RADA UNII EUROPEJSKIEJ,ODNOTOWUJE, ŻE:
1. Demokracja opiera się na realizowaniu prawa do wolności opinii i wypowiedzi oraz wolności informowania, offline i online. Jest to istota zawodu dziennikarza, który może być wykonywany wyłącznie w środowisku zapewniającym dziennikarzom i innym pracownikom mediów ochronę i bezpieczeństwo.
2. Obecnie wielu dziennikarzy i innych pracowników mediów nie wszędzie jest w stanie pracować swobodnie i niezależnie, tak jak powinni. W Europie i na świecie coraz częściej występują przeszkody dla wolności wypowiedzi i wolności informowania oraz ataki na dziennikarzy i innych pracowników mediów 1 . Ich bezpieczeństwo jest jeszcze bardziej zagrożone w sytuacji konfliktów zbrojnych. Są oni źródłem bezstronnych informacji niezbędnych do ustalenia faktów i zrozumienia konfliktu, dlatego są w szczególności eksponowani i sami mogą stać się celami, co pokazuje trwająca agresja militarna Rosji przeciw Ukrainie 2 .
3. Dziennikarze I inni pracownicy mediów spotykają się z wieloma zagrożeniami i mierzą się ze stygmatyzacją, zastraszaniem, nielegalnym inwigilowaniem, postępowaniami prowadzonymi przeciwko nim w złej wierze, nieuzasadnioną presją ekonomiczną, niszczeniem ich reputacji, a także z aktami przemocy fizycznej i psychicznej - stają się nawet ofiarami morderstw. Przemoc wobec dziennikarzy występuje również w internecie, w formie znieważania, podżegania do nienawiści, nękania i gróźb śmierci.
4. Szczególnie niepokojąca jest sytuacja dziennikarek 3 : są narażone na dodatkowe - bardziej liczne i zróżnicowane - zagrożenia. Taka przemoc ze względu na płeć przybiera różne formy, w tym nękanie w internecie, gwałty, groźby śmierci i podżeganie do nienawiści. Tego typu zagrożenia w nieproporcjonalnym stopniu dotyczą również dziennikarzy należących do mniejszości lub grup zmarginalizowanych społecznie 4 .
5. Sytuacja ekonomiczna dziennikarzy i innych pracowników mediów staje się również coraz bardziej niepewna. Brak bezpieczeństwa finansowego i ekonomicznego wielu mediów - czego przykładem jest zamknięcie kilku z nich - sprawia, że pracownicy mediów są bardziej podatni na zagrożenia. Ponadto wymóg wydajności lub zyskowności, w szczególności w przypadku mediów prywatnych, może czasami prowadzić do pogorszenia warunków i jakości pracy dziennikarzy. Transformacja cyfrowa i ekspansja globalnych operatorów i sieci społecznościowych konkurujących z mediami na rynku reklam internetowych 5 , w połączeniu ze skutkami pandemii 6 , podczas której media doświadczyły spadku przychodów większego niż spadek dochodu krajowego, doprowadziły do pogorszenia się bezpieczeństwa ekonomicznego dziennikarzy i innych pracowników mediów.
6. Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej (SLAPP) 7 , w którym proponuje się Parlamentowi Europejskiemu i Radzie wprowadzenie gwarancji proceduralnych przeciwko takim powództwom, a także towarzyszące mu zalecenie 8 zawierające wytyczne dla państw członkowskich w takich kwestiach.
7. Do państw członkowskich i Komisji Europejskiej zwrócono się 9 o wdrożenie europejskiej strategii dla ekosystemu sektora kultury i sektora kreatywnego, m.in. w celu ułatwienia dostępu do informacji na temat środków finansowych dostępnych dla mediów poprzez połączenie przewodnika dotyczącego finansowania programu CultureEU i interaktywnego narzędzia do mapowania mediów audiowizualnych i informacyjnych, tak aby pracownicy i przedsiębiorstwa mediów informacyjnych dysponowali jednym wielojęzycznym portalem cyfrowym zawierającym wykaz różnych dostępnych dla nich możliwości finansowania.
8. W 2022 r. Komisja Europejska będzie nadal wspierać mechanizm szybkiego reagowania na naruszenia wolności prasy i mediów w ramach programu "Kreatywna Europa", który umożliwia wsparcie m.in. transgranicznej współpracy medialnej, w tym dziennikarstwa niezależnego i śledczego, w formie dotacji w ramach partnerstwa dziennikarskiego 10 .
Z ZADOWOLENIEM STWIERDZA, ŻE:
9. W dniu 16 września 2021 r. Komisja Europejska przyjęła zalecenie w sprawie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzom i innym pracownikom sektora mediów oraz wzmocnienia ich pozycji w Unii Europejskiej, które stanowi ważne wytyczne dla państw członkowskich. Komisja Europejska zapowiedziała, że zamierza opublikować badanie dotyczące m.in. wskaźników stosowanych do monitorowania wdrażania tego zalecenia, które mogłyby dotyczyć bezpieczeństwa w internecie, a w szczególności wsparcia dla dziennikarek oraz dla dziennikarzy należących do mniejszości.
ZWRACA SIĘ DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ, BY:
10. Zachęcała, w ramach istniejącego Europejskiego Forum Mediów Informacyjnych, do regularnego organizowania dyskusji i wymiany najlepszych praktyk w zakresie ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników sektora mediów, ułatwiając dialog z zainteresowanymi stronami na temat istotnych zmian.
11. Kontynuowała ocenę istniejących projektów pilotażowych i działań przygotowawczych na rzecz wspierania wolności i pluralizmu mediów, tak aby stały się one bardziej rozbudowane i długoterminowe.
12. Zwiększała finansowanie dziennikarstwa niezależnego i śledczego 11 , które wnosi istotny wkład w życie publiczne i demokratyczne, opierając się m.in. na inicjatywie NEWS 12 i wykorzystując na przykład InvestEU.
13. Uwzględniała we wszystkich odpowiednich inicjatywach wynikających ze strategii cyfrowej UE problematykę bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów w internecie i ich wolności słowa.
ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I KOMISJI EUROPEJSKIEJ, BY W RAMACH SWOICH KOMPETENCJI I Z POSZANOWANIEM ZASADY POMOCNICZOŚCI:
14. Zachęcały wszystkie zainteresowane strony, takie jak kierownicy redakcji, organy ścigania, sędziowie i inne organy zaangażowane w zapewnianie bezpieczeństwa cyfrowego, do uczenia się przez całe życie 13 na temat ochrony dziennikarzy i innych pracowników mediów
15. Zachęcały do rozwoju mediów i inicjatyw na rzecz umiejętności korzystania z informacji mających na celu zwiększanie wiedzy na temat bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów 14 .
16. Propagowały bezpieczeństwo w sieci i upełnomocnienie cyfrowe dziennikarzy i innych pracowników mediów, w szczególności dziennikarek, pracowników mediów należących do mniejszości lub grup społecznie zmarginalizowanych, na przykład poprzez sprzyjanie tworzeniu wyspecjalizowanych grup eksperckich, które mogą gromadzić informacje i wymieniać dobre praktyki, jak radzić sobie z atakami i groźbami w sieci; grupy te mogłyby skupiać przedstawicieli mediów i organów regulacyjnych na szczeblu UE lub państw członkowskich, funkcjonariuszy organów ścigania i urzędników zajmujących się cyberbezpieczeństwem.
17. Zachęcały do ściślejszej współpracy pomiędzy platformami internetowymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, które dysponują szczególną wiedzą ekspercką na temat zwalczania skoordynowanych ataków w sieci, gróźb, nękania, inwigilacji w sieci lub podżegania do nienawiści wobec dziennikarzy i innych pracowników mediów, z myślą o lepszym rozumieniu tych zagrożeń, lepszym reagowaniu na nie i odpowiednim dostosowywaniu praktyk takich platform. Współpraca taka może mieć formę regularnych dialogów, w których mogłyby brać udział organy publiczne.
18. W celu ochrony dziennikarek i pracowników mediów należących do mniejszości wspierały wdrażanie projektów i inicjatyw, w szczególności tych, które umożliwiają poprawę przejrzystości i informowania o atakach na dziennikarki i innych pracowników mediów i o ich dyskryminowaniu, oraz tych projektów i inicjatyw, które propagują równość i inkluzywność w sektorze mediów i w redakcjach, jak również inicjatyw zwiększających wiedzę na temat zapobiegania przemocy wobec dziennikarzy i innych pracowników mediów i nękaniu ich oraz zwalczania tych zjawisk.
19. Nadal pogłębiały, w szczególności poprzez badania naukowe, wiedzę na temat potencjalnych zagrożeń dla pracowników mediów i najlepszych praktyk, które mogą być pomocne, w szczególności w odniesieniu do ich ochrony i bezpieczeństwa w obszarach konfliktów zbrojnych.
20. Popierały inicjatywy i mechanizmy mające na celu poprawę zrównoważonego charakteru ekonomicznego i finansowego mediów, w tym te, które wynikają z przekazania praw pokrewnych wprowadzonego w odniesieniu do wydawców prasy dyrektywą (UE) 2019/790 15 , oraz tych mających na celu poprawę rekrutacji dziennikarzy i innych pracowników mediów, a także prowadziły badania na temat ich warunków pracy, zgodnie z zaleceniem Rady z dnia 8 listopada 2019 r.
21. Propagowały inicjatywy i mechanizmy, które wspierają osoby młode i nowo wchodzące na rynek pracy w mediach oraz dziennikarzy i innych pracowników mediów, którzy są samozatrudnieni lub pracują w lokalnych i regionalnych mediach, tym samym wzmacniając ich wolność informowania.
22. Popierały inicjatywy i mechanizmy, które propagują wymianę i wzmocnienie najlepszych praktyk zawodowych, w szczególności poprzez zwiększanie wśród studentów dziennikarstwa i medioznawstwa wiedzy o zagrożeniach, z jakimi mogą się spotkać w swojej przyszłej karierze i o najlepszych sposobach radzenia sobie z nimi, oraz które propagują gromadzenie podczas studiów znaczących doświadczeń na szczeblu europejskim, tak by mogli odkryć różne środowiska i rozmaite praktyki w zakresie zbierania materiałów i publikowania.
23. Zachęcały sektor do rozwijania inicjatyw i wskaźników dotyczących wiarygodności wiadomości i mediów, takich jak zatrudnienie dziennikarzy, weryfikatorów informacji i innych pracowników mediów, z myślą o stymulowaniu platform i reklamodawców, by przy udostępnianiu rzetelnych informacji i zróżnicowanych perspektyw wykazywały się odpowiedzialnością.
24. Zobowiązały się - na stosownych forach wielostronnych, w stosunkach dwustronnych, na szczeblu krajowym i na forum inicjatyw międzynarodowych służących ochronie dziennikarzy i wolności informowania - do ochrony dziennikarzy i innych pracowników mediów na całym świecie, zwracając szczególną uwagę na ochronę i bezpieczeństwo dziennikarzy i innych pracowników mediów pracujących w obszarach dotkniętych konfliktami lub pochodzących z takich obszarów.
25. Wspierały dziennikarzy i innych pracowników mediów, którzy starają się relacjonować konflikty zbrojne, w szczególności napaść zbrojną Rosji na Ukrainę, w niezależny i bezstronny sposób, i popierały inicjatywy, które propagują ich pracę i rozpowszechnianie wyników tej pracy, np. specjalnie wyznaczone sekcje w publikacjach medialnych i programach, zwłaszcza w języku ukraińskim.
26. Popierały niezależnych i przymuszonych do opuszczenia kraju dziennikarzy i innych pracowników mediów, w szczególności z takich krajów jak Ukraina, Białoruś i Federacja Rosyjska, w kontekście ich indywidualnych sytuacji i przyczyn przymusowego opuszczenia kraju. Poparcie to może mieć formę, w stosownych wypadkach, pomocy w kwestiach zawodowych, finansowej, socjalnej, administracyjnej lub prawnej - także z sektora prywatnego, i byłoby ukierunkowane na stworzenie bezpiecznych warunków pracy i pomoc we wznowieniu działalności zawodowej, na przykład poprzez organizowanie pobytów rezydencyjnych lub inicjatywy ułatwiające szukanie możliwości zatrudnienia.
27. Wymieniały się doświadczeniami państw członkowskich, jak najlepiej przyjmować dziennikarzy i innych pracowników mediów z regionów dotkniętych konfliktami.
28. Wymieniały się najlepszymi praktykami i do roku 2025 dokonały oceny realizacji niniejszych konkluzji.
1 Głębokie zaniepokojenie rosnącą w ostatnich latach liczbą dziennikarzy i innych pracowników mediów, którzy bezpośrednio z powodu swojej pracy są na całym świecie zabijani, torturowani, aresztowani, zatrzymywani, nękani i zastraszani, wyraża rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ A/C.3/L.49/Rev1 Bezpieczeństwo dziennikarzy i kwestia bezkarności: https://documents-dds-ny.un. org/doc/UNDOC/LTD/N21/329/42/PDF/N2132942.pdf?OpenElement
2 Jak opisano na stronie Platformy Rady Europy propagującej ochronę dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy (https://fom.coe. int/en/pays/detail/11709594). Zobacz również sprawozdanie roczne z 2022 r. organizacji partnerskich Platformy Rady Europy propagującej ochronę dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy pt. "Ochrona wolności prasy w czasach napięć i konfliktów" (https:// rm.coe.int/platform-protection-of-journalists-annual-report-2022/1680a64fe1).
3 Zob. np. sprawozdanie na podstawie monitora pluralizmu mediów, 2021 r.; Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), Przemoc wobec kobiet. Badanie na poziomie Unii Europejskiej, 2014 r.; FRA, Przestępczość, bezpieczeństwo i prawa ofiar, 2021; Sprawozdanie roczne organizacji partnerskich Platformy Rady Europy propagującej ochronę dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy, 2021 r.; UNESCO, Przemoc w internecie wobec dziennikarek: globalny obraz występowania i skutków (ang. Online violence against women journalists: a global snapshot of incidence and impacts), 2020 r; UNESCO, Efekt mrożący: globalne trendy w przemocy wobec dziennikarek w internecie (ang. The Chilling global trends in online violence against women journalists). OBWE, Przewodnik dotyczący bezpieczeństwa dziennikarek w sieci (ang. Resource Guide on the Safety of Female Journalists Online), 2020 r.; Sprawozdanie OBWE, Przemoc wobec dziennikarek i polityczek: narastający kryzys (ang. Violence against women journalists and politicians: a growing crisis), 2021 r.
4 Międzynarodowy Instytut Prasowy, Najlepsze praktyki redakcji w radzeniu sobie z przemocą w internecie wobec dziennikarzy (ang. Newsroom Best Practices for Addressing Online Violence against Journalists).
5 Konkluzje Rady w sprawie ochrony wolnego i pluralistycznego systemu medialnego, grudzień 2020 r.
6 Roberta Carlini i Konrad Bleyer-Simon: Ekonomika mediów podczas pandemii: perspektywa europejska (ang. Media economy in the pandemic: a European perspective); sprawozdanie techniczne; Centrum ds. Pluralizmu i Wolności Mediów, 2021/01.
7 Dok. 8529/22 - COM(2022) 177 final.
8 C(2022) 2428 final.
9 Konkluzje Rady pt. "Budowanie europejskiej strategii dla ekosystemu sektora kultury i sektora kreatywnego", 4 kwietnia 2022 r. (2022/C 160/06).
11 Dziennikarstwo opiera się na zasadach etycznych, takich jak rzetelność, odpowiednie środki weryfikacji i dowody oraz bezstronność w prezentacji, opisie i narracji, jak podkreślono w rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1003 (1993) w sprawie etyki dziennikarskiej i w rezolucji 2066 (2015) w sprawie odpowiedzialności medialnej i etyki w zmieniającym się środowisku medialnym, a także w zaleceniu CM/Rec(2022)4 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie promowania sprzyjającego środowiska dla dziennikarstwa wysokiej jakości w epoce cyfrowej.
13 Jak określono w art. 2 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/817 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiającego "Erasmus+": unijny program na rzecz kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu oraz uchylającego rozporządzenie (UE) nr 1288/ 2013 (Dz.U. L 189 z 28.5.2021, s. 1).
14 Zob. zalecenie Rady Europy CM/Rec(2016)4 w sprawie ochrony dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych podmiotów sektora mediów.
15 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.U. L 130 z 17.5.2019, s. 92).
