, pod warunkiem że stosowane technologie będą ukierunkowane na człowieka i będą charakteryzować się wysokim stopniem niezawodności i wiarygodności; mając na uwadze, że możliwość korzystania z takich nowych technologii przez administrację publiczną, w tym administrację Unii, powinna być jednak ograniczona zasadą legalności i potrzebą zapewnienia poszanowania praw obywateli; mając na uwadze, że korzystanie z nowych technologii, takich jak AI i zautomatyzowane systemy decyzyjne, może poprawić wydajność administracji publicznej i przyczynić się do poprawy jakości i szybkości świadczenia usług na rzecz obywateli, jednak w przypadku ich nieprawidłowego wdrożenia może to stwarzać szczególne problemy pod względem stosowania zasady dobrej administracji i prawa do kontroli legalności, a zatem wymaga szczególnej analizy pod kątem takich elementów, jak: przejrzystość, rozliczalność, zgodność z przepisami i niedyskryminacja, poprzez uwzględnienie ryzyka stronniczości algorytmicznej;

AE. mając na uwadze, że trzeba zająć się zagrożeniami związanymi ze stosowaniem sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego, w szczególności w kontekście administracji Unii, gdzie między obywatelami a administracją może istnieć znaczna dysproporcja sił, tak aby korzystanie z uczenia maszynowego przez administrację Unii przyczyniało się do poprawy wydajności usług administracyjnych i zmniejszenia obciążenia pracą personelu administracji; mając na uwadze, że wykorzystanie uczenia maszynowego przez administrację Unii podlegać kontroli ze strony człowieka i powinno ograniczać się do gromadzenia, organizowania, strukturyzowania, przekształcania, łączenia i dostosowywania danych, takich jak optyczne rozpoznawanie znaków, rozpoznawanie obiektów lub zamiana mowy na tekst;

AF. mając na uwadze, że w 2022 r. Europejski Instytut Prawa przedstawił sprawozdanie zawierające modelowe zasady oceny skutków algorytmicznych systemów decyzyjnych stosowanych przez administrację publiczną, w którym zaproponowano modelowe zasady w przypadku, gdy takie algorytmiczne systemy decyzyjne podejmują decyzję lub wspierają podejmowanie decyzji przez człowieka - tj. decyzji kierowanego przez człowieka organu publicznego (w tym na szczeblu Unii) o podjęciu lub niepodjęciu działania - która prawdopodobnie będzie mieć znaczący wpływ na społeczeństwo ²¹ ;

AG. mając na uwadze, że w przeszłości oprogramowanie tworzone na potrzeby administracji publicznej było często oprogramowaniem z zastrzeżonym kodem źródłowym [ang. closed-source], co oznacza, że pomimo uiszczenia płatności za nie obywatele nie mogli przeprowadzić audytu kodu ani ponownie go wykorzystać; mając na uwadze, że warto zaznaczyć, że w swojej strategii otwartego oprogramowania na lata 2014-2017 ²²  Komisja zobowiązała się do publikowania kodu źródłowego opracowanego przez siebie oprogramowania, które to zobowiązanie Komisja wciąż podtrzymuje, oraz że administracja Unii opracowuje, publikuje i stosuje kod otwartego oprogramowania, co przyczynia się do realizacji zasady "publiczne pieniądze - publiczny kod"; mając na uwadze, że zasada ta promuje ponowne wykorzystanie i ulepszanie istniejącego kodu w celu obniżenia kosztów tworzenia oprogramowania, a tym samym kosztów cyfryzacji; mając na uwadze, że w związku z tym należy stale zachęcać administrację Unii do korzystania z otwartego oprogramowania; mając na uwadze, że Unia powinna, w oparciu o swoje kompetencje, zdecydowanie zachęcać państwa członkowskie do przestrzegania tej zasady, na przykład poprzez uczynienie z niej warunku wykorzystania i przyznania funduszy Unii, tak aby wszystkie państwa członkowskie mogły ponownie wykorzystać te rozwiązania, potęgując wpływ finansowania;

AH. mając na uwadze, że na dostęp obywateli Unii do usług administracji cyfrowej mają lub mogą mieć wpływ takie czynniki, jak niepełnosprawność, sytuacja finansowa, lokalizacja, umiejętności cyfrowe, płeć społecznokulturowa, kultura informatyczna, wiek, pewność siebie czy gotowość do skorzystania z rozwiązań technologicznych lub posiadanie zasobów, które umożliwiają dostęp do nich; mając na uwadze, że w związku z tym administracja Unii powinna wziąć to pod uwagę przy opracowywaniu rozwiązań cyfrowych dla świadczonych przez siebie usług, aby nie stracić zaufania obywateli, nie stworzyć przepaści cyfrowej i umożliwić obywatelom dostosowanie się do istnienia usługi cyfrowej; mając na uwadze, że należy zapewnić obywatelom pomoc w korzystaniu z cyfrowych usług publicznych w internecie i poza nim;

AI. mając na uwadze, że trzeba wspierać eksperymenty w ramach projektów pilotażowych jako sposób bezpiecznego testowania innowacji, a także sprawdzania potencjalnych problemów przed ich wdrożeniem; ma to także umożliwić zainteresowanym obywatelom bezpieczne przetestowanie bardziej innowacyjnych rozwiązań cyfrowych;

AJ. mając na uwadze, że określono już następujące zasady dotyczące cyfrowych usług publicznych i administracji: (i) zorientowane na człowieka i dostępne cyfrowe usługi publiczne na wszystkich szczeblach, (ii) możliwość zaangażowania się każdej osoby w tworzenie i ulepszanie cyfrowych usług publicznych, które są dostosowane do jej potrzeb i preferencji, (iii) zasada jednorazowości, zgodnie z którą każda osoba powinna przekazywać swoje dane lub informacje tylko raz podczas interakcji cyfrowej z administracjami publicznymi w całej Unii, (iv) interoperacyjność usług cyfrowych oferowanych przez sektor publiczny, takich jak rozwiązania w zakresie tożsamości cyfrowej z możliwością przenoszenia danych w całej Unii, (v) szeroko zakrojone zaangażowanie obywateli i współpraca z nimi, możliwe dzięki technologiom i rozwiązaniom cyfrowym, oraz zachęcanie do rozwoju inicjatyw partycypacyjnych na wszystkich szczeblach, (vi) wkład technologii i rozwiązań cyfrowych w wyższy poziom ochrony publicznej i bezpieczeństwa publicznego;

AK. mając na uwadze, że Komisja Europejska ogłasza swoje priorytety na początku każdej kadencji parlamentarnej; mając na uwadze, że Parlament wielokrotnie wzywał do zajęcia się kwestią prawa administracyjnego, w związku z czym oczekuje, że kwestia ta zostanie uwzględniona w przyszłych priorytetach Komisji Europejskiej na lata 2024-2029;

1. zwraca się do Komisji o pilne przedłożenie, na podstawie art. 298 TFUE, wniosku ustawodawczego dotyczącego rozporządzenia w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej, tak aby można je było przyjąć przed drugą połową nowej kadencji, zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w załączniku do niniejszego sprawozdania; zwraca się także do Komisji o rozważenie wniosku dotyczącego rozporządzenia załączonego do rezolucji z 9 czerwca 2016 r. jako punktu wyjścia lub o przedstawienie nowego wniosku, który byłby wiążący dla instytucji Unii; zwraca się do Komisji, by uwzględniła postęp cyfryzacji i jego wpływ na administrację i procedury administracyjne Unii;

2. uważa, że po 70 latach ciągłego rozwoju administracji publicznej Unii oraz po 13 latach od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, który ustanawia podstawę prawną art. 298 TFUE, nie ma uzasadnienia, aby nie zapisywać zasad dobrej administracji w wiążącym prawodawstwie, zwłaszcza po to, by dostosować je do ery cyfrowej;

3. uważa, że prawa obywateli, takie jak prawo do dobrej administracji i prawo dostępu do dokumentów, zapisane w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, nie są statyczne, lecz ewoluują, oraz że postęp technologiczny, taki jak cyfryzacja, powinien również prowadzić do lepszej i skuteczniejszej realizacji tych praw;

4. przypomina, że w rezolucji z 15 stycznia 2013 r. i w rezolucji z 9 czerwca 2016 r. Parlament zaapelował, zgodnie z art. 225 TFUE, o przyjęcie rozporządzenia w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej na mocy art. 298 TFUE; przypomina, że w rezolucji z 9 czerwca 2016 r. Parlament w szczególności wezwał Komisję do przedstawienia wniosku ustawodawczego, który miał zostać włączony do jej programu prac na 2017 r.; wyraża ubolewanie, że apele Parlamentu nie zostały dotychczas uwzględnione we wniosku Komisji;

5. zauważa, że Komisja nie przedstawiła żadnych uzasadnionych ani przekonujących powodów swojej bezczynności, i ubolewa, że do tej pory Komisja nie przedstawiła żadnej wnikliwej analizy ani badań dotyczących tego tematu;

6. uważa, że przedstawiony wniosek musi uwzględniać postępy poczynione w dziedzinie cyfryzacji i ich wpływ na procedury stosowane przez administrację Unii;

7. uważa, że postulowany wniosek musi być zgodny z podejściem Unii do transformacji cyfrowej, w pełni przestrzegać zarówno praw podstawowych, w tym przepisów dotyczących ochrony danych i równego traktowania, jak i zasad takich jak neutralność technologiczna i neutralność sieci oraz inkluzywność, ale także wzmacniać umiejętności i kompetencje cyfrowe oraz promować wysoce skuteczny ekosystem edukacji cyfrowej;

8. uważa, że choć wniosek, który stanowi przedmiot projektu, pociąga za sobą skutki finansowe, to poprawa wydajności i oszczędności kosztów dla administracji Unii i obywateli znacznie przewyższałyby ograniczone koszty administracyjne wdrożenia wniosku; wzywa zatem Komisję do oceny kosztów w porozumieniu z innymi instytucjami Unii;

9. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji oraz zaleceń zawartych w załączniku Komisji i Radzie.

ZAŁĄCZNIK

ZALECENIA DOTYCZĄCE TREŚCI PROPONOWANEGO WNIOSKU

Zalecenie 1 (dotyczące podstawy wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej)

Parlament Europejski uważa, że wniosek Komisji powinien przyjąć formę rozporządzenia ustanawiającego akt ogólny dotyczący procedury administracyjnej, zgodnie z załącznikiem do rezolucji Parlamentu z dnia 9 czerwca 2016 r. w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji Unii Europejskiej.

Zalecenie 2 (dotyczące zasad przyświecających cyfryzacji procedur administracyjnych Unii)

Parlament Europejski uważa, że przy przedstawianiu wniosku wymaganego na mocy tej rezolucji Komisja powinna uwzględnić postępy w cyfryzacji i ich wpływ na procedury administracyjne administracji Unii. W tym kontekście należy uwzględnić przede wszystkim, co następuje:

1. W odniesieniu do aspektów ogólnych:

(i) "zasadę jednorazowości", a mianowicie, że każda osoba powinna przekazać swoje dane lub informacje tylko raz w trakcie kontaktu cyfrowego z administracją Unii, i powinna mieć prawo do korzystania z europejskiego portfela tożsamości cyfrowej w celu dostarczenia tych danych według własnego uznania;

(ii) interoperacyjność usług cyfrowych oferowanych przez administrację Unii, zarówno między instytucjami, organami i agencjami Unii, jak i w ich obrębie, a także z odpowiednimi służbami państw członkowskich;

(iii) wkład technologii i rozwiązań cyfrowych w wyższy poziom pewności prawa, ochrony publicznej i bezpieczeństwa publicznego oraz zaufania do instytucji unijnych;

(iv) ustanowienie procedur i wyjaśnienie wykorzystania technologii cyfrowych w komunikacji zewnętrznej administracji Unii, z myślą o przyjęciu środków zaradczych w świetle istniejących luk i o zwiększeniu pewności prawa przy zapewnieniu, tak aby wzrosła liczba rozpatrywanych przypadków niesprawiedliwości administracyjnej i aby przerwać cykl braku zaufania;

(v) potrzeba promowania wymiany najlepszych praktyk z państwami członkowskimi i między nimi w zakresie wykorzystania technologii cyfrowych w tej dziedzinie;

(vi) potrzeba aktywnego dzielenia się technologiami cyfrowymi, w tym otwartym kodem wykorzystywanym do opracowywania oprogramowania, z państwami członkowskimi i między nimi;

(vii) wkład technologii cyfrowych w działania Unii, w tym jej prawodawstwo, bardziej dostępne i zrozumiałe dla obywateli;

2. W odniesieniu do dostępnych, integracyjnych cyfrowych usług publicznych:

(i) cyfrowe usługi publiczne powinny być zorientowane na człowieka i dostępne na wszystkich szczeblach;

(ii) obywatele powinni mieć możliwość angażowania się w tworzenie i ulepszanie cyfrowych usług publicznych

dostosowanych do ich potrzeb i preferencji, w szczególności dzięki jasnym sposobom przekazywania przez obywateli informacji zwrotnych dotyczących wszelkich cyfrowych usług publicznych;

(iii) należy zawsze zapewniać i jasno oferować obywatelom i przedsiębiorstwom analogowe alternatywy dla usług cyfrowych oraz fizyczną i zdalną dostępność obsługiwanego przez człowieka punktu kontaktowego, tak aby wesprzeć obywateli Unii w korzystaniu z tych usług i pomóc im w rozwiązywaniu wszelkich problemów, które mogą mieć przy korzystaniu z usług cyfrowych;

(iv) należy udostępnić wirtualne podręczniki, aby pomóc obywatelom zrozumieć, jak korzystać z cyfrowych usług publicznych;

(v) cyfrowe usługi publiczne powinny być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, powinny być rozwijane, w szczególności w porozumieniu z organizacjami reprezentującymi osoby z niepełnosprawnościami lub przy wykorzystaniu ich wskazówek, a także powinny być dostępne dla osób dotkniętych przepaścią cyfrową, czy to pod względem dostępu lub korzystania, w szczególności dla osób starszych lub szczególnie wrażliwych;

(vi) cyfrowe usługi publiczne powinny być również dostępne za pośrednictwem szerokiej gamy urządzeń wspierających funkcje wzajemnych połączeń;

3. w odniesieniu do bezpieczeństwa, rozliczalności i ochrony danych:

(i) zasadę "publiczne pieniądze - publiczny kod", zgodnie z którą kod źródłowy każdego oprogramowania opracowanego przez administrację Unii do celów administracji publicznej z wykorzystaniem środków publicznych powinien być udostępniany publicznie na podstawie licencji publicznej Unii Europejskiej (EUPL), a w przypadku outsourcingu opracowywania oprogramowania administracja Unii powinna, w miarę możliwości, publikować kod źródłowy zgodnie z EUPL i przyznawać pierwszeństwo przedsiębiorstwom, które akceptują publikację kodu źródłowego tego oprogramowania;

(ii) należy chronić prywatność i bezpieczeństwo użytkowników cyfrowych usług publicznych, zwłaszcza w odniesieniu do ochrony ich danych osobowych dzięki systemowej ochronie prywatności już w fazie projektowania;

(iii) kierownictwo powinno być odpowiedzialne za cyberbezpieczeństwo w poszczególnych działach i dopilnować, by wszyscy pracownicy przeszli wystarczające szkolenia;

(iv) prawo do błędu, czyli prawo do sprostowania popełnionego błędu, bez ponoszenia kary za sam błąd, oraz prawo do sprostowania;

(v) prawo do wyjaśnienia rozumiane jako prawo do otrzymania wyjaśnienia dotyczącego wyniku algorytmu i decyzji podjętej w wyniku oceny algorytmicznej;

(vi) cyfrowe usługi publiczne powinny być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii;

(vii) zasada przejrzystości w odniesieniu do kryteriów, na podstawie których podejmowane są zautomatyzowane decyzje, w przypadku gdy decyzje te mają wpływ na obywateli.

Zalecenie 3 (dotyczące zasad opracowywania i wdrażania rozwiązań cyfrowych)

Należy uznać potrzebę opracowania nowych rozwiązań cyfrowych w celu zaspokojenia potrzeb administracji Unii w procesie cyfryzacji. Aby takie rozwiązania jak najlepiej służyły obywatelom i pracownikom Unii, należy wziąć pod uwagę następujące zasady:

(i) pracownicy Unii najlepiej rozumieją procedury administracyjne i najtrudniejsze przypadki, a mianowicie problemy lub sytuacje, które występują jedynie w najwyższej lub najniższej granicy szeregu możliwych wartości lub w sytuacjach ekstremalnych, w związku z czym trzeba zasięgnąć opinii pracowników Unii przy opracowywaniu narzędzi cyfrowych dla administracji; pracownicy powinni także przejść odpowiednie szkolenie, aby mogli skutecznie korzystać z tych narzędzi;

(ii) należy proaktywnie zapewnić wysoki poziom cyberbezpieczeństwa i wprowadzić środki gwarantujące, aby projektowanie i stosowanie rozwiązań cyfrowych przyczyniało się do poszanowania praworządności i praw obywateli, takich jak prawo do bycia reprezentowanym i do bycia wysłuchanym, a także w celu wyjaśnienia, że zasada rozli- czalności stanowi integralny element dobrej administracji;

(iii) należy rozważyć rozwój wewnętrznych rozwiązań cyfrowych, które są niezbędne do wdrożenia danej usługi publicznej; w przypadku outsourcingu należy w pierwszej kolejności korzystać z usług przedsiębiorstw europejskich;

(iv) przy outsourcingu postępowania o udzielenie zamówień publicznych na cyfryzację projektów i procesów powinny być podzielone na zaproszenia do składania wniosków dotyczących mniejszych projektów, aby zamówienia dotyczące cyfryzacji były bardziej dostępne dla MŚP; ponadto w trosce o prywatność i bezpieczeństwo najlepiej korzystać w pierwszej kolejności z usług przedsiębiorstw europejskich;

(v) cyfryzacja nie powinna być postrzegana wyłącznie jako proces cięcia kosztów: należy pamiętać, że skuteczna cyfryzacja wymaga również inwestycji zarówno w technologię, jak i personel, zwłaszcza w jego szkolenie;

(vi) personelowi Unii należy zapewnić dostęp do szkoleń na temat sposobów korzystania z wdrożonych rozwiązań cyfrowych;

(vii) cyfryzację należy przeprowadzać w taki sposób, aby pracownicy mieli więcej czasu na wykonywanie zadań związanych z ich wiedzą specjalistyczną, poprzez automatyzację powtarzalnych zadań i pomoc pracownikom w zapewnieniu, aby administracja Unii przestrzegała zasad i osiągała cele, o których mowa w zaleceniu 2;

(viii) cyfryzacja nie powinna prowadzić do przenoszenia specjalistycznych zadań na pracowników o niespecjalistycznych kompetencjach, którzy nie przechodzą szkoleń i nie otrzymują zasobów niezbędnych do realizacji takich zadań;

(ix) należy wspierać eksperymenty w ramach projektów pilotażowych jako sposób bezpiecznego testowania innowacji, a także sprawdzania potencjalnych problemów przed wdrożeniem takich rozwiązań.

1 Dz.U. L 295 z 21.11.2018, s. 39.

2 Dz.U. L 145 z 31.5.2001, s. 43.

3 Dz.U. L 333 z 27.12.2022, s. 80

4 Dz.U. C 72 E z 21.3.2002, s. 331.

5 Dz.U. L 267 z 20.10.2000, s. 63.

6 Dz.U. C 189 z 5.7.2001, s. 1.

7 https://www.europeanlawinstitute.eu/fileadmin/user_upload/p_eli/Publications/ELI_Model_Rules_on_Impact_Assessment_of_ADMS- s_Used_by_Public_Administration.pdf.

8 http://www.europarl.europa.eu/committees/en/juri/studiesdownload.html?languageDocument=EN&file=59983.

9 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/juri/dv/juri_wdadministrativelaw_/juri_wdadministrativela- w_en.pdf.

10 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/juri/dv/eav_lawofadminprocedure_/EAV_LawofAdminprocedu- re_EN.pdf.

11 https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/621841/EPRS_STU(2018)621841_EN.pdf.

12 https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/621841/EPRS_STU(2018)621841_EN.pdf.

13 https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_STU(2022)730350.

14 Dz.U. C 440 z 30.12.2015, s. 17.

15 https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/150700/consultation-eu-law-summary-report.pdf.

16 Dz.U. C 346 z 27.9.2018, s. 226.

17 Dz.U. C 47 z 7.2.2023, s. 250.

18 Dz.U. C 15 z 12.1.2022, s. 204.

19 https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/150700/consultation-eu-law-summary-report.pdf.

20 https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/150700/consultation-eu-law-summary-report.pdf.

21 https://www.europeanlawinstitute.eu/fileadmin/user_upload/p_eli/Publications/ELI_Model_Rules_on_Impact_Assessment_of_ADMS- s_Used_by_Public_Administration.pdf.

22 https://commission.europa.eu/about-european-commission/departments-and-executive-agencies/informatics/open-source-software- strategy_en#opensourcesoftwarestrategy.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2024.4215
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2023 r. zawierające zalecenia dla Komisji w sprawie cyfryzacji i prawa administracyjnego (2021/2161(INL))
• Data aktu: 22/11/2023
• Data ogłoszenia: 24/07/2024