a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 2 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zapewnia wsparcie finansowe na rzecz realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Przyczynia się on do odbudowy gospodarczej oraz wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, których celem jest w szczególności promowanie zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększając jednocześnie odporność i potencjalny wzrost gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić stabilność finansów publicznych oraz pobudzić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie. Maksymalny wkład finansowy dla każdego państwa członkowskiego w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zostanie zaktualizowany w czerwcu 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 24 listopada 2021 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej na 2022 r. Należycie uwzględniono w niej Zobowiązanie społeczne z Porto, podpisane w dniu 7 maja 2021 r., do dalszego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, proklamowanego przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. W dniu 25 marca 2022 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. W dniu 24 listopada 2021 r., na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 3 , Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym nie wskazała Czech jako jednego z państw członkowskich, w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2022 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. Rada przyjęła wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu w dniu 14 marca 2022 r.
(3) Inwazja Rosji na Ukrainę, która nastąpiła wkrótce po globalnej pandemii, znacząco zmieniła kontekst geopolityczny i gospodarczy. Skutki tej inwazji odczuwane przez gospodarki państw członkowskich to między innymi wyższe ceny energii, żywności i surowców oraz słabsze perspektywy wzrostu gospodarczego. Wyższe ceny energii stanowią duże obciążenie zwłaszcza dla gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, które doświadczają ubóstwa energetycznego lub są nim zagrożone, oraz dla przedsiębiorstw najbardziej podatnych na podwyżki cen energii. Unia doświadcza również bezprecedensowego napływu osób uciekających z Ukrainy. Skutki gospodarcze wynikające z prowadzonej przez Rosję wojny napastniczej w różnym stopniu odciskają się na poszczególnych państwach członkowskich. W tym kontekście w dniu 4 marca 2022 r. decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 4 uruchomiono po raz pierwszy dyrektywę Rady 2001/55/WE 5 , przyznając wysiedleńcom z Ukrainy prawo do legalnego pobytu w Unii, a także dostęp do kształcenia i szkolenia, rynku pracy, opieki zdrowotnej, mieszkań i opieki społecznej. W kontekście inicjatywy "Działanie w ramach polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie" (CARE) oraz poprzez dodatkowe płatności zaliczkowe w ramach inicjatywy "Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy" (REACT-EU) Czechy otrzymują nadzwyczajne wsparcie na zaspokojenie pilnych potrzeb w zakresie przyjmowania i integracji osób uciekających z Ukrainy.
(4) Biorąc pod uwagę szybko zmieniającą się sytuację gospodarczą i geopolityczną, europejski semestr ponownie służy do zakrojonej na szeroką skalę koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w 2022 r., ewoluując jednocześnie zgodnie z wymogami dotyczącymi wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, jak opisano w rocznej analizie zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. Realizacja przyjętych planów odbudowy i zwiększania odporności jest istotna dla realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia krajowe, wydane w cyklach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, lub znaczną część tych zaleceń. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019 i 2020 pozostają aktualne również w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które są uzupełniane, aktualizowane lub zmieniane zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241, obok wszelkich innych zaleceń dla poszczególnych krajów wydanych do dnia przedłożenia takich uzupełnionych, zaktualizowanych lub zmodyfikowanych planów odbudowy i zwiększania odporności.
(5) Ogólna klauzula wyjścia przewidziana w pakcie stabilności i wzrostu została uruchomiona w marcu 2020 r. W swoim komunikacie z dnia 3 marca 2021 r., zatytułowanym "Rok od wybuchu pandemii COVID-19: działania z zakresu polityki fiskalnej", Komisja przedstawiła swoją opinię, z której wynika, że decyzję w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia lub dalszego jej stosowania należy podejmować w ramach oceny ogólnej stanu gospodarki, przy czym jednym z kluczowych kryteriów ilościowych powinien być poziom aktywności gospodarczej w Unii lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu (na koniec 2019 r.). Zwiększona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia się perspektyw gospodarczych w związku z wojną w Europie, bezprecedensowe podwyżki cen energii oraz utrzymujące się zakłócenia w łańcuchu dostaw uzasadniają przedłużenie na 2023 r. ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu.
(6) Zgodnie z podejściem przyjętym w zaleceniu Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. 6 , zawierającym opinię Rady na temat programu konwergencji Czech na 2021 r., ogólny kurs polityki fiskalnej jest obecnie najlepiej mierzony zmianą wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19), ale z uwzględnieniem wydatków finansowanych z bezzwrotnego wsparcia (dotacji) w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, w stosunku do średniookresowego potencjalnego wzrostu 7 . Wykraczając poza ogólny kurs polityki fiskalnej, aby ocenić, czy krajowa polityka fiskalna ma ostrożny charakter, a jej struktura sprzyja trwałej odbudowie gospodarczej zgodnej z celami zielonej i cyfrowej transformacji, należy zwrócić uwagę także na zmiany bieżących wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19) i inwestycji finansowanych z zasobów krajowych 8 .
(7) W dniu 2 marca 2022 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający ogólne wytyczne dotyczące polityki fiskalnej w 2023 r. (zwane dalej "wytycznymi fiskalnymi"), aby wesprzeć państwa członkowskie w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a tym samym wzmocnić koordynację polityki. Opierając się na perspektywach makroekonomicznych w prognozie z zimy 2022 r., Komisja zwróciła uwagę, że w 2023 r. stosowne wydawałoby się przejście od ogółem wspierającego kursu polityki fiskalnej w latach 2020-2022 do zasadniczo neutralnego ogólnego kursu polityki fiskalnej, przy jednoczesnym zachowaniu gotowości do reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne na 2023 r. nadal powinny być różne dla poszczególnych państw członkowskich i uwzględniać potencjalne efekty zewnętrzne dla innych krajów. Komisja wezwała państwa członkowskie do uwzględnienia wytycznych w ich programach stabilności i konwergencji. Komisja zobowiązała się, że będzie ściśle monitorować sytuację gospodarczą i w razie potrzeby dostosuje swoje wytyczne polityczne, najpóźniej pod koniec maja 2022 r. w wiosennym pakiecie europejskiego semestru.
(8) W odniesieniu do wytycznych fiskalnych zalecenia fiskalne na 2023 r. biorą pod uwagę gorsze perspektywy gospodarcze, zwiększoną niepewność i dalsze ryzyko pogorszenia się koniunktury oraz wyższą inflację, niż zakładano w prognozie Komisji z zimy 2022 r. W związku z powyższym działania fiskalne muszą mieć na celu rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, a także zachowanie siły nabywczej gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, tak aby złagodzić skutki podwyżek cen energii i pomóc ograniczyć presję inflacyjną wynikającą z efektów drugiej rundy za pomocą ukierunkowanych i tymczasowych środków. Polityka fiskalna musi pozostać elastyczna, aby można było ją dostosować do szybko zmieniających się okoliczności, w tym wyzwań, jakie pojawiają się w zakresie obrony i bezpieczeństwa w związku z prowadzoną przez Rosję wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, oraz musi być zróżnicowana w poszczególnych państwach członkowskich w zależności od ich sytuacji fiskalnej i gospodarczej, w tym ich narażenia na kryzys i napływ wysiedleńców z Ukrainy.
(9) W dniu 1 czerwca 2021 r. Czechy przedłożyły Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Zgodnie z art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatność, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zamieszczonymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 13 lipca 2021 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Czech 9 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia przez Komisję decyzji, zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241, stwierdzającej, że Czechy osiągnęły w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi nie zostały odwrócone.
(10) W dniu 28 kwietnia 2022 r. Czechy przedłożyły swój krajowy program reform na 2022 r., a w dniu 11 maja 2022 r. - swój program konwergencji na 2022 r., nie dotrzymując terminu ustanowionego w art. 8 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je równoczesnej ocenie. Zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2021/241 krajowy program reform na 2022 r. odzwierciedla również półroczne sprawozdania Czech z postępów w realizacji ich planu odbudowy i zwiększania odporności.
(11) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja opublikowała sprawozdanie krajowe dotyczące Czech 2022. Oceniono w nim postępy Czech w uwzględnianiu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 2019, 2020 i 2021 i podsumowano realizację planu odbudowy i zwiększania odporności przez Czechy, z wykorzystaniem tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki dotyczące wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporności lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowych i pojawiających się wyzwań, w tym związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. Oceniono w nim również postępy Czech we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównoważonego rozwoju.
(12) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja wydała sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu. W sprawozdaniu tym omówiono sytuację budżetową Czech, ponieważ ich deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył w 2021 r. określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 3 % produktu krajowego brutto (PKB). W sprawozdaniu stwierdzono, że kryterium deficytu nie zostało spełnione. Zgodnie z komunikatem z dnia 2 marca 2022 r. Komisja nie zaproponowała wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu wiosną 2022 r. i ponownie oceni, czy konieczne jest zaproponowanie wszczęcia takich procedur jesienią 2022 r.
(13) W swoim zaleceniu z dnia 20 lipca 2020 r. 10 Rada zaleciła Czechom przyjęcie w latach 2020 i 2021 wszelkich środków, zgodnie z ogólną klauzulą wyjścia, niezbędnych do skutecznego zaradzenia pandemii COVID-19, wspomożenia gospodarki, a następnie wsparcia jej odbudowy. Ponadto zaleciła Czechom - gdy pozwolą na to warunki ekonomiczne - prowadzenie polityk fiskalnych mających na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim terminie i zapewnienie długookresowej zdolności do obsługi długu, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji. Według danych zweryfikowanych przez Eurostat, deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Czech zwiększył się z 5,8 % PKB w 2020 r. do 5,9 % w 2021 r. Działania w zakresie polityki fiskalnej podjęte przez Czechy wspierały odbudowę gospodarki w 2021 r., podczas gdy wartość tymczasowych nadzwyczajnych środków obniżyła się z 3,1 % PKB w 2020 r. do 2,3 % w 2021 r. Środki przyjęte przez Czechy w 2021 r. były zgodne z zaleceniem Rady z dnia 20 lipca 2020 r. Środki dyskrecjonalne w ramach polityki budżetowej, które rząd przyjął w latach 2020 i 2021, miały w większości charakter tymczasowy lub były zrównoważone środkami kompensacyjnymi. Jednocześnie niektóre ze środków dyskrecjonalnych przyjętych przez rząd w latach 2020-2021 nie były tymczasowe ani nie były zrównoważone środkami kompensacyjnymi, a obejmowały głównie obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych - wpływ tego środka wyniósł ok. 1,9 % PKB. Według danych zweryfikowanych przez Eurostat dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 37,7 % PKB w 2020 r. do 41,9 % PKB w 2021 r.
(14) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie konwergencji na 2022 r., jest ostrożny w 2022 r. i korzystny w 2023 r. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2022 r. o 1,2 %, a w 2023 r. - o 3,6 %. Dla porównania przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. wzrost realnego PKB w 2022 r. ma być wyższy i wynieść 1,9 %, a w 2023 r. ma być niższy i wynieść 2,7 %, głównie ze względu na odmienne przewidywania spożycia prywatnego wskutek innych założeń dotyczących wykorzystania oszczędności i indeksacji wynagrodzeń. W programie konwergencji na 2022 r. rząd oczekuje, że w 2022 r. deficyt nominalny spadnie do poziomu 4,5 % PKB, a w 2023 r. - do 3,2 % PKB. Spadek ten wynika głównie z wycofania większości środków nadzwyczajnych oraz z silnego wzrostu nominalnego PKB. W programie przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB wzrośnie w 2022 r. do 42,7 %, a w 2023 r. - do 43,4 %. Przy uwzględnieniu środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2022 i 2023 przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. ma wynieść, odpowiednio, 4,3 % PKB i 3,9 % PKB. Wartość dla 2022 r. jest zgodna z deficytem prognozowanym w programie konwergencji na 2022 r., zaś wartość dla 2023 r. jest wyższa od tej prognozy, głównie ze względu na nieco mniej optymistyczny scenariusz makroekonomiczny w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. oraz ze względu na inne założenia dotyczące stopy inflacji i jej przełożenia na wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych. W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się podobną relację długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, która w 2022 r. wyniesie 42,8 %, a w 2023 r. - 44,0 %. Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. średniookresowy (średnia z 10 lat) wzrost produktu potencjalnego szacowany jest na 2,0 %. Szacunki te nie uwzględniają jednak wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i które mogą zwiększyć potencjalny wzrost gospodarczy Czech.
(15) W 2022 r. rząd stopniowo wycofywał większość środków wprowadzonych w reakcji na kryzys związany z COVID-19, w związku z czym prognozuje się, że tymczasowe nadzwyczajne środki zmaleją z 2,3 % PKB w 2021 r. do 0,1 % PKB w 2022 r. Na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych mają wpływ środki, które przyjęto, aby przeciwdziałać gospodarczym i społecznym skutkom wzrostu cen energii, których wartość w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. szacuje się na 0,1 % PKB w 2022 r. i które mają być stopniowo wycofywane w 2023 r. 11 Środki te polegają głównie na obniżkach podatków pośrednich od zużycia energii. Środki te ogłoszono jako tymczasowe. Jeżeli jednak ceny energii pozostaną wysokie w 2023 r., niektóre z tych środków mogłyby zostać utrzymane. Niektóre z tych środków nie są ukierunkowane, w szczególności ogólne obniżki w zakresie podatków akcyzowych. Na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych ma również wpływ koszt zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy, który według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. ma wynieść 0,4 % PKB w 2022 r. i 0,6 % PKB w 2023 r. 12 .
(16) W swoim zaleceniu z dnia 18 czerwca 2021 r. Rada zaleciła, aby w 2022 r. Czechy kontynuowały wspierający kurs polityki fiskalnej, w tym wykorzystując impuls zapewniany przez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, oraz utrzymały inwestycje finansowane z zasobów krajowych. Rada zaleciła również, by Czechy prowadziły - gdy warunki ekonomiczne na to pozwolą - politykę fiskalną mającą na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej oraz zapewnienie stabilności finansów publicznych w średnim okresie, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji w celu pobudzenia potencjału wzrostu gospodarczego.
(17) Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. oraz z uwzględnieniem informacji zawartych w programie konwergencji Czech na 2022 r. prognozuje się, że kurs polityki fiskalnej w 2022 r. będzie ogólnie neutralny i wyniesie + 0,1 % PKB, podczas gdy Rada zaleciła kurs wspierający 13 . Czechy planują dalsze wspieranie odbudowy gospodarki przez wykorzystanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowych inwestycji, zgodnie z zaleceniem Rady. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 1,0 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2021 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,6 punktu procentowego w 2022 r. 14 . W związku z tym Czechy nie planują utrzymania inwestycji finansowanych z zasobów krajowych. Jednocześnie przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2022 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,7 punktu procentowego. Obejmuje to dodatkowy wpływ środków mających zaradzić gospodarczym i społecznym skutkom wzrostu cen energii (0,03 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,4 % PKB).
(18) W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się, że w 2023 r. kurs polityki fiskalnej będzie na poziomie 0,1 % PKB, przy założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki 15 . Prognozuje się, że w 2023 r. Czechy będą nadal wykorzystywać dotacje w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowych inwestycji wspierających odbudowę. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 0,1 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2022 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,2 punktu procentowego w 2023 r. 16 Jednocześnie przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,4 punktu procentowego. Obejmuje to wpływ wycofywania środków wprowadzonych w obliczu wzrostu cen energii (0,1 % PKB), a także dodatkowe koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,2 % PKB).
(19) W programie konwergencji na 2022 r. przewiduje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stopniowo obniżać się do 3,2 % PKB w 2023 r., do 2,9 % w 2024 r. i do 2,7 % do 2025 r. W związku z tym planuje się, że do 2024 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie poniżej 3 % PKB. Prognozy te zakładają ograniczenie wzrostu wydatków publicznych - w tym kosztów związanych z zatrudnieniem, zużycia pośredniego i rzeczowych transferów socjalnych - w tempie niższym zarówno od tempa wzrostu dochodów, jak i od tempa wzrostu nominalnego PKB. Po osiągnięciu szczytowego poziomu w 2023 r. przewiduje się również spadek inwestycji publicznych wyrażonych jako odsetek PKB. W programie konwergencji na 2022 r. przewidziano wzrost relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB do 2025 r. - w 2024 r. ma ona wzrosnąć do 44,4 %, a w 2025 r. - do 45,4 %. Z analizy przeprowadzonej przez Komisję wynika, że zagrożenie dla długookresowej zdolności do obsługi długu wydaje się średnie w średnim okresie.
(20) Stabilność finansów publicznych Czech jest zagrożona w perspektywie średnio- i długoterminowej. Wynika to z niekorzystnego salda początkowego i kosztów starzenia się społeczeństwa. Na saldo początkowe negatywnie wpływają trwałe obniżki podatków wprowadzone w ciągu ostatnich dwóch lat (największe z tych obniżek wynikały z obniżenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych). Nie zostały one skompensowane odpowiednimi cięciami wydatków i doprowadziły do wzrostu deficytu strukturalnego. W perspektywie średnio- i długoterminowej źródłem dodatkowej presji są koszty starzenia się społeczeństwa. U podstaw spodziewanego wzrostu wydatków na emerytury z 8,8 % PKB w 2030 r. do 11,4 % do 2050 r. że leży prognozowany dwukrotny wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego osobami starszymi (w sprawozdaniu Komisji na temat starzenia się społeczeństwa z 2021 r.) oraz ograniczenie wieku emerytalnego. Ponadto przewiduje się, że do 2070 r. wydatki publiczne na opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową wzrosną, odpowiednio, o 0,9 i 1,7 punktu procentowego PKB w wyniku starzenia się społeczeństwa. Chociaż rozdrobnienie zarządzania opieką długoterminową i jej finansowania zostało już uwzględnione w planie odbudowy i zwiększania odporności, to dla przywrócenia długoterminowej stabilności finansów publicznych zasadnicze znaczenie będzie miało dalsze rozwiązywanie problemów związanych ze starzeniem się społeczeństwa. Wśród dostępnych wariantów strategicznych jest m.in. podniesienie wieku emerytalnego zgodnie z wydłużaniem się średniego trwania życia, dostosowanie wskaźników indeksacji emerytur w celu odzwierciedlenia stabilności fiskalnej systemu emerytalnego, zachęcanie do zwiększania aktywności zawodowej osób powyżej 60. roku życia lub podejmowanie innych środków w celu zwiększenia podaży pracy.
(21) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, które należy zakończyć do dnia 31 sierpnia 2026 r., wraz z orientacyjnym harmonogramem ich realizacji. Pomagają one sprostać wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym, które zostały wskazane w stosownych zaleceniach krajowych skierowanych do Czech przez Radę w ramach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, obok zaleceń dla tego kraju wydanych do dnia przyjęcia planu odbudowy i zwiększania odporności, lub znacznej części tych wyzwań. W szczególności w odniesieniu do energii Czechy planują wykorzystanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza fotowoltaiki, poprawy efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i publicznych oraz wspierania wymiany kotłów węglowych w gospodarstwach domowych. Promuje się zrównoważony transport poprzez inwestowanie w infrastrukturę kolejową, czysty transport miejski oraz zachęcanie do korzystania z pojazdów niskoemisyjnych. Zalecenia w dziedzinie badań i rozwoju są realizowane poprzez inwestycje służące wzmocnieniu współpracy publiczno-prywatnej, a także wsparcie na rzecz ram innowacji oraz wsparcie finansowe i niefinansowe dla innowacyjnych przedsiębiorstw. Otoczenie działalności gospodarczej ulega poprawie dzięki szeregowi środków w zakresie e-administracji, reformom antykorupcyjnym oraz kompleksowej reformie procedury wydawania pozwoleń na budowę - w tych obszarach istnieją obecnie w Czechach najistotniejsze przeszkody dla inwestowania. Kluczowe środki służące realizacji zaleceń dotyczących rynku pracy obejmują programy podnoszenia i zmiany kwalifikacji w celu przygotowania pracowników na zieloną i cyfrową transformację oraz tworzenie nowych placówek opieki nad dziećmi w wieku poniżej trzech lat, aby zwiększyć liczbę kobiet pracujących lub poszukujących pracy. W dziedzinie edukacji plan odbudowy i zwiększania odporności, zmierza do poprawy umiejętności cyfrowych uczniów i nauczycieli oraz wyposażenia szkół w sprzęt cyfrowy, a jednocześnie do zapewnienia edukacji włączającej poprzez pomoc dla szkół znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i wsparcie opieki dydaktycznej. Zalecenia dotyczące opieki zdrowotnej są realizowane poprzez zwiększoną profilaktykę nowotworową i opiekę rehabilitacyjną, rozwój portalu e-zdrowia w celu promowania praktyk w zakresie zintegrowanej opieki oraz wspieranie edukacji w dziedzinie opieki zdrowotnej. Dalsze działania uzupełniające obejmują środki służące poprawie opieki długoterminowej.
(22) Oczekuje się, że realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Czech przyczyni się do dalszych postępów w zielonej i cyfrowej transformacji. Środki wspierające realizację celów klimatycznych w Czechach stanowią 42 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, a środki wspierające realizację celów cyfrowych - 22 %. Pełna realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z odpowiednimi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi, pomoże Czechom szybko przezwyciężyć skutki kryzysu związanego z COVID-19, wzmacniając jednocześnie odporność tego kraju. Systematyczne angażowanie partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron nadal jest istotne dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres planu odbudowy i zwiększania odporności, ponieważ służy zapewnieniu szerokiego poczucia odpowiedzialności za cały program polityczny.
(23) W dniu 13 maja 2022 r. Komisja zatwierdziła przygotowaną przez Czechy umowę partnerstwa, przewidzianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 17 . W grudniu 2021 r. i styczniu 2022 r. Czechy przedłożyły siedem programów przewidzianych w tym rozporządzeniu. Program sprawiedliwej transformacji przedłożono w dniu 16 marca 2022 r. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060 Czechy mają uwzględnić w programowaniu funduszy polityki spójności na lata 2021-2027 stosowne zalecenia krajowe. Jest to jeden z warunków wstępnych poprawy skuteczności i zmaksymalizowania wartości dodanej wsparcia finansowego otrzymywanego z funduszy polityki spójności, przy jednoczesnym przyczynianiu się do koordynacji, komplementarności i spójności między tymi funduszami polityki spójności a innymi instrumentami i funduszami unijnymi. Pomyślne wdrożenie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz programów polityki spójności zależy również od usunięcia przeszkód dla inwestycji wspierających zieloną i cyfrową transformację oraz zrównoważony rozwój terytorialny.
(24) Oprócz wyzwań gospodarczych i społecznych uwzględnionych w planie odbudowy i zwiększania odporności Czechy mierzą się z szeregiem dodatkowych wyzwań w zakresie mieszkalnictwa. Przystępność cenowa mieszkań w Czechach w ciągu ostatnich pięciu lat należała do najniższych w Unii. Ponadto niewielkie zasoby mieszkań socjalnych nie są w stanie zaspokoić zapotrzebowania ze strony wszystkich gospodarstw domowych o niskich dochodach i gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji (w 2019 r. zasoby te stanowiły 0,4 % całości zasobów mieszkalnych, w porównaniu z unijną średnią na poziomie 7-8 %), a istniejące świadczenia mieszkaniowe są niedostatecznie wykorzystywane. W ostatnich latach środkami finansowymi w ramach polityki spójności wspierano inwestycje w nowe mieszkania socjalne, a w nowym okresie programowania nadal promowane będzie włączenie społeczne, m.in. poprzez mieszkalnictwo socjalne. W Czechach brakuje przepisów dotyczących mieszkalnictwa socjalnego, a także kompleksowych ram prawnych. Utrudnia to koordynację rozdrobnionej polityki mieszkaniowej oraz określenie kompetencji poszczególnych organów krajowych i regionalnych. Problemy te, istniejące już wcześniej, zaostrzyły się jeszcze w następstwie pandemii COVID-19 i napływu osób uciekających z Ukrainy.
(25) Celem wniosku Komisji w sprawie planu REPowerEU - przygotowanego na podstawie mandatu powierzonego Komisji przez szefów państw lub rządów Unii w Deklaracji wersalskiej - jest jak najszybsze uniezależnienie Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. W tym celu Komisja zamierza określić najodpowiedniejsze projekty, inwestycje i reformy na poziomie krajowym, regionalnym i unijnym w porozumieniu z państwami członkowskimi. Środki te służą zmniejszeniu zależności od paliw kopalnych ogółem, a także znalezieniu innych źródeł importu paliw kopalnych niż Rosja.
(26) Skala i tempo transformacji w kierunku zielonej energii są w Czechach niewystarczające. Dla zmniejszenia zależności od paliw kopalnych, w tym gazu ziemnego, kluczowe znaczenie ma przyspieszenie wprowadzania odnawialnych źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem energii słonecznej i wiatrowej oraz pomp ciepła. Pozwolenia na nowe instalacje mogą być wydawane prościej i szybciej, a odnośne ramy regulacyjne mogą zostać udoskonalone. Energochłonność Czech jest dwukrotnie wyższa od średniej unijnej, co oznacza, że kraj ten odniósłby korzyści również z priorytetowego traktowania oszczędności energii dzięki koncentracji na gruntownych renowacjach. Kolejnym kluczowym elementem jest przyspieszenie inwestycji w dekarbonizację sektora ciepłowniczego oraz przemysłu. Realizacja przez Czechy celów pakietu "Gotowi na 55" będzie wymagać dalszego zwiększenia ambicji w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia docelowych poziomów wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej.
(27) Według danych z 2020 r. cały import gazu ziemnego pochodzi z Rosji (100 %; średnia unijna: 44 %); zależność od Rosji znacznie przewyższa średnią unijną również w przypadku surowej ropy naftowej (49 %, średnia UE: 26 %) i węgla (70 %, średnia UE: 54 %) 18 . Udział gazu ziemnego w koszyku energetycznym (17,7 %) jest niższy niż średnia unijna (24,4 %); podobnie w przypadku ropy naftowej (20,9 %; średnia unijna: 32,7 %), natomiast udział węgla jest wyższy (29,6 %; średnia unijna: 10,8 %). Energia jądrowa stanowi 18,2 % koszyka energetycznego (poziom w Unii: 13,1 %), zaś energia ze źródeł odnawialnych i biopaliwa odpowiadają za 13,4 %. Obecny cel Czech na 2030 r. w zakresie energii ze źródeł odnawialnych wynosi 22 % i jakkolwiek plan odbudowy i zwiększania odporności przewiduje inwestycje w budowę instalacji fotowoltaicznych o łącznej mocy co najmniej 270 MW, to stanowi to jedynie niewielki ułamek całkowitej mocy zainstalowanej wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Czechy będą musiały przyspieszyć wprowadzanie odnawialnych źródeł energii, w szczególności poprzez poprawę ram regulacyjnych i ram dotyczących zezwoleń. Środki, które służyłyby temu celowi, to na przykład uproszczone procedury udzielania zezwoleń na odnawialne źródła energii w ramach punktu kompleksowej obsługi, wyższe progi zwolnień z pozwoleń na budowę oraz z obowiązkowej rejestracji właścicieli instalacji odnawialnych jako przedsiębiorców, a także łatwiejszy dostęp do dostępnej przepustowości sieci. Dalsze środki wspierające mogłyby obejmować przegląd przepisów dotyczących energii i odnawialnych źródeł energii, a także odnośnych systemów wsparcia (np. zachęcanie do tworzenia społeczności energetycznych, wsparcie taryfowe dla produkcji energii odnawialnej na małą skalę, aukcje na nowe instalacje, nowe systemy wsparcia dotyczące celów sektorowych, stosowanie odnawialnych źródeł energii do ogrzewania i chłodzenia, ukierunkowane wsparcie na pompy ciepła, energię geotermalną, odnawialny wodór i zrównoważony biometan).
Korzystna byłaby dla Czech również cyfryzacja i modernizacja sieci elektroenergetycznej w celu dostosowania do zwiększonej obecności w sieci odnawialnych źródeł energii o zmiennej wydajności, w połączeniu z inwestycjami w instalacje magazynowania energii. Dla znalezienia innych źródeł importu gazu ziemnego niż Rosja zasadnicze znaczenie ma wykorzystanie istniejącej sieci gazowej z jej połączeniami oraz dostępnej pojemności magazynowej. Zaleca się, aby nowe inwestycje w infrastrukturę i sieci związane z gazem były w miarę możliwości dostosowane do przyszłych wyzwań, tak by przez zmianę w przyszłości ich przeznaczenia do celów wykorzystania paliw zrównoważonych można było zapewnić im długoterminowy zrównoważony charakter.
(28) Chociaż plan odbudowy i zwiększania odporności oraz programy w ramach Funduszu Spójności na lata 2021-2027 obejmują znaczne inwestycje w renowację budynków, to konieczne będą dalsze wysiłki na rzecz rozwiązania istniejącego w Czechach problemu ponadprzeciętnego jednostkowego zużycia ciepła w sektorze budowlanym. Istnieje potencjał przyspieszenia i pogłębienia renowacji energetycznej budynków, konsekwentnego stosowania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim", inwestowania w odnawialne źródła ciepła, opracowania krajowej strategii dekarbonizacji ogrzewania budynków, ustanowienia agencji ds. zrównoważonej energii na szczeblu krajowym oraz przyjęcia aukcyjnego systemu wsparcia na potrzeby środków w zakresie efektywności energetycznej w przemyśle i małych przedsiębiorstwach. Budynki i sieci grzewcze podłączone do systemów ciepłowniczych opartych na węglu należy jak najszybciej poddać renowacji zgodnie z najwyższymi standardami efektywności energetycznej w celu zapewnienia odejścia od węgla w sposób racjonalny pod względem kosztów.
(29) Chociaż przyspieszenie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej oraz odchodzenia od paliw kopalnych spowoduje znaczne koszty restrukturyzacji w kilku sektorach, Czechy mogą skorzystać z mechanizmu sprawiedliwej transformacji w kontekście polityki spójności, aby złagodzić społeczno-gospodarcze skutki transformacji w najbardziej dotkniętych nimi regionach. Ponadto Czechy mogą wykorzystać Europejski Fundusz Społeczny Plus, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 19 , do poprawy możliwości zatrudnienia i wzmocnienia spójności społecznej.
(30) W świetle dokonanej przez Komisję oceny Rada przeanalizowała program konwergencji na 2022 r., a jej opinia 20 znajduje odzwierciedlenie w zaleceniu 1,
1 Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.
2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25).
4 Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony (Dz.U. L 71 z 4.3.2022, s. 1).
5 Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami (Dz.U. L 212 z 7.8.2001, s. 12).
6 Zalecenie Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Czechy programu konwergencji na 2021 r. (Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 10).
7 Szacunki dotyczące kursu polityki fiskalnej i jego elementów zawarte w niniejszym zaleceniu są szacunkami Komisji opartymi na założeniach leżących u podstaw prognozy Komisji z wiosny 2022 r. Szacunki Komisji dotyczące średniookresowego potencjalnego wzrostu nie uwzględniają pozytywnego wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i mogą pobudzić potencjalny wzrost.
8 Niefinansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ani innych funduszy unijnych.
9 ST 11047/2021; ST 11047/2021 ADD 1; ST 11047/2021 COR 1.
10 Zalecenie Rady z dnia 20 lipca 2020 r. w sprawie krajowego programu reform Czech na 2020 r., zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na 2020 r. (Dz.U. C 282 z 26.8.2020, s. 15).
11 Dane liczbowe odzwierciedlają poziom rocznych kosztów budżetowych tych środków wprowadzanych od jesieni 2021 r., w tym bieżących dochodów i wydatków, a także - w stosownych przypadkach - środków w zakresie nakładów inwestycyjnych.
12 Zakłada się, że łączna liczba wysiedleńców, którzy dotrą z Ukrainy do Unii, osiągnie stopniowo 6 mln do końca 2022 r., a ich rozmieszczenie geograficzne szacuje się na podstawie wielkości istniejącej diaspory, względnej liczby ludności przyjmującego państwa członkowskiego oraz rzeczywistego rozmieszczenia wysiedleńców z Ukrainy w całej Unii od marca 2022 r. W przypadku kosztów budżetowych na osobę szacunki opierają się na modelu mikrosymulacyjnym Euromod opracowanym przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji, z uwzględnieniem zarówno transferów pieniężnych, do których osoby te mogą być uprawnione, jak i świadczeń rzeczowych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna.
13 Ujemna (dodatnia) wartość wskaźnika odpowiada nadwyżce (niedoborowi) wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na ekspansywną (restrykcyjną) politykę fiskalną.
14 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ, który wyniesie 0,3 punktu procentowego PKB.
15 Ujemna (dodatnia) wartość wskaźnika odpowiada nadwyżce (niedoborowi) wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na ekspansywną (restrykcyjną) politykę fiskalną.
16 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane ze zasobów krajowych będą miały neutralny wpływ.
17 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 159).
18 Eurostat (2020), udział importu z Rosji w łącznym imporcie gazu ziemnego, surowej ropy naftowej i węgla kamiennego. Średnia wielkość całkowitego importu dla UE-27 opiera się na wielkości importu spoza UE-27. W przypadku Czech całkowity import obejmuje handel wewnątrzunijny. Dane dla ropy naftowej nie obejmują produktów rafinowanych. Czechy są pośrednio uzależnione od importu z Rosji poprzez handel wewnątrzunijny. Uwzględnienie wtórnej zależności od węgla z Rosji w postaci importu wewnąt- rzunijnego doprowadziłoby do uzyskania szacowanej wielkości uzależnienia Czech od przywozu węgla kamiennego z Rosji na poziomie 70 %.
19 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 21).
20 Na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97.
