(Zwykła procedura ustawodawcza: pierwsze czytanie)[Poprawka 1, chyba że wskazano inaczej] *
(C/2024/1791)
(Dz.U.UE C z dnia 22 marca 2024 r.)
POPRAWKI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO *
do wniosku Komisji
__________
2023/0079(COD)
Wniosek w sprawie
ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
ustanawiającego ramy na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 114,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 2 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Dostęp do surowców ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki Unii, transformacji cyfrowej i ekologicznej, bezpieczeństwa i obrony oraz dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Istnieje grupa surowców nieenergetycznych i nierolnych, które ze względu na swoje duże znaczenie gospodarcze i narażenie na wysokie ryzyko niedoboru, często spowodowane wysoką koncentracją dostaw z kilku państw trzecich, są uważane za krytyczne. Wiele tego rodzaju surowców krytycznych odgrywa kluczową rolę w transformacji ekologicznej i cyfrowej zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i jest wykorzystywanych w zastosowaniach obronnych oraz w sektorze lotniczym i kosmicznym, dlatego w najbliższych dziesięcioleciach popyt na nie będzie gwałtownie rósł, trzeba zatem wprowadzić środki mające złagodzić tę sytuację i chronić Unię przed rosnącym światowym niedoborem podaży w stosunku do popytu. Ponadto w przyszłości może wystąpić duże ryzyko zakłócenia dostaw surowców wykorzystywanych w innych sektorach, np. w rolnictwie, sektorze zdrowia lub budownictwie. Jednocześnie zwiększa się również ryzyko zakłócenia dostaw z powodu nasilania się napięć geopolitycznych i konkurowania o zasoby. Ponadto nieodpowiednie zarządzanie zwiększonym popytem na surowce krytyczne może przynieść negatywne skutki środowiskowe i społeczne. Wobec tych tendencji trzeba podjąć działania, by zapewnić dostęp do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych przez zmniejszenie wzrostu popytu, wspieranie rozwiązań zastępczych i zwiększenie efektywności, a dzięki temu zmniejszyć krytyczny wpływ oczekiwanego gwałtownego wzrostu popytu w Unii, w celu zagwarantowania odporności gospodarczej i otwartej strategicznej autonomii Unii.
(1a) Oprócz rosnącego popytu na surowce pierwotne i wtórne rośnie zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Niedobór wykwalifikowanych pracowników w Unii jest już krytyczny, również w sektorze surowców, który do 2030 r. będzie potrzebował dodatkowych 1,2 mln wykwalifikowanych pracowników w samym tylko segmencie elektromobilności i odnawialnych źródeł energii. Unia powinna zatem wspierać państwa członkowskie w zapewnianiu szkoleń i rozwijaniu umiejętności oraz rozważyć konkretne działania na szczeblu Unii, np. utworzenie europejskiej akademii surowców, by dostarczyć utalentowanych pracowników sektorowi surowców i materiałów zaawansowanych oraz przekwalifikowywać i podnosić kwalifikacje obecnych pracowników.
(1b) Wobec stanu bezpieczeństwa w Europie i na świecie trzeba jak najszybciej znaleźć sposób na wzmocnienie odporności łańcucha dostaw, także w sektorze obrony.
(2) Ze względu na złożony i transgraniczny charakter łańcuchów wartości surowców krytycznych nieskoordynowane działania krajowe służące zapewnieniu bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować zakłócenie konkurencji i fragmentację rynku wewnętrznego. Dlatego chcąc zagwarantować funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy opracować wspólne ramy unijne, by wspólnie, uczciwie i sprawiedliwie stawić czoła temu istotnemu wyzwaniu w pełnej zgodności z mającymi zastosowanie unijnymi zasadami konkurencji i pomocy państwa.
(3) Po pierwsze, aby skutecznie zapewnić dostęp Unii do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych, w ramach tych należy ująć środki mające zmniejszać rosnące ryzyko dla dostaw do Unii, podnosząc jej zdolności w całym łańcuchu wartości surowców strategicznych, w tym na etapach wydobycia, przetwarzania i recyklingu, tak by osiągnąć wskaźniki referencyjne określone dla poszczególnych surowców strategicznych. W odniesieniu do recyklingu celem powinno być zwiększenie zdolności do recyklingu każdego surowca strategicznego, przy uwzględnieniu wykonalności technicznej i ekonomicznej. Po drugie - jako że Unia będzie w dalszym ciągu polegać na przywozie - w ramach tych należy ująć środki służące zwiększeniu dywersyfikacji dostaw surowców strategicznych dla Unii, w szczególności mające zmniejszyć bezpośrednią i pośrednią zależność od niewiarygodnych partnerów, a jednocześnie wspierać wykorzystanie alternatyw i substytutów tych surowców krytycznych i zmniejszać ślad środowiskowy, by zredukować lub ograniczyć popyt na te surowce. Po trzecie, należy zapewnić środki zwiększające zdolności Unii do wskazywania, monitorowania i ograniczania istniejącego i przyszłego ryzyka dla dostaw oraz do szybkiego podejmowania odpowiednich działań. Po czwarte, w ramach tych należy ująć środki umożliwiające zwiększenie zoptymalizowanego obiegu zamkniętego i zrównoważoności surowców krytycznych zużywanych w Unii oraz wspieranie badań i rozwoju alternatywnych, innowacyjnych materiałów i metod produkcji mogących zastąpić surowce zużywane w Unii. Ponadto należy podjąć działania ograniczające wzrost zapotrzebowania na surowce krytyczne przez zwiększenie efektywności i zastępowanie materiałów w całym łańcuchu wartości.
(4) Aby skupić środki określone w niniejszym rozporządzeniu na najważniejszych surowcach, należy opracować wykaz surowców strategicznych oraz wykaz surowców krytycznych. Wykazy te powinny też służyć do kierowania działaniami państw członkowskich w osiąganiu celów niniejszego rozporządzenia oraz do koordynowania tych działań. W wykazie surowców strategicznych należy uwzględnić surowce mające duże znaczenie strategiczne ze względu na zastosowanie w technologiach strategicznych będących fundamentem transformacji ekologicznej i cyfrowej, w zastosowaniach obronnych lub w sektorze lotniczym i kosmicznym, oraz charakteryzujące się potencjalnie dużym niedoborem światowej podaży w stosunku do prognozowanego popytu, gdy zwiększenie produkcji jest stosunkowo trudne, na przykład ze względu na długi czas realizacji nowych projektów mających zwiększać potencjał podaży. Aby uwzględnić możliwe zmiany technologiczne i gospodarcze, a także ryzyko ad hoc wynikające np. z konfliktów geopolitycznych lub katastrof naturalnych, wykaz surowców strategicznych należy okresowo weryfikować i w razie potrzeby aktualizować. Żeby działania mające zwiększać zdolności Unii w całym łańcuchu wartości oraz jej możliwości monitorowania i ograniczania ryzyka dla dostaw, a także zwiększać dywersyfikację dostaw zostały ukierunkowane na surowce, w których przypadku są najbardziej potrzebne, odpowiednie środki powinny mieć zastosowanie wyłącznie do surowców wymienionych w wykazie surowców strategicznych.
(5) Wykaz surowców krytycznych powinien zawierać wszystkie surowce strategiczne oraz wszelkie inne surowce o dużym znaczeniu dla całej gospodarki Unii, w których przypadku istnieje wysokie ryzyko zakłócenia dostaw. W celu uwzględnienia ewentualnych zmian technologicznych i gospodarczych Komisja powinna - tak jak robi to obecnie - prowadzić okresowe oceny na podstawie danych o produkcji, handlu, zastosowaniach, recyklingu i zastępowaniu szerokiej gamy surowców, z myślą o aktualizacji wykazów surowców krytycznych i strategicznych w sposób odzwierciedlający zmiany ich znaczenia gospodarczego oraz ryzyko dla ich dostaw. Wykaz surowców krytycznych powinien zawierać te surowce, które osiągają lub przekraczają progi znaczenia gospodarczego i ryzyka dla dostaw, bez klasyfikowania ich według stopnia krytyczności. Wspomniana ocena powinna bazować na średniej z najnowszych dostępnych danych obejmujących okres pięcioletni. Środki określone w niniejszym rozporządzeniu dotyczące punktu kompleksowej obsługi obejmującej wydawanie pozwoleń, planowanie, poszukiwanie surowców, monitorowanie, obieg zamknięty i zrównoważoność powinny mieć zastosowanie do wszystkich surowców krytycznych. Prognozuje się, że światowy popyt na surowce krytyczne wkrótce przekroczy podaż, co oznacza, że stworzenie równych warunków działania dla innowacyjnych i zrównoważonych alternatyw ma kluczowe znaczenie dla Unii. Wymaga to nie tylko inwestycji w badania, ale także stworzenia warunków rynkowych, które pozwolą odnawialnym substytutom konkurować z tradycyjnymi surowcami kopalnymi. Dlatego Unia powinna z wyprzedzeniem podjąć działania mające złagodzić problem spodziewanego wzrostu zużycia surowców krytycznych w stosunku do prognoz, bez narażania swojej bazy przemysłowej. Wykaz surowców krytycznych i związanych z nimi priorytetów należy uwzględniać we wszystkich odpowiednich przepisach prawa unijnego i krajowego mających bezpośredni lub pośredni wpływ na te surowce.
(6) Aby zwiększyć zdolności Unii w całym łańcuchu wartości surowców strategicznych, należy określić wskaźniki referencyjne umożliwiające kierowanie podejmowanymi działaniami i śledzenie postępów. Celem powinno być zwiększenie zdolności w odniesieniu do poszczególnych surowców strategicznych na każdym etapie łańcucha wartości, a jednocześnie dążenie do osiągnięcia ogólnych wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności do wydobywania, przetwarzania i recyklingu surowców strategicznych. Po pierwsze, Unia powinna zwiększyć wykorzystanie własnych geologicznych zasobów surowców strategicznych i poprawić swój potencjał w tym zakresie, aby móc wydobywać surowce niezbędne do pokrycia co najmniej 10 % zużycia surowców strategicznych w Unii. Zdolność wydobywcza jest silnie uzależniona od dostępności unijnych zasobów geologicznych, dlatego w tym przypadku osiągnięcie wskaźnika referencyjnego zależy od tej dostępności. Po drugie, aby stworzyć pełny łańcuch wartości i zapobiec wąskim gardłom na etapach pośrednich, Unia powinna ponadto zwiększyć swoją zdolność przetwórczą w całym łańcuchu wartości oraz być w stanie pokryć co najmniej 40 % swojego rocznego zużycia surowców strategicznych. Część nowych zdolności przetwórczych Unii można ponadto rozwijać dzięki partnerstwom strategicznym w Unii realizującym projekty strategiczne przynoszące obopólne korzyści w państwach trzecich, a zwłaszcza w państwach rozwijających się i na rynkach wschodzących. Po trzecie, przewiduje się, że w najbliższych dziesięcioleciach będzie można pokryć rosnący udział unijnego zużycia surowców strategicznych dzięki surowcom wtórnym, co zwiększy zarówno bezpieczeństwo, jak i zrównoważoność dostaw surowców do Unii. Dlatego zdolność Unii do recyklingu powinna wynieść co najmniej +10 % zdolności do recyklingu w porównaniu z poziomem referencyjnym z lat 2020-2022 w odniesieniu do każdego surowca strategicznego, by zapewnić zbieranie, sortowanie i przetwarzanie co najmniej 45 % każdego surowca strategicznego zawartego w unijnych odpadach, z uwzględnieniem wykonalności technicznej i ekonomicznej. Wskaźniki referencyjne odnoszą się do horyzontu czasowego 2030 zgodnie z unijnymi celami w dziedzinie klimatu i energii określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 3 oraz z celami cyfrowymi należącymi do założeń cyfrowej dekady 4 . Ponadto wysokiej jakości miejsca pracy, w tym rozwój umiejętności i zmiana zatrudnienia, przyczynią się do ograniczenia ryzyka na sektorowym rynku pracy i pomogą zapewnić konkurencyjność UE. W ocenie potrzebna jest elastyczność uwzględniająca unikalne specyfikacje danego surowca, w tym właściwości materiału i wyzwania w całym łańcuchu wartości. Powinna mieć również na celu wsparcie istniejących zdolności.
(7) W przypadku niektórych surowców Unia jest praktycznie całkowicie uzależniona od dostaw z jednego państwa. Taka zależność stwarza wysokie ryzyko zakłóceń dostaw, a w przypadku Chińskiej Republiki Ludowej zwiększa podatność Unii na zagrożenia i podnosi ryzyko w dziedzinie bezpieczeństwa. Chcąc ograniczyć takie potencjalne ryzyko i zwiększyć odporność gospodarczą Unii, trzeba podjąć działania mające zapewnić, aby do 2030 r. Unia nie była uzależniona od jednego państwa trzeciego w odniesieniu do co najmniej 65 % swojego zaopatrzenia w jakikolwiek surowiec strategiczny - zarówno nieprzetworzony, jak i na którymkolwiek etapie przetwarzania; należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na państwa, z którymi Unia zawarła partnerstwo strategiczne dotyczące surowców, dające większe zabezpieczenia przed ryzykiem dla dostaw.
(8) Należy wdrożyć odpowiednie środki wspierające realizację projektów strategicznych dotyczących wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych w Unii, a projekty te razem z działaniami podejmowanymi przez państwa członkowskie powinny przyczynić się do zwiększenia zdolności pozwalających osiągnąć wskaźniki referencyjne. Inne środki, dotyczące zwłaszcza poszukiwania lub obiegu zamkniętego, są równie istotne dla wzmocnienia różnych etapów łańcucha wartości, a tym samym osiągnięcia wskaźników referencyjnych. Aby zapewnić terminowe osiągnięcie wskaźników referencyjnych, Komisja powinna z pomocą Rady ds. Surowców Krytycznych śledzić postępy w ich osiąganiu i składać stosowne sprawozdania. Jeżeli wykazane postępy w osiąganiu odpowiednich wskaźników referencyjnych będą zasadniczo niewystarczające, Komisja powinna ocenić wykonalność i proporcjonalność dodatkowych środków. Brak postępów w odniesieniu do tylko jednego surowca strategicznego lub niewielkiej grupy surowców strategicznych co do zasady nie uzasadnia podjęcia dodatkowych działań ze strony Unii.
(9) Aby zbudować zdolności w Unii, Komisja powinna przy wsparciu Rady ds. Surowców Krytycznych wskazać projekty strategiczne w Unii, które mają być realizowane w obszarach wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych lub w obszarze opracowywania i zwiększania skali wykorzystania substytutów. Projekty strategiczne powinny być projektami sztandarowymi pod względem innowacji technologicznych i zrównoważonego rozwoju. Skuteczne wsparcie realizacji projektów strategicznych może pomóc poprawić dostęp do surowców w sektorach na kolejnych szczeblach łańcucha wartości oraz stworzyć możliwości ekonomiczne w całym łańcuchu wartości, w tym dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i lokalnychspołeczności, a także pomóc tworzyć miejsca pracy. Aby zatem zapewnić rozwój projektów strategicznych w całej Unii, do takich projektów powinno się stosować uproszczone i przewidywalne procedury wydawania pozwoleń oraz oferować wsparcie w uzyskaniu dostępu do finansowania, a jeżeli ten model okaże się skuteczny, może zostać wykorzystany również w procedurach wydawania pozwoleń i uzyskiwania dostępu do finansowania dla surowców krytycznych lub innych surowców. Przed udzieleniem takiego wsparcia należy ocenić, czy projekty spełniają określony zestaw kryteriów, by skoncentrować wsparcie i zapewnić wartość dodaną projektów. Projekty strategiczne realizowane w Unii powinny przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, wykazywać dostateczną wykonalność techniczną i być wdrażane z zachowaniem zrównoważoności środowiskowej i społecznej. Powinny również oferować korzyści transgraniczne poza państwem członkowskim, w którym są realizowane. Jeżeli Komisja stwierdzi, że kryteria te są spełnione, powinna wydać decyzję o uznaniu danego projektu za strategiczny. Ponieważ szybkie uznanie za projekt strategiczny ma kluczowe znaczenie dla skutecznego wsparcia bezpieczeństwa dostaw w Unii, procedura oceny powinna być prosta i nienadmiernie uciążliwa. Łagodzenie wzrostu popytu na surowce krytyczne należy do narzędzi służących strategicznej autonomii Unii i zmniejszeniu jej globalnego śladu środowiskowego. Dlatego Komisja powinna opracować wskaźnik pozwalający monitorować zmiany poziomu krytyczności i efektywności wykorzystywania materiałów w produktach pośrednich i końcowych zawierających surowce krytyczne.
(10) Aby zdywersyfikować dostawy surowców strategicznych w Unii, Komisja powinna - przy wsparciu Rady ds. Surowców Krytycznych i we współpracy z partnerami o podobnych poglądach - wskazywać projekty strategiczne w państwach trzecich oraz w krajach i na terytoriach zamorskich wymienionych w załączniku II do TFUE, planowane do zrealizowania w obszarach wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych. Takie projekty powinny być zgodne z międzynarodowymi standardami i konwencjami dotyczącymi ochrony środowiska i praw człowieka oraz powinny wspierać stosowanie modeli biznesowych sprzyjających włączeniu społecznemu, dających lokalnym społecznościom możliwość udziału w podejmowaniu decyzji. Aby zapewnić skuteczną realizację tego rodzaju projektów, należy zagwarantować im lepszy dostęp do finansowania i mechanizmów ograniczania ryzyka inwestycji. Aby zapewnić wartość dodaną projektów i wzajemne korzyści dla Unii i zainteresowanych państw trzecich, w tym dla tych państw trzecich, w których projekty te są realizowane, należy ocenić, czy projekty spełniają zestaw kryteriów. Podobnie jak projekty realizowane w Unii również projekty strategiczne realizowane w państwach trzecich powinny przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, charakteryzować się dostateczną wykonalnością techniczną i być wdrażane w sposób zrównoważony, z wykorzystaniem uznanego przez Komisję systemu certyfikacji zrównoważonego rozwoju w zakresie surowców. Dany projekt powinien przynosić obopólne korzyści Unii i państwu trzeciemu, w którym jest realizowany. W stosownych przypadkach Unia będzie wspierać państwa trzecie w doskonaleniu ich przepisów, zdolności do dobrego zarządzania i przejrzystości w sektorze surowców, by partnerstwo w dziedzinie surowców było korzystne dla wszystkich, również dla miejscowej ludności. Dany projekt powinien generować wartość dodaną w tym państwie, a w przypadku państw rozwijających się i wschodzących umożliwiać im awans w łańcuchu wartości, z uwzględnieniem również zgodności projektu z zasadami zapisanymi w Traktatach, wspólną polityką handlową i priorytetami strategicznymi Unii, a także z zasadą spójności polityki na rzecz rozwoju zapisaną w art. 208 TFUE. Taka wartość dodana może wynikać z wkładu danego projektu w więcej niż jeden etap łańcucha wartości surowców, a także z generowania w czasie realizacji projektu szerszych korzyści gospodarczych i społecznych, w tym tworzenia miejsc pracy spełniających normy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). Jeżeli Komisja stwierdzi, że kryteria te są spełnione, powinna wydać decyzję o uznaniu danego projektu za strategiczny.
(11) Aby zapewnić zrównoważony charakter zwiększonej produkcji surowców, projekty dotyczące nowych surowców należy wdrażać w zrównoważony sposób. Dlatego projekty strategiczne otrzymujące wsparcie na podstawie niniejszego rozporządzenia należy oceniać z uwzględnieniem międzynarodowych instrumentów obejmujących wszystkie aspekty zrównoważoności ujęte w unijnych zasadach dotyczących zrównoważonych surowców 5 , w tym zapewnienie ochrony środowiska, także morskiego i przybrzeżnego, społecznie odpowiedzialne praktyki, w tym poszanowanie praw człowieka takich jak prawa kobiet i dzieci, oraz przejrzyste praktyki działalności gospodarczej. Projekty te powinny również zapewniać zaangażowanie w dobrej wierze oraz całościowe i konstruktywne konsultacje ze społecznościami lokalnymi, w tym z ludnością rdzenną. Aby promotorzy projektów mogli jednoznacznie i efektywnie spełnić to kryterium, za wystarczające należy uznać: zgodność z odpowiednimi przepisami Unii, międzynarodowymi normami, wytycznymi i zasadami lub udział w systemie certyfikacji środowiskowej uznanym zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Komisja powinna ponadto, w ścisłym dialogu z państwami członkowskimi, państwami trzecimi, przedstawicielami przemysłu, organami normalizacyjnymi i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, dalej uczestniczyć w dyskusjach o tworzeniu europejskich norm wydobycia, przetwarzania i recyklingu surowców krytycznych. Zrównoważone i przyjazne dla środowiska projekty wydobywcze, obejmujące innowacyjne procesy oraz obróbkę minerałów i metali w pobliżu miejsc wydobycia, można uznać za ważne projekty będące przedmiotem wspólnego europejskiego zainteresowania. Takie projekty muszą istotnie przyczyniać się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy, transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz zwiększać konkurencyjność unijnego przemysłu i unijnej gospodarki. Ponadto aby zapewnić zgodność z wartościami i celami Unii, takie projekty powinny obejmować niepodważalne zobowiązanie do przejrzystości, edukacji i zaangażowania społeczności, unikać stosowania paliw kopalnych dzięki wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, ograniczać generowanie odpadów i stosować zrównoważone praktyki zużycia wody. Surowce strategiczne są w większości przypadków pozyskiwane jako produkty uboczne przy wydobyciu minerału nośnikowego. Z punktu widzenia osiągnięcia przez Unię celów niniejszego rozporządzenia to, że surowce strategiczne są produktami ubocznymi, nie wpływa na strategiczny charakter takich projektów wydobywczych. Projekty wydobywcze można zatem uznać za strategiczne zarówno wtedy, gdy minerał strategiczny wydobywa się jako produkt główny, jak i wtedy, gdy jest on pozyskiwany jako produkt uboczny.
(12) Każdy promotor projektu dotyczącego surowców strategicznych powinien móc złożyć w Komisji wniosek o uznanie jego projektu za projekt strategiczny. Taki wniosek powinien zawierać odpowiednie dokumenty i dowody potwierdzające spełnienie określonych kryteriów. Aby lepiej ocenić efektywność społeczną, środowiskową i ekonomiczną, wykonalność projektu oraz poziom pewności szacunków, promotor projektu powinien również przedstawić klasyfikację projektu zgodną z ramową klasyfikacją zasobów ONZ, a w celu obiektywnej walidacji klasyfikacji powinien poprzeć ją odpowiednimi dowodami. Do wniosku należy również dołączyć harmonogram projektu, który pozwoli oszacować, kiedy dany projekt przyczyni się do osiągnięcia wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności krajowych lub dywersyfikacji. Biorąc pod uwagę, że społeczna akceptacja projektów wydobywczych ma kluczowe znaczenie dla ich skutecznego wdrożenia, promotor powinien również przedstawić plan działań sprzyjających uzyskaniu akceptacji społecznej. Dotyczy to również projektów w państwach trzecich.
Należy zwrócić szczególną uwagę na partnerów społecznych, społeczeństwo obywatelskie i inne podmioty sprawujące nadzór. Promotor powinien również przedstawić biznesplan zawierający informacje na temat rentowności danego projektu oraz przegląd finansowania, w tym strukturę własności, aby zagwarantować, że finansowanie projektu nie jest sprzeczne z celem zwiększenia współpracy z partnerami o podobnych poglądach, zwłaszcza w przypadku projektów w państwach trzecich lub projektów finansowanych przez partnerów z państw trzecich. Ponadto należy przedstawić informacje o już zawartych umowach odbioru, a także szacunki potencjału tworzenia miejsc pracy oraz potrzeb zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników, w tym potrzeb dotyczących podnoszenia lub zmiany kwalifikacji, oraz przewidzianych inicjatyw mających zwiększać udział kobiet i poprawiać ogólne warunki pracy.
(13) Aby zapewnić skuteczne i efektywne rozpatrzenie wniosków, Komisja powinna móc w pierwszej kolejności rozpatrywać wnioski dotyczące projektów związanych z konkretnymi niedostatecznie reprezentowanymi etapami łańcucha wartości lub surowcami strategicznymi, by zapewnić zrównoważone postępy Unii w osiąganiu wszystkich określonych w niniejszym rozporządzeniu wskaźników referencyjnych dotyczących jej zdolności. Komisja powinna móc priorytetowo traktować projekty strategiczne przyczyniające się do obiegu zamkniętego surowców lub składane przez MŚP, pod warunkiem zachowania równowagi między projektami na różnych etapach łańcucha wartości. Komisja powinna również aktywnie poszukiwać w krajach partnerskich możliwości rozwijania strategicznej współpracy.
(14) Jako że współpraca państwa członkowskiego, na którego terytorium będzie realizowany projekt strategiczny, jest niezbędna do skutecznego wdrożenia tego projektu, to państwo członkowskie powinno mieć prawo zgłoszenia sprzeciwu, a tym samym powinno móc uniemożliwić przyznanie projektowi statusu projektu strategicznego wbrew swojej woli. Państwo członkowskie powinno uzasadnić swój sprzeciw na podstawie mających zastosowanie kryteriów. Unia nie powinna również przyznawać statusu projektu strategicznego projektom, które będą realizowane przez państwo trzecie, wbrew woli jego rządu, zatem powinna powstrzymać się od przyznania statusu projektu strategicznego w razie sprzeciwu rządu państwa trzeciego.
(15) Aby zapobiec nadużyciom związanym z uznawaniem projektów za projekty strategiczne, Komisja powinna móc uchylić swoją początkową decyzję o uznaniu danego projektu za strategiczny, jeżeli nie spełnia on już określonych warunków lub został uznany za projekt strategiczny na podstawie wniosku zawierającego nieprawidłowe informacje. Wcześniej Komisja powinna się jednak skonsultować z Radą ds. Surowców Krytycznych i wysłuchać promotora projektu. Promotorzy projektów powinni ponosić pełną odpowiedzialność za wszelkie umyślne oszustwa i może zostać wobec nich wszczęte ewentualne odpowiednie postępowanie sądowe.
(16) Biorąc pod uwagę znaczenie projektów strategicznych dla bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych, należy uznać, że projekty te leżą w interesie publicznym lub mają znaczenie dla bezpieczeństwa publicznego. Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia transformacji ekologicznej i cyfrowej, jak również dla odporności sektora obrony i sektora lotniczego i kosmicznego. Chcąc przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia w krajowych procedurach wydawania pozwoleń, aby przyspieszyć realizację projektów strategicznych zgodnie z prawem Unii.
(17) Krajowe procesy wydawania pozwoleń zapewniają bezpieczeństwo, pewność i zgodność projektów dotyczących surowców z wymogami społecznymi oraz wymogami ochrony środowiska i bezpieczeństwa. Prawodawstwo UE dotyczące ochrony środowiska określa wspólne warunki dotyczące procesu oraz zawartości krajowych procesów wydawania pozwoleń, zapewniające wysoki poziom ochrony środowiska i umożliwiające zrównoważone wykorzystywanie potencjału Unii w całym łańcuchu wartości surowców. Przyznanie statusu projektu strategicznego powinno zatem pozostawać bez uszczerbku dla mających zastosowanie warunków wydawania pozwoleń na realizację odpowiednich projektów, w tym dla warunków określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE 6 , dyrektywie Rady 92/43/EWG 7 , dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 8 , dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE 9 oraz w dyrektywie 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 10 , dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE 11 i dyrektywie 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 12 .
(18) Jednocześnie nieprzewidywalność, złożoność i niekiedy zbyt długi czas trwania krajowych procesów wydawania pozwoleń osłabia bezpieczeństwo inwestycyjne niezbędne do skutecznego rozwoju projektów dotyczących surowców strategicznych. Zatem aby zapewnić i przyspieszyć skuteczne wdrażanie projektów strategicznych, państwa członkowskie powinny stosować uproszczoną i przewidywalną procedurę wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych. Projekty strategiczne powinny zatem otrzymać status priorytetowy na poziomie krajowym, aby były rozpatrywane w szybkim postępowaniu administracyjnym oraz traktowane jako pilne we wszystkich postępowaniach sądowych i procedurach rozwiązywania sporów. Niniejsze rozporządzenie nie powinno uniemożliwiać właściwym organom ułatwiania wydawania pozwoleń na realizację innych projektów dotyczących łańcucha wartości surowców krytycznych, niebędących projektami strategicznymi.
(19) Biorąc pod uwagę rolę projektów strategicznych w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii oraz ich wkład w otwartą strategiczną autonomię Unii, a także transformację ekologiczną i cyfrową, organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń powinien uznać projekty strategiczne za leżące w interesie publicznym i mające znaczenie dla bezpieczeństwa publicznego. Projekty strategiczne mające negatywny wpływ na środowisko w zakresie objętym dyrektywą 2000/60/WE, dyrektywą Rady 92/43/EWG i dyrektywą 2009/147/WE 13 , można zatwierdzić, jeżeli organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń stwierdzi, oceniając dany przypadek, że interes publiczny, któremu ma służyć dany projekt, przeważa nad negatywnym wpływem na środowisko, a wszystkie odpowiednie warunki określone w wymienionych dyrektywach zostały spełnione. W ocenie danego przypadku trzeba należycie uwzględnić geologiczną specyfikę miejsc wydobycia ograniczającą wybór lokalizacji ze względu na brak alternatywnych miejsc wydobycia.
(20) Aby zmniejszyć złożoność, a zwiększyć skuteczność i przejrzystość procesu wydawania pozwoleń, promotorzy projektów dotyczących surowców krytycznych powinni mieć możliwość interakcji z jednym organem krajowym, odpowiadającym za ułatwianie, koordynację i usprawnianie całego procesu wydawania pozwoleń, a w przypadku projektów strategicznych wydającym kompleksową decyzję w przewidzianym terminie. W tym celu państwa członkowskie powinny wyznaczyć jeden właściwy organ krajowy. Należy wyznaczyć urzędnika prowadzącego sprawę, który zapewni łatwy punkt kontaktowy. Wyznaczony urzędnik prowadzący sprawę może również należeć do innego organu, stosownie do różnych krajowych struktur punktu kompleksowej obsługi. Jeżeli okaże się to niezbędne ze względu na wewnętrzną organizację państwa członkowskiego, powinna istnieć możliwość przekazania zadań właściwego organu krajowego innemu organowi na takich samych warunkach. Wyznaczony właściwy organ powinien móc zwracać się o opinię i udział innych właściwych ministerstw, co nie powinno powodować wydłużenia postępowania. Aby zapewnić skuteczne wypełnianie obowiązków właściwego organu krajowego, państwa członkowskie powinny udostępnić swojemu właściwemu organowi krajowemu lub jakiemukolwiek organowi działającemu w jego imieniu wystarczający personel i zasoby.
(21) Aby zapewnić jasność w kwestii statusu pozwoleń na realizację projektów strategicznych i zmniejszyć skuteczność nieuczciwych taktyk w postępowaniu sądowym, nie osłabiając przy tym skutecznej kontroli sądowej, państwa członkowskie powinny zapewnić rozstrzygane w odpowiednim czasie wszelkich sporów dotyczących procesu wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych. W tym celu właściwe organy krajowe powinny zapewnić wnioskodawcom i promotorom projektów dostęp do prostej procedury rozstrzygania sporów oraz traktowanie projektów strategicznych jako pilnych we wszystkich powiązanych z nimi postępowaniach sądowych i procedurach rozwiązywania sporów Ponadto niniejsze rozporządzenie powinno ułatwiać wymianę najlepszych praktyk w rozwiązywaniu sporów, takich jak grupy robocze ad hoc pod przewodnictwem neutralnych arbitrów, do rozstrzygania otwartych spraw.
(22) Aby umożliwić obywatelom i przedsiębiorstwom bezpośrednie korzystanie z dobrodziejstw rynku wewnętrznego bez zbędnego dodatkowego obciążenia administracyjnego, w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1724 14 , w którym ustanowiono jednolity portal cyfrowy, przewidziano ogólne zasady zapewniania internetowego dostępu do informacji, procedur i usług wsparcia mających znaczenie dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Wymogi informacyjne i procedury objęte niniejszym rozporządzeniem powinny być zgodne z wymogami rozporządzenia (UE) 2018/1724. W szczególności należy zapewnić, aby promotorzy projektów strategicznych mieli pełny dostęp online do wszelkich procedur związanych z procesem wydawania pozwoleń oraz mogli przeprowadzać te procedury również w pełni online, zgodnie z art. 6 ust. 1 i załącznikiem II do rozporządzenia (UE) 2018/1724.
(23) Aby zapewnić promotorom projektów i innym inwestorom bezpieczeństwo i jasność niezbędne do lepszego rozwoju projektu strategicznego, państwa członkowskie powinny dopilnować, aby czas trwania procesu wydawania pozwoleń powiązanego z takimi projektami nie przekraczał ustalonych ram czasowych. W przypadku projektów strategicznych dotyczących wyłącznie przetwarzania lub recyklingu czas trwania procesu wydawania pozwoleń nie powinien przekraczać roku. Z kolei w przypadku projektów strategicznych obejmujących wydobycie czas trwania procesu wydawania pozwoleń, przy uwzględnieniu złożoności projektu i zakresu potencjalnych skutków, nie powinien przekraczać dwóch lat. Aby dotrzymywać tych terminów, państwa członkowskie powinny zapewnić swoim odpowiedzialnym organom wystarczające zasoby i personel. Za pomocą Instrumentu Wsparcia Technicznego Komisja wspiera państwa członkowskie - na ich wniosek - w opracowywaniu, rozwijaniu i wdrażaniu reform obejmujących zwiększenie potencjału administracyjnego związanego z wydawaniem pozwoleń krajowych.
(24) Oceny wpływu na środowisko i pozwolenia wymagane na mocy prawa Unii, w tym dotyczące wody, siedlisk i ptaków, są nieodłącznym elementem procesu wydawania pozwoleń na realizację projektów dotyczących surowców oraz niezbędnym zabezpieczeniem zapobiegającym negatywnemu wpływowi na środowisko lub go ograniczającym. Aby zapewnić przewidywalność i odpowiedni czas trwania procesów wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych, bez przekroczenia wstępnie ustalonego limitu czasowego dla danego etapu procesu wydawania pozwoleń, należy usprawnić wymagane oceny i zezwolenia, nie obniżając przy tym poziomu ochrony środowiska. Należy zatem zapewnić odpowiednie wzajemne powiązanie niezbędnych ocen, by zapobiec ich niepotrzebnemu powielaniu, a także jednoznaczne uzgadnianie przez promotorów projektów i odpowiedzialne organy zakresu takiej całościowej oceny, zanim zostanie przeprowadzona, by uniknąć zbędnych działań następczych, bez uszczerbku dla jakości ocen.
(25) Przeszkodami w realizacji projektów dotyczących surowców krytycznych mogą być konflikty związane z użytkowaniem gruntów, zwłaszcza w państwach rozwijających się, gdzie przymusowe eksmisje lub relokacje są w przedsięwzięciach wydobywczych powszechne. Dobrze opracowane plany, oparte na ścisłej i uzasadnionej współpracy odpowiednich właściwych organów na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym plany zagospodarowania przestrzennego i podziału na strefy, uwzględniające możliwość wdrożenia projektów dotyczących surowców krytycznych i oceniające potencjalny wpływ na środowisko, mogą pomóc zapewnić równowagę między dobrem i interesem publicznym w różnych dziedzinach, zmniejszając jednocześnie ryzyko konfliktu i przyspieszając zrównoważoną realizację projektów dotyczących surowców w Unii i w państwach trzecich. Opracowując takie plany, odpowiedzialne organy krajowe, regionalne i lokalne powinny zatem rozważyć zapisanie w nich przepisów o projektach dotyczących surowców.
(26) W realizowanych na terenie Unii projektach dotyczących surowców krytycznych często występują trudności z dostępem do finansowania. Rynki surowców krytycznych często charakteryzują się wysoką zmiennością cen, długimi terminami, wysoką koncentracją i brakiem przejrzystości. Dodatkowo finansowanie tego sektora wymaga zaawansowanej wiedzy eksperckiej i instrumentów finansowych służących zmniejszeniu ryzyka inwestycji, takich jak fundusze surowcowe, ulgi podatkowe, gwarancje finansowe, dotacje lub inne środki finansowe ograniczające ryzyko, którymi instytucje finansowe często nie dysponują. Aby zaradzić tym trudnościom i wnieść wkład w zapewnienie stabilnych i niezawodnych dostaw surowców strategicznych, państwa członkowskie i Komisja powinny dążyć do wyeliminowania trudności wynikających z polityki oraz udzielać pomocy w dostępie do finansowania i zapewniać wsparcie administracyjne. Przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu wsparcia finansowego państwa członkowskie powinny brać pod uwagę zobowiązania odpowiednich promotorów projektów dotyczące ochrony środowiska, kwestii społecznych i praw pracowniczych. Aby zapewnić konkurencyjność, innowacyjność i odporność, a także możliwość zwiększenia produkcji, przetwarzania i recyklingu oraz zdolności do zastępowania surowców substytutami, w akcie o surowcach krytycznych należy zagwarantować dostęp do finansowania zarówno publicznego, jak i prywatnego. Ze względu na pilną potrzebę działania i w celu osiągnięcia wskaźników referencyjnych określonych w niniejszym rozporządzeniu równie ważne jest zapewnienie spójności polityki horyzontalnej, np. inicjatyw dotyczących zrównoważonego finansowania, z działaniami Unii na rzecz ułatwienia unijnemu sektorowi surowców krytycznych odpowiedniego dostępu do finansowania i inwestycji.
(27) Silny łańcuch wartości można zbudować w Europie wyłącznie za pomocą odpowiednich środków finansowych. Komisja będzie współpracować z partnerami wykonawczymi InvestEU, aby znaleźć sposoby na zwiększenie skali wsparcia inwestycji zgodnie ze wspólnymi celami określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/523 15 oraz w niniejszym rozporządzeniu. Centrum Doradztwa InvestEU może pomóc w stworzeniu wykazu rentownych projektów.
(27a) Niniejsze rozporządzenie powinno zwiększyć synergię z działaniami wspieranymi obecnie przez Unię i państwa członkowskie za pośrednictwem programów i działań dotyczących badań naukowych i innowacji w odniesieniu do surowców krytycznych oraz rozwoju części łańcucha dostaw, a zwłaszcza programu ramowego "Horyzont Europa" utworzonego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 16 ("Horyzont Europa") oraz decyzją Rady (UE) 2021/764 17 .
(28) Aby wyeliminować ograniczenia w inwestycjach publicznych i prywatnych, obecnie często rozdrobnionych, oraz aby ułatwić integrację i zwrot z inwestycji, Komisja, państwa członkowskie i banki prorozwojowe powinny stworzyć i lepiej koordynować synergie między istniejącymi programami finansowania na szczeblu unijnym i krajowym, a także zapewnić lepszą koordynację i współpracę z przemysłem i najważniejszymi zainteresowanymi stronami z sektora prywatnego. W tym celu należy stworzyć specjalną podgrupę Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych, składającą się z ekspertów z państw członkowskich i Komisji oraz z odpowiednich publicznych instytucji finansowych. Podgrupa ta powinna omawiać indywidualne potrzeby finansowe w konkretnych projektach strategicznych oraz istniejące możliwości ich finansowania, by móc sugerować promotorom projektów, jak najlepiej wykorzystać dostępne możliwości finansowania. Podczas dyskusji i wydawania zaleceń dotyczących finansowania projektów strategicznych w państwach trzecich, w tym na rynkach wschodzących i w państwach rozwijających się, Komisja i Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych, we współpracy z potencjalnymi krajami partnerskimi, powinny uznać projekty strategiczne za priorytet w strategii Global Gateway oraz koordynować działania z krajowymi i międzynarodowymi instytucjami finansowania rozwoju 18 .
(28a) Konieczne są ciągłe działania na szczeblu unijnym i krajowym, by stymulować i wspierać badania naukowe i innowacje w zakresie surowców krytycznych, ponieważ badania podstawowe będą miały kluczowe znaczenie dla odkrywania nowych materiałów i materiałów zastępczych.
(28b) Na szczeblu unijnym i krajowym potrzebne są specjalne instrumenty finansowe i instrumenty wsparcia oraz ukierunkowane fundusze na badania naukowe i innowacje mające poprawić wydajność, zastępowalność, procesy recyklingu i zamknięte cykle materiałowe za pośrednictwem programów na rzecz badań naukowych i innowacji oraz innych instrumentów służących pobudzeniu innowacji, zwłaszcza w przetwarzaniu odpadów, w dziedzinie zaawansowanych materiałów i zastępowalności, a także na opracowywanie nowych i innowacyjnych technologii w dziedzinie zrównoważonego wydobycia surowców krytycznych w Unii.
(29) Zasadnicze znaczenie mają inwestycje prywatne realizowane przez przedsiębiorstwa, inwestorów finansowych i odbiorców. Ponieważ jednak same inwestycje prywatne są niewystarczające, skuteczna realizacja projektów w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych może wymagać wsparcia publicznego, na przykład w formie gwarancji, kredytów lub inwestycji kapitałowych i quasi-kapitałowych. Takie wsparcie publiczne może stanowić pomoc państwa. Taka pomoc musi wywoływać efekt zachęty oraz być konieczna, odpowiednia i proporcjonalna. W istniejących wytycznych dotyczących pomocy państwa, które niedawno poddano gruntownemu przeglądowi zgodnie z celami dwojakiej transformacji, przewidziano szereg możliwości wsparcia inwestycji w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych oraz innych celów Europejskiego Zielonego Ładu na określonych warunkach. Komisja powinna ponadto rozważyć możliwość utworzenia na poziomie Unii specjalnego funduszu, na przykład w formie europejskiego funduszu na rzecz surowców strategicznych, w tym z możliwością zastosowania instrumentów odnawialnych, lub w formie przekazania środków finansowych w wyniku zmiany priorytetów w funduszach zapisanych w wieloletnich ramach finansowych. W tym kontekście należy wykorzystać istniejące już wiedzę, platformy inwestycyjne i programy służące projektom dotyczącym surowców krytycznych.
(30) Wsparcie publiczne wykorzystuje się współmiernie do korygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnego stanu inwestycji, a działania nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego, utrudniać współpracy między przedsiębiorstwami z różnych państw członkowskich ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania te powinny być ukierunkowane i skuteczne oraz tworzyć wyraźną wartość dodaną dla Unii.
(31) Zmienność cen niektórych surowców strategicznych, którą zaostrzają ograniczone środki zabezpieczające te ceny na rynkach terminowych, stanowi przeszkodę zarówno dla promotorów projektów, którzy chcieliby zapewnić finansowanie projektów w zakresie surowców strategicznych, jak i dla konsumentów na kolejnych szczeblach, którym zależy na stabilnych i przewidywalnych cenach kluczowych produktów. Aby zmniejszyć niepewność w kwestii przyszłych cen surowców strategicznych, należy przewidzieć stworzenie systemu, który umożliwi zarówno zainteresowanym odbiorcom, jak i promotorom projektów strategicznych określanie ich ofert zakupu lub sprzedaży oraz skontaktowanie się ze sobą w razie potencjalnej zgodności ofert. Taki system ma zasadnicze znaczenie dla wspierania udziału MŚP w łańcuchach wartości surowców strategicznych. Należy zapewnić wsparcie, aby umożliwić konsorcjom biznesowym dostęp do rynków, które nie są jeszcze objęte partnerstwem strategicznym lub umową o wolnym handlu.
(31a) Europejski Bank Inwestycyjny powinien, w porozumieniu z Europejską Radą ds. Surowców Krytycznych, Komisją i państwami członkowskimi, rozważyć utworzenie unijnego instrumentu kredytów eksportowych, który umożliwi przedsiębiorstwom unijnym inwestowanie w projekty przyczyniające się do celów zapisanych w niniejszym rozporządzeniu.
(32) Obecna wiedza na temat złóż mineralnych i mapowanie obszarów występowania surowców w Unii pochodzą z okresu, gdy nie traktowano priorytetowo zapewnienia dostaw surowców krytycznych na rzecz rozwoju technologii strategicznych. By gromadzić i aktualizować wiedzę o obszarach występowania surowców krytycznych, w tym o możliwościach wydobycia geotermalnego, państwa członkowskie powinny opracować krajowe programy ogólnego poszukiwania surowców krytycznych i rud metali mogących zawierać surowce krytyczne, co powinno obejmować działania takie jak tworzenie map złóż surowców mineralnych, badania geochemiczne, badania z zakresu nauk o ziemi oraz ponowna analiza istniejących zbiorów danych naukowych w dziedzinie geologii. Identyfikacja obszarów występowania surowców oraz ocena wykonalności technicznej i opłacalności ekonomicznej ich wydobywania są obarczone wysokim ryzykiem finansowym. Aby zmniejszyć to ryzyko i ułatwić rozwijanie projektów wydobywczych, państwa członkowskie powinny udostępniać publicznie informacje zgromadzone w odpowiednim krajowym programie poszukiwań, wykorzystując do tego w stosownych przypadkach infrastrukturę informacji przestrzennej utworzoną na mocy dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 19 .
(32a) Aby umożliwić osiągnięcie celów w zakresie wydobycia, przetwarzania i recyklingu, państwa członkowskie powinny wspierać działania służące rozwiązaniu problemu niedoboru w Unii studentów i absolwentów kierunków z zakresu nauk o Ziemi.
(33) Dane satelitarne i usługi związane z obserwacją Ziemi oraz systemy GNSS, a zwłaszcza dane pochodzące z unijnego programu kosmicznego, programu Copernicus, Galileo i EGNOS, należy wykorzystywać w miarę możliwości, aby wesprzeć działania na rzecz zrównoważonych łańcuchów wartości surowców krytycznych przez zapewnienie nieustannego napływu informacji, które mogą być przydatne w kontekście działań takich jak monitorowanie obszarów wydobywczych i zarządzanie nimi, ocena wpływu na środowisko i ocena skutków społecznoekonomicznych lub poszukiwanie zasobów mineralnych. Dane i usługi satelitarne mogą również dostarczyć danych o odległych i niedostępnych obszarach, dlatego państwa członkowskie powinny w jak największym zakresie wziąć je pod uwagę, opracowując i wdrażając swoje krajowe programy poszukiwań.
(34) Chociaż wzmocnienie unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych jest niezbędne do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw, łańcuchy dostaw surowców krytycznych w dalszym ciągu będą miały charakter globalny i będą narażone na czynniki zewnętrzne. Niedawne lub trwające wydarzenia - od kryzysu związanego z COVID-19 po niczym niesprowokowaną i nieuzasadnioną napaść wojskową Rosji na Ukrainę, a także wpływ chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku na państwa trzecie - uwydatniły podatność niektórych unijnych łańcuchów dostaw na zakłócenia oraz pilną potrzebę znalezienia narzędzi zmniejszania popytu, zwłaszcza na surowce strategiczne. Aby państwa członkowskie i sektory przemysłu europejskiego były w stanie przewidzieć zakłócenia dostaw i przygotować się na ich konsekwencje, należy opracować działania mające zwiększać zdolności monitorowania, w tym wymianę informacji służących w stosownych przypadkach koordynowaniu zapasów strategicznych, oraz poprawić gotowość przedsiębiorstw.
(35) Państwa członkowskie nie dysponują takimi samymi zdolnościami, jeśli chodzi o świadomość ryzyka i przewidywanie zagrożeń, i nie wszystkie państwa członkowskie opracowały specjalne struktury monitorowania łańcuchów dostaw surowców krytycznych, pozwalające informować przedsiębiorstwa o potencjalnych zagrożeniach związanych z zakłóceniami dostaw. Ponadto, podczas gdy niektóre przedsiębiorstwa zainwestowały w monitorowanie swoich łańcuchów dostaw, inne nie mają takich możliwości. Dlatego biorąc pod uwagę globalny wymiar łańcuchów dostaw surowców krytycznych oraz ich złożoność, Komisja powinna opracować specjalną tablicę wskaźników monitorowania służącą do oceny ryzyka dla dostaw surowców krytycznych oraz zapewnić organom publicznym i podmiotom prywatnym dostęp do zgromadzonych informacji, by pomóc zwiększyć synergię między państwami członkowskimi. Aby zapewnić dostateczne przygotowanie unijnych łańcuchów wartości na potencjalne zakłócenia dostaw, Komisja powinna przeprowadzić testy warunków skrajnych oceniające podatność łańcuchów dostaw surowców strategicznych oraz ich narażenie na ryzyko związane z dostawami. Państwa członkowskie powinny wnieść wkład w te działania, przeprowadzając takie testy warunków skrajnych w miarę możliwości za pośrednictwem swoich krajowych agencji dostaw i agencji informacyjnych działających w obszarze surowców krytycznych. Rada ds. Surowców Krytycznych powinna zapewnić koordynację testów warunków skrajnych prowadzonych przez Komisję i państwa członkowskie. Jeżeli żadne państwo członkowskie nie ma możliwości przeprowadzenia wymaganego testu warunków skrajnych w odniesieniu do danego surowca strategicznego, Komisja powinna sama przeprowadzić taki test. Komisja powinna również zasugerować potencjalne strategie, które mogą przyjąć organy publiczne i podmioty prywatne w celu ograniczenia ryzyka dla dostaw w perspektywie krótko- i średnioterminowej, takie jak wdrożenie dodatkowych środków politycznych mających zmniejszać zapotrzebowanie na surowce strategiczne, tworzenie zapasów strategicznych lub dalsza dywersyfikacja dostaw. Na potrzeby gromadzenia informacji niezbędnych do monitorowania i testów warunków skrajnych Komisja powinna koordynować działania z odpowiednią stałą podgrupą Rady ds. Surowców Krytycznych, a państwa członkowskie powinny wskazać i monitorować duże przedsiębiorstwa mające istotne znaczenie dla funkcjonowania łańcucha wartości. Jeżeli żaden członek stałej podgrupy nie ma możliwości przeprowadzenia wymaganego testu warunków skrajnych w odniesieniu do danego surowca strategicznego, Komisja powinna sama przeprowadzić taki test.
(36) Zapasy strategiczne są ważnym narzędziem umożliwiającym ograniczenie zakłóceń dostaw, w szczególności dostaw surowców. Mimo że zaproponowany nadzwyczajny instrument jednolitego rynku umożliwia ewentualne stworzenie zapasów strategicznych w przypadku uruchomienia trybu podwyższonej czujności dotyczącej jednolitego rynku, państwa członkowskie i przedsiębiorstwa nie mają obowiązku tworzenia ani koordynacji swoich zapasów strategicznych, dopóki nie dojdzie do zakłócenia dostaw. Ponadto w Unii Europejskiej nie funkcjonuje żaden mechanizm koordynacji, który umożliwiałby opracowanie wspólnej oceny oraz analizy potencjalnego powielania działań i potencjalnych synergii. Dlatego biorąc pod uwagę obecny brak odpowiednich informacji, państwa członkowskie powinny w pierwszej kolejności przekazywać informacje o swoich zapasach strategicznych Komisji, niezależnie od tego, czy tymi zapasami zarządzają organy publiczne, czy podmioty gospodarcze działające w imieniu państw członkowskich. Takie informacje powinny obejmować poziom dostępnych zapasów poszczególnych surowców strategicznych, perspektywę dla poziomów zapasów oraz zasady i procedury mające zastosowanie do tych zapasów. Każdy wniosek o udzielenie informacji powinien być proporcjonalny, a także uwzględniać koszty i wysiłek potrzebny do udostępnienia danych oraz ich wpływ na bezpieczeństwo narodowe, i określać odpowiednie terminy dostarczenia żądanych informacji. Informacje o zapasach podmiotów gospodarczych można dodać do analizy, nie nakłada to jednak na nie obowiązku udzielania informacji. Komisja powinna przetwarzać dane w bezpieczny sposób i publikować informacje wyłącznie w formie zagregowanej. W drugiej kolejności Rada ds. Surowców Krytycznych powinna na podstawie uzyskanych informacji wskazać bezpieczny poziom unijnych zapasów, uwzględniając przy tym całkowite roczne zużycie danych surowców strategicznych w Unii. Opierając się na porównaniu między istniejącymi zapasami i ogólnymi poziomami zapasów strategicznych surowców strategicznych w całej Unii, Rada ds. Surowców Krytycznych, działając w porozumieniu z Komisją, powinna być w stanie wydawać niewiążące opinie dla państw członkowskich dotyczące metod zwiększania konwergencji i zachęcające do tworzenia własnych zapasów strategicznych, bez zakłócania działania rynku, również kosztem rynków wschodzących i państw rozwijających się. W tych działaniach Rada ds. Surowców Krytycznych powinna uwzględnić potrzebę utrzymania zachęt do rozbudowy zapasów strategicznych przez podmioty prywatne wykorzystujące surowce strategiczne.
(37) By zapewnić dalszą koordynację, Komisja powinna zapewnić niezbędne konsultacje przed udziałem państw członkowskich w międzynarodowych forach, na których mogą być omawiane takie zapasy strategiczne, zwłaszcza konsultacje w specjalnej stałej podgrupie Rady ds. Surowców Krytycznych. Podobnie w celu zwiększenia komplementarności między niniejszym wnioskiem a innymi horyzontalnymi lub tematycznymi instrumentami Komisja powinna zapewnić przekazywanie zgromadzonych i zagregowanych informacji do mechanizmów podwyższonej czujności lub zarządzania kryzysowego, takich jak proponowana grupa doradcza nadzwyczajnego instrumentu jednolitego rynku, Europejska Rada ds. Półprzewodników ustanowiona w akcie w sprawie czipów, Zarząd HERA czy Rada ds. Kryzysów Zdrowotnych.
(38) Aby duże przedsiębiorstwa wytwarzające technologie strategiczne w Unii z wykorzystaniem surowców strategicznych były wystarczająco przygotowane na poradzenie sobie z zakłóceniami dostaw, powinny one zapewnić odpowiednie wewnętrzne zarządzanie ryzykiem. Dzięki temu będą uwzględniały ryzyko dla dostaw surowców strategicznych i opracują odpowiednie strategie łagodzące, aby lepiej przygotować się na wypadek zakłócenia dostaw. Podobnie duże przedsiębiorstwa, których to dotyczy, powinny prowadzić regularne testy warunków skrajnych swoich łańcuchów dostaw surowców strategicznych, aby zapewnić uwzględnienie poszczególnych scenariuszy mogących mieć wpływ na ich dostawy w razie wystąpienia zakłócenia. Dzięki tym środkom przedsiębiorstwa poświęcą dodatkową uwagę kosztom potencjalnego ryzyka dla dostaw.
(39) Na wielu rynkach surowców strategicznych nie ma pełnej przejrzystości i występuje na nich koncentracja po stronie podaży, co zwiększa siłę negocjacyjną sprzedawców i sprawia, że ceny dla nabywców są wyższe, a to z kolei stanowi wyzwanie dla rynku. Aby pomóc zapewnić dostępność surowców dla przedsiębiorstw mających siedzibę w Unii, Komisja powinna ustanowić system umożliwiający zagregowanie popytu ze strony zainteresowanych nabywców. Opracowując taki system, Komisja powinna uwzględnić doświadczenie zdobyte w podobnych przedsięwzięciach, szczególnie w odniesieniu do wspólnych zakupów gazu ustanowionych wcześniej w odpowiedzi na kryzys gazowy na podstawie rozporządzenia Rady (UE) 2022/2576 20 . Organy państwa członkowskiego powinny również móc uczestniczyć w tym systemie, aby budować swoje zapasy strategiczne. Wszystkie środki przyjęte jako element tego mechanizmu powinny być zgodne z unijnym i krajowym prawem konkurencji.
(39a) Odporny i konkurencyjny sektor surowców ma ogromne znaczenie gospodarcze i strategiczne dla Unii. Biorąc pod uwagę cel niniejszego rozporządzenia, jakim jest zwiększenie unijnych zdolności do wydobycia, przetwarzania i recyklingu surowców strategicznych, trzeba zapewnić sprawiedliwe i przewidywalne otoczenie rynkowe dla przedsiębiorstw w całym łańcuchu wartości surowców. W każdym systemie służącym agregacji popytu w celu wzmocnienia pozycji rynkowej przedsiębiorstw unijnych po stronie popytu należy zatem również uważnie rozważyć skutki rynkowe dla przedsiębiorstw unijnych po stronie podaży.
(40) Przepisy dotyczące monitorowania i zapasów strategicznych ujęte w niniejszym rozporządzeniu nie wymagają harmonizacji krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych i nie zastępują obowiązujących mechanizmów. Monitorowanie i zachęty dotyczące gotowości na wypadek zagrożeń powinny być zgodne z europejskimi instrumentami. Dlatego takie instrumenty jak wniosek w sprawie nadzwyczajnego instrumentu jednolitego rynku mającego na celu przewidywanie i łagodzenie kryzysu w funkcjonowaniu jednolitego rynku oraz odpowiadanie na taki kryzys czy rozporządzenie Rady (UE) 2022/2372 21 w sprawie ram środków służących zapewnieniu zaopatrzenia w medyczne środki przeciwdziałania istotne podczas kryzysu w przypadku stanu zagrożenia zdrowia publicznego na poziomie Unii mogą mieć zastosowanie do surowców krytycznych i strategicznych w razie wystąpienia kryzysu lub zagrożenia, jeżeli surowce te są objęte zakresem takich instrumentów. Zapewnienie przez Komisję komplementarności i spójności między niniejszym rozporządzeniem a instrumentami kryzysowymi powinno odbywać się dzięki uważnej wymianie informacji między odpowiednimi organami doradczymi i zarządzającymi ustanowionymi na mocy tych instrumentów kryzysowych.
(41) Surowce najbardziej krytyczne to metale, które co do zasady można poddawać recyklingowi nieskończoną liczbę razy, choć niekiedy ze szkodą dla jakości. W transformacji ekologicznej stwarza to możliwości przejścia na realny model gospodarki o obiegu zamkniętym. Po początkowym etapie szybkiego wzrostu popytu na surowce krytyczne na potrzeby nowych technologii, gdy pierwotne wydobycie i przetwarzanie będą wciąż dominującym źródłem, recykling i ponowne wykorzystanie powinny stopniowo nabierać znaczenia i przyczynić się do ograniczenia potrzeby pierwotnego wydobycia i związanych z nim oddziaływań. Obecnie współczynniki recyklingu i ponownego wykorzystania większości surowców krytycznych są jednak niskie, między innymi ze względu na nieuwzględnianie możliwości recyklingu na etapie projektowania produktów, a systemy i technologie recyklingu często nie są przystosowane do specyfiki tych surowców. Konieczne jest zatem działanie ukierunkowane na poszczególne czynniki hamujące potencjał obiegu zamkniętego. Niezależnie od ilości surowców strategicznych zużywanych w 2030 r. Unia powinna dążyć do zapewnienia ich obiegu zamkniętego.
(41a) Europa musi zwiększyć swoją otwartą autonomię strategiczną i odporność, by przygotować się na potencjalne zakłócenia w dostawach spowodowane kryzysem zdrowotnym lub innymi kryzysami. Do osiągnięcia tego celu przyczyni się dążenie do obiegu zamkniętego i efektywniejsze gospodarowanie zasobami dzięki zwiększonemu recyklingowi i odzyskiwaniu surowców krytycznych.
(42) Państwa członkowskie zachowują istotne kompetencje w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym, np. w obszarze systemów zbierania i przetwarzania odpadów. Powinny z nich korzystać, aby zwiększyć współczynniki zbierania i recyklingu w strumieniach odpadów o wysokim potencjale odzysku surowców krytycznych, wykorzystując na przykład zachęty finansowe, takie jak zniżki, korzyści pieniężne lub systemy zwrotu kaucji, a jednocześnie zachowując integralność rynku wewnętrznego. Organy państwa członkowskiego powinny również przyczyniać się do zmian jako nabywcy surowców krytycznych i zawierających je produktów, a krajowe programy badań naukowych i innowacji powinny zapewniać istotne zasoby służące poprawie stanu wiedzy i technologii dotyczących obiegu zamkniętego surowców krytycznych, jak również efektywności wykorzystywania materiałów i strategii zastępowania. Ponadto państwa członkowskie powinny wspierać odzysk surowców krytycznych z odpadów wydobywczych, zwiększając dostęp do informacji i niwelując bariery prawne, gospodarcze i techniczne. Jednym z możliwych rozwiązań, jakim powinny się przyjrzeć państwa członkowskie, są mechanizmy podziału ryzyka między operatorów a państwo członkowskie, służące wspieraniu odzysku z zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. Komisja powinna monitorować działania państw członkowskich, porównywać i rozpowszechniać najlepsze praktyki, a w stosownych przypadkach zalecać państwom członkowskim dalsze działania.
(42a) Zawartość surowców krytycznych w odpadach elektronicznych jest kilka razy wyższa niż w najlepszych gatunkach rudy na całym świecie. To istotna szansa ekonomiczna dla górnictwa miejskiego, mającego duży potencjał rozwoju.
(43) W wielu regionach w Unii znajdują się dawne miejsca wydobycia surowców ze znacznymi ilościami odpadów wydobywczych w zamkniętych obiektach; znaczenie gospodarcze tych miejsc zaczęło wzrastać dopiero w ostatnim czasie, dlatego nie analizowano ich potencjału w zakresie surowców krytycznych. Odzysk surowców krytycznych z obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych daje możliwości unikania i łagodzenia negatywnych skutków społecznych i środowiskowych nowej działalności wydobywczej oraz tworzenia wartości gospodarczej i miejsc pracy w historycznych regionach wydobywczych, które często są dotknięte deindustrializacją i zubożeniem, chociaż mogłyby one odegrać istotną rolę w poprawie odporności Unii oraz zmniejszaniu negatywnych skutków środowiskowych i społecznych dostępu do surowców. Główną barierą dla większego wykorzystywania potencjału uzyskiwania surowców krytycznych z odpadów wydobywczych jest to, że nie poświęca się uwagi zawartości surowców krytycznych, szczególnie w zamkniętych obiektach unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, i brakuje informacji na ten temat.
(44) Odzysk surowców krytycznych z obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych powinien być częścią odzysku odpadów z odpowiednich obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. W dyrektywie 2006/21/WE określono wymogi dotyczące wysokiego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego w odniesieniu do gospodarowania odpadami w przemyśle wydobywczym. Należy utrzymać te wymogi na wysokim poziomie, ale również wprowadzić dodatkowe środki służące maksymalizacji odzysku surowców krytycznych z odpadów wydobywczych.
(45) Operatorzy obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, zarówno istniejących, jak i nowych, powinni przeprowadzić wstępną ocenę ekonomiczną odzysku surowców krytycznych z odpadów wydobywczych znajdujących się w obiekcie i w złożach oraz z takich wytwarzanych odpadów. Zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami ustanowioną w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE 22 należy nadać pierwszeństwo zapobieganiu wytwarzania odpadów zawierających surowce krytyczne, wydobywając surowce krytyczne z wydobytej masy, zanim stanie się ona odpadem. Opracowując takie badanie, operatorzy powinni zgromadzić niezbędne informacje, w tym o koncentracji i ilości surowców krytycznych w odpadach wydobywczych, i ocenić różne warianty procesów, operacji lub rozwiązań biznesowych umożliwiających technicznie wykonalny i ekonomicznie opłacalny odzysk surowców krytycznych. Jest to wymóg dodatkowy względem wymogów określonych w dyrektywie 2006/21/WE i prawie krajowym transponującym tę dyrektywę, i ma on bezpośrednie zastosowanie. Wdrażając ten wymóg, operatorzy i właściwe organy powinni dążyć do minimalizowania obciążenia administracyjnego i jak największej integracji procedur.
(46) Aby zaradzić bieżącemu problemowi braku informacji o potencjale zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych pod kątem surowców krytycznych, państwa członkowskie powinny utworzyć bazę danych zawierającą wszystkie informacje niezbędne do wspierania odzysku, szczególnie dotyczące ilości i koncentracji surowców krytycznych w odpadach wydobywczych, zachowując zgodność z unijnymi regułami konkurencji. Informacje te powinny być dostępne publicznie oraz mieć cyfrową i przyjazną dla użytkownika formę umożliwiającą dostęp do bardziej szczegółowych informacji technicznych. By ułatwić przyjazny dla użytkownika dostęp do informacji, państwa członkowskie powinny na przykład zapewnić punkt kontaktowy umożliwiający bardziej szczegółową wymianę informacji z potencjalnymi podmiotami opracowującymi projekty odzysku surowców krytycznych. Baza danych powinna być zaprojektowana tak, aby umożliwić potencjalnym promotorom projektu łatwą identyfikację obiektów o wysokim potencjale ekonomicznie opłacalnego odzysku w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej. Aby skoncentrować ograniczone zasoby, państwa członkowskie mogą przyjąć stopniowe podejście do gromadzenia informacji i realizować bardziej wymagające etapy gromadzenia informacji wyłącznie w przypadku najbardziej obiecujących obiektów. Działania dotyczące gromadzenia informacji powinny mieć na celu dostarczenie dokładnych i reprezentatywnych informacji o obiektach unieszkodliwiania odpadów wydobywczych i uzyskanie jak najdokładniejszego wskazania potencjału odzysku surowców krytycznych.
(47) Magnesy trwałe są wbudowywane w wiele produktów, z których najistotniejsze i najszybciej rozwijające się zastosowania to turbiny wiatrowe i pojazdy elektryczne, występują jednak również w innych produktach zawierających ich znaczne, warte odzyskania ilości, takich jak urządzenia do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego, roboty przemysłowe, lekkie środki transportu, agregaty chłodnicze, pompy ciepła, silniki elektryczne, elektryczne pompy przemysłowe, pralki automatyczne, suszarki bębnowe, kuchenki mikrofalowe, odkurzacze i zmywarki do naczyń. Większość magnesów trwałych, szczególnie najbardziej wydajnych, zawiera surowce krytyczne takie jak neodym, prazeodym, dysproz i terb, bor, samar, nikiel lub kobalt. Ich recykling jest możliwy, jednak obecnie w Unii wykonuje się go na małą skalę lub w tylko w projektach badawczych. Magnesy trwałe powinny zatem być produktem priorytetowym dla zwiększenia skali obiegu zamkniętego.
(48) Warunkiem zwiększenia obiegu zamkniętego magnesów jest udostępnienie podmiotom zajmującym się recyklingiem, modernizacją i naprawami niezbędnych informacji o ilości, rodzaju i składzie chemicznym magnesów w produkcie, ich rozmieszczeniu oraz zastosowanych powłokach, klejach i dodatkach, jak również informacji o tym, jak wymontować magnesy trwałe z produktu. Ponadto aby zapewnić biznesowe uzasadnienie recyklingu magnesów, magnesy trwałe wbudowane w produkty wprowadzane do obrotu w Unii powinny z czasem zawierać coraz większą ilość materiałów pochodzących z recyklingu. Zapewniając na pierwszym etapie przejrzystość co do zawartości materiałów z recyklingu, po przeprowadzeniu specjalnej oceny odpowiedniego poziomu i prawdopodobnego wpływu należy następnie ustalić minimalne progi zawartości materiałów z recyklingu.
(49) Surowce krytyczne sprzedawane na rynku unijnym są często certyfikowane pod kątem zrównoważonego charakteru ich produkcji i łańcucha dostaw. Certyfikację można uzyskać w licznych dostępnych publicznych i prywatnych systemach certyfikacji, które różnią się zakresem i stopniem restrykcyjności, co może potencjalnie wywoływać dezorientację co do charakteru i prawdziwości twierdzeń o względnie zrównoważonym charakterze surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii na podstawie takiej certyfikacji. Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów wykonawczych uznających systemy certyfikacji, które należy uznać za całościowe i wiarygodne, zapewniając w ten sposób organom i uczestnikom rynku wspólne podstawy do oceny zrównoważonego charakteru surowców krytycznych. Należy uznawać wyłącznie te systemy certyfikacji, które obejmują szeroki zakres aspektów zrównoważonego rozwoju, w tym ochronę środowiska w odniesieniu do powietrza, gleby, wody i różnorodności biologicznej, prawa człowieka wraz z prawami pracowniczymi, oraz kwestie zarządzania, w tym przejrzystość biznesową i udział społeczności lokalnych, a także gwarantują wysokie standardy zrównoważonego rozwoju i przewidują niezależną weryfikację przez osobę trzecią oraz monitorowanie zgodności. Chcąc zapewnić wydajność procedur, promotorzy projektów ubiegający się o uznanie ich projektów za strategiczne powinni móc powołać się na udział w uznanym systemie, by wykazać, że realizacja ich projektu jest zrównoważona.
(50) Produkcja surowców krytycznych na różnych etapach łańcucha wartości wywiera wpływ na klimat i środowisko, w szczególności na wodę i różnorodność biologiczną. Aby ograniczyć wyrządzane szkody i zachęcać do produkcji bardziej zrównoważonych surowców krytycznych, Komisja powinna mieć uprawnienia do opracowania systemu obliczania śladu środowiskowego surowców krytycznych, w tym procesu weryfikacji, w celu zapewnienia publicznego ujawniania informacji o śladzie środowiskowym surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii. System ten powinien opierać się na uwzględnieniu wiarygodnych naukowo metod oceny i odpowiednich międzynarodowych norm oceny cyklu życia. Wymóg polegający na deklarowaniu śladu środowiskowego materiału powinien mieć zastosowanie tylko wtedy, gdy specjalna ocena wykaże, że przyczyni się to do realizacji unijnych celów klimatycznych i środowiskowych oraz będzie współmierne do kosztów ekonomicznych, gdyż ułatwi zamawianie surowców krytycznych o niższym śladzie środowiskowym i nie wpłynie nieproporcjonalnie na przepływy handlowe. Po przyjęciu stosownych metod obliczania Komisja powinna opracować klasy efektywności surowców krytycznych, umożliwiając w ten sposób potencjalnym nabywcom łatwe porównanie względnego śladu środowiskowego dostępnych materiałów i kierując rynek w stronę bardziej zrównoważonych materiałów. Sprzedawcy surowców krytycznych powinni zapewnić klientom dostęp do deklaracji o śladzie środowiskowym. Przejrzystość względnego śladu surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii może również umożliwić realizację innych polityk na szczeblu unijnym i krajowym, takich jak zachęty lub kryteria zielonych zamówień publicznych, wspierając produkcję surowców krytycznych o mniejszym wpływie na środowisko. Głębiny morskie uważa się za obszar o największej bioróżnorodności na Ziemi i zapewniają one krytyczne usługi środowiskowe, w tym długoterminową sekwestrację dwutlenku węgla. Jest wysoce prawdopodobne, że górnictwo głębokomorskie spowoduje trwałą utratę różnorodności biologicznej i szkody w ekosystemie. Zgodnie z zasadą ostrożności nie należy prowadzić wydobycia głębokomorskiego, dopóki jego wpływ na środowisko morskie i różnorodność biologiczną nie zostanie dostatecznie zbadany i dopóki nie zostanie wypracowany naukowy konsensus co do tego, że można nim zarządzać bez utraty różnorodności biologicznej i bez szkód w ekosystemie morskim.
(51) Metody dotyczące śladu środowiskowego stanowią istotną podstawę opracowywania zasad obliczania. Opierają się one na naukowo uzasadnionych metodach oceny, które uwzględniają podobne obowiązki określone w innych przepisach Unii oraz rozwój sytuacji na szczeblu międzynarodowym, i obejmują wpływ na środowisko, w tym zmianę klimatu, wodę, powietrze, glebę i zasoby, a także użytkowanie gruntów i toksyczność.
(52) Należy zapewnić, aby odpowiedzialni za to operatorzy oceniali zgodność swoich produktów lub materiałów z wymogami służącymi usprawnieniu obiegu zamkniętego magnesów trwałych oraz wymogami dotyczącymi deklaracji o śladzie środowiskowym surowców krytycznych, zanim wprowadzą je do obrotu, oraz aby właściwe organy krajowe skutecznie egzekwowały te wymogi. Przepisy o zgodności i nadzorze rynku ujęte w rozporządzeniu (UE) 2019/1020 i rozporządzeniu (UE) 2023/xxx [Urząd Publikacji: proszę wstawić odniesienie do rozporządzenia w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów] opracowano tak, by sprostać temu wyzwaniu, powinny mieć zatem również zastosowanie do tych wymogów. Aby dodatkowo zapewnić optymalne wykorzystanie obowiązujących ram, należy zagwarantować -w przypadku produktów podlegających homologacji typu na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/858 lub rozporządzenia (UE) nr 168/2013 - egzekwowanie zgodności według obowiązującego systemu homologacji typu.
(53) Zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012 Komisja powinna zwrócić się do co najmniej jednej europejskiej organizacji normalizacyjnej o przygotowanie europejskich norm służących wspieraniu celów niniejszego rozporządzenia.
(54) By wdrożyć plan działania w sprawie surowców krytycznych z 2020 r., Unia zawarła partnerstwa strategiczne dotyczące surowców z państwami trzecimi. Należy zwiększyć takie starania o dywersyfikację dostaw i doprowadzić do ustanowienia konkretnych projektów strategicznych. Aby opracować i zapewnić spójne ramy zawierania przyszłych partnerstw oraz rozwijać europejską dyplomację surowcową zgodnie z unijną dyplomacją energetyczną i klimatyczną, państwa członkowskie i Komisja powinny, w ramach interakcji w Radzie ds. Surowców Krytycznych, omówić, przeanalizować i zapewnić koordynację w kwestii m.in. tego, czy istniejące partnerstwa osiągają zamierzone cele, określania priorytetowych państw trzecich na potrzeby nowych partnerstw, treści takich partnerstw oraz ich spójności i potencjalnych synergii w kontekście dwustronnej współpracy państw członkowskich z odpowiednimi państwami trzecimi oraz zapewnienia wystarczającego dostępu do finansowania. Unia powinna dążyć do zawierania obustronnie korzystnych i trwałych partnerstw z takimi państwami trzecimi, w tym z rynkami wschodzącymi i gospodarkami rozwijającymi się, z zachowaniem zgodności ze swoją strategią Global Gateway, podejściem "Drużyna Europy", wspólną polityką handlową oraz polityką rozwojową i zagraniczną, a partnerstwa te powinny przyczyniać się do dywersyfikacji jej łańcucha dostaw surowców, jak również zwiększać wartość dodaną produkcji w tych państwach. Należy również podjąć dalsze starania o inwestycje we współpracy z partnerami międzynarodowymi o podobnych poglądach uczestniczącymi w rynku wewnętrznym, państwami kandydującymi lub państwami trzecimi o podobnych poglądach, które nie są objęte ani partnerstwem strategicznym, ani umową o wolnym handlu. Takie wspólne interesy powinny obejmować promocję i ochronę norm środowiskowych oraz ochronę praw socjalnych i praw człowieka zgodnie z prawodawstwem międzynarodowym i krajowym, przy pełnym poszanowaniu zasad współpracy wielostronnej.
(54a) Strategiczny priorytet Unii, jakim jest dywersyfikacja dostaw surowców strategicznych i krytycznych, musi stać się priorytetem działań zewnętrznych i dyplomacji Unii w ramach podejścia "Drużyna Europy" oraz zgodnie z jej polityką zewnętrzną w dziedzinie energii i klimatu. Polityka zewnętrzna Unii w zakresie surowców powinna wyjaśniać podejście Unii do efektywnego gospodarowania zasobami, zrównoważonego rozwoju, obiegu zamkniętego i zastępowania surowców, a także współpracę i w razie potrzeby tworzenie międzynarodowych forów na rzecz lepszej koordynacji i przejrzystości na światowych rynkach surowców oraz platform wspólnych zakupów.
(55) Należy utworzyć Europejską Radę ds. Surowców Krytycznych, aby wspierała realizację zadań dotyczących opracowywania projektów strategicznych i ich finansowania, programów poszukiwań, monitorowania zdolności lub zapasów strategicznych oraz aby odpowiednio doradzała Komisji. W skład tej Rady powinny wchodzić państwa członkowskie oraz Komisja, należy też zapewnić możliwość uczestnictwa - w charakterze obserwatorów - społeczeństwa obywatelskiego i innych stron, takich jak przedstawiciele środowisk akademickich, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, innych instytucji i agencji unijnych. Aby rozwijać wiedzę fachową niezbędną do realizacji niektórych zadań, Rada ta powinna ustanowić stałe podgrupy ds. finansowania, poszukiwania, monitorowania i zapasów strategicznych, a także zrównoważonego rozwoju, a podgrupy te powinny działać jako sieć, skupiając poszczególne odpowiednie organy krajowe, i w razie konieczności konsultować się z przedstawicielami przemysłu, środowisk akademickich, społeczeństwa obywatelskiego oraz innymi stosownymi zainteresowanymi stronami. Porady i opinie Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych nie powinny być wiążące, a brak takiej porady lub opinii nie powinien powstrzymywać Komisji przed wykonaniem zadań wynikających z niniejszego rozporządzenia.
(56) Brak postępów w realizacji celów, w tym w zakresie wskaźników referencyjnych dotyczących wydajności i dywersyfikacji, może wskazywać, że należy przyjąć dodatkowe środki. Komisja powinna zatem monitorować postępy w realizacji tych celów.
(57) Aby obciążenia administracyjne nakładane na państwa członkowskie i przedsiębiorstwa, zwłaszcza MŚP, utrzymać na jak najniższym poziomie, należy usprawnić poszczególne obowiązki sprawozdawcze, a Komisja powinna opracować wzór umożliwiający państwom członkowskim wypełnianie ich obowiązków sprawozdawczych dotyczących projektów, poszukiwania i monitorowania w publikowanym regularnie jednolitym dokumencie, który może być poufny lub zastrzeżony.
(58) By zapewnić opartą na zaufaniu i konstruktywną współpracę właściwych organów na szczeblu unijnym i krajowym, wszystkie strony zaangażowane w stosowanie niniejszego rozporządzenia powinny przestrzegać zasady poufności informacji i danych uzyskanych podczas wykonywania ich zadań. Komisja oraz właściwe organy krajowe, ich urzędnicy, urzędnicy służby cywilnej i inne osoby pracujące pod nadzorem tych organów, a także urzędnicy i pracownicy służby cywilnej innych organów państw członkowskich nie powinni ujawniać informacji zebranych lub wymienionych przez nich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem ani objętych obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej. Powinno to mieć również zastosowanie do Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych. Przetwarzanie i przechowywanie danych powinno odbywać się w bezpiecznym środowisku.
(59) Podczas przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 290 TFUE szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym konsultacje na poziomie ekspertów, oraz by konsultacje te były prowadzone zgodnie z zasadami ustanowionymi w porozumieniu międzyinstytucjonalnym z 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 23 . W szczególności aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(60) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do:
a) określenia wzorów do wykorzystania przy składaniu wniosków o uznanie projektów za strategiczne, sprawozdań z postępów związanych z projektami strategicznymi, krajowych programów poszukiwań oraz sprawozdawczości państw członkowskich dotyczącej poszukiwań, monitorowania, zapasów strategicznych i obiegu zamkniętego;
b) określenia, które produkty, komponenty i strumienie odpadów należy uznać za mające duży potencjał odzysku surowców krytycznych;
c) ustalenia kryteriów i ich zastosowania do uznawania systemów związanych ze zrównoważonym charakterem surowców krytycznych. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 24 .
(61) By zapewnić wypełnianie zobowiązań nałożonych niniejszym rozporządzeniem, zwłaszcza w odniesieniu do zgodności z wymogami dotyczącymi ekoprojektu, przedsiębiorstwa, które nie wypełniają swoich zobowiązań, w tym dotyczących gotowości na wypadek zagrożeń, sprawozdawczości w sprawie projektu i informacji na temat zdolności do recyklingu, powinny podlegać sankcjom. Konieczne jest zatem, aby państwa członkowskie wprowadziły w prawie krajowym skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje za niespełnianie wymogów niniejszego rozporządzenia.
(62) Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszego rozporządzenia. Zgodnie z pkt 22 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa ocena ta powinna opierać się na pięciu kryteriach: skuteczności, efektywności, odpowiedniości, spójności i unijnej wartości dodanej, oraz powinna służyć jako podstawa oceny skutków ewentualnych dalszych działań. Komisja powinna przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu sprawozdanie z wykonania niniejszego rozporządzenia i z postępów w osiąganiu jego celów, obejmujące referencyjne wskaźniki zdolności i dywersyfikacji. Sprawozdanie to powinno również zawierać ocenę odpowiedniości ustanowienia maksymalnych wartości progowych związanych ze śladem środowiskowym opartą na wdrażaniu środków dotyczących przejrzystości śladu środowiskowego surowców krytycznych.
(63) Jeżeli którykolwiek ze środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu stanowi pomoc państwa, przepisy dotyczące tych środków pozostają bez uszczerbku dla stosowania art. 107 i 108 Traktatu.
(64) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego przez ustanowienie ram zapewniających Unii dostęp do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na ich skalę i skutki możliwe jest ich osiągnięcie wyłącznie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
