P8_TA(2019)0430Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 18 kwietnia 2019 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Europejski Fundusz Obronny (COM(2018)0476 - C8-0268/2018 - 2018/0254(COD)) (Zwykła procedura ustawodawcza: pierwsze czytanie)
(2021/C 158/74)
(Dz.U.UE C z dnia 30 kwietnia 2021 r.)
Parlament Europejski,
P8_TC1-COD(2018)0254
Stanowisko Parlamentu Europejskiego przyjęte w pierwszym czytaniu w dniu 18 kwietnia 2019 r. w celu przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) .../... ustanawiającego Europejski Fundusz Obronny
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 173 ust. 3, art. 182 ust. 4, art. 183 i art. 188 akapit drugi,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 3 ,
a także mając na uwadze, co następuje:
(-1b) W ciągu ostatniego dziesięciolecia diametralnie zmieniła się sytuacja geopolityczna Unii. Sytuacja w regionach sąsiadujących z Europą jest niestabilna, a Unia stoi w oblibzu złożonych i trudnych wyzwań związanych zarówno z występowaniem nowych zagrożeń, takich jak ataki hybrydowe i cyberataki, jak i z ponownym pojawieniem się bardziej tradycyjnych zagrożeń. W tym kontekście zarówno obywatele Unii, jak i ich polityczni przywódcy podzielają pogląd, że należy podjąć więcej wspólnych działań w dziedzinie obronności.
(-1c) Sektor obronności cechują rosnące koszty wyposażenia wojskowego i wysokie koszty badań i rozwoju, które utrudniają wprowadzanie nowych programów w dziedzinie obronności i bezpośrednio wpływają na konkurencyjność i zdolności innowacyjne europejskiej bazy technologicznoprzemysłowej sektora obronnego. W związku z tym wzrostem kosztów należy wspierać na szczeblu Unii rozwój nowej generacji kluczowych systemów obronnych oraz nowych technologii obronnych, aby zacieśnić współpracę między państwami członkowskimi w zakresie inwestycji w wyposażenie obronne.
(1) W europejskim planie działań w sektorze obrony, przyjętym w dniu 30 listopada 2016 r., Komisja zobowiązała się do uzupełniania, lewarowania i konsolidowania wspólnych wysiłków państw członkowskich na rzecz rozbudowy zdolności technologicznych i przemysłowych w dziedzinie obronności jako reakcji na wyzwania związane z bezpieczeństwem, jak również w celu wsparcia konkurencyjnego, innowacyjnego i efektywnego europejskiego przemysłu obronnego w całej Unii oraz poza nią, wspierając w ten sposób również utworzenie bardziej zintegrowanego rynku wyposażenia obronnego w Europie oraz wprowadzając na rynek wewnętrzny więcej europejskich produktów i technologii obronnych, zwiększając tym samym uniezależnienie od źródeł spoza UE. Zaproponowano w nim w szczególności uruchomienie Europejskiego Funduszu Obronnego ("fundusz") w celu wspierania inwestycji we wspólne badania naukowe i wspólny rozwój produktów i technologii obronnych, a co za tym idzie, wspierania synergii i efektywności kosztowej, a także promowania wspólnych zakupów i wspólnego utrzymania wyposażenia obronnego przez państwa członkowskie. Fundusz ten uzupełniałby przeznaczone już na ten cel finansowanie krajowe i powinien działać jako zachęta dla państw członkowskich do większej współpracy i większych inwestycji w obronność. Fundusz ma wspierać współpracę w trakcie całego cyklu rozwoju produktów i technologii obronnych.
(2) Fundusz przyczyniłby się do stworzenia silnej, konkurencyjnej i innowacyjnej europejskiej bazy technologiczno- przemysłowej sektora obronnego i byłby zbieżny z inicjatywami unijnymi na rzecz bardziej zintegrowanego europejskiego rynku wyposażenia obronnego, a w szczególności z dwoma dyrektywami 4 - w sprawie zamówień publicznych oraz w sprawie unijnych transferów produktów związanych z obronnością - przyjętymi w 2009 r.
(3) Zgodnie ze zintegrowanym podejściem oraz w celu przyczynienia się do zwiększenia konkurencyjności i potencjału innowacyjnego unijnego przemysłu obronnego należy ustanowić Europejski Fundusz Obronny. Fundusz powinien mieć na celu zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności, efektywności oraz autonomii technologicznej unijnego przemysłu obronnego, przyczyniając się w ten sposób do osiągnięcia strategicznej autonomii Unii poprzez wspieranie współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi oraz współpracy między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczymi, organami administracji krajowej, organizacjami międzynarodowymi i uczelniami w całej Unii, w fazie badawczej oraz w fazie rozwoju produktów i technologii obronnych. Aby osiągnąć bardziej innowacyjne rozwiązania i spowodować otwarcie rynku wewnętrznego, fundusz powinien wspierać i ułatwiać rozszerzenie transgranicznej współpracy małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz spółek o średniej kapitalizacji z sektora obronności.
W obrębie Unii wspólne braki w zakresie zdolności obronnych są wskazywane w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony|, zwłaszcza za pośrednictwem planu rozwoju zdolności, podczas gdy Nadrzędny strategiczny program badawczy określa również wspólne cele dotyczące badań w dziedzinie obronności. Inne procesy unijne, takie jak skoordynowany roczny przegląd w zakresie obronności i stała współpraca strukturalna będą wspierać wdrażanie odpowiednich priorytetów poprzez identyfikację i wykorzystanie możliwości wzmocnionej współpracy, mając na względzie osiągnięcie europejskiego poziomu ambicji w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności. W stosownych przypadkach można również uwzględnić priorytety regionalne i międzynarodowe, w tym w kontekście NATO, jeżeli są one zgodne z priorytetami Unii i nie uniemożliwiają udziału uczestniczącemu w nim państwu członkowskiemu lub państwu stowarzyszonemu, przy jednoczesnym uwzględnieniu unikania zbędnego powielania działań.
(4) Faza badawcza jest kluczowa, ponieważ warunkuje zdolności i autonomię europejskiego przemysłu w zakresie rozwoju produktów oraz dla niezależności państw członkowskich jako użytkowników końcowych w zakresie obronności. Faza badawcza związana z rozwojem zdolności obronnych może obejmować znaczące ryzyko, w szczególności związane z niskim poziomem dojrzałości i przełomowości technologii. Faza rozwoju, która następuje zwykle po fazie badań, pociąga za sobą również znaczące ryzyka i koszty, które utrudniają dalsze wykorzystywanie wyników badań i niekorzystnie wpływają na konkurencyjność i innowacyjność unijnego przemysłu obronnego. Fundusz powinien zatem zwiększać powiązanie między fazą badań a fazą rozwoju.
(5) Fundusz nie powinien wspierać badań podstawowych, które powinny być natomiast wspierane przez inne programy, lecz może uwzględniać podstawowe badania | ukierunkowane na obronność, które mogą stanowić rozwiązanie dostrzeżonych lub spodziewanych problemów bądź możliwości.
(6) Fundusz mógłby wspierać działania odnoszące się zarówno do tworzenia nowych, jak i modernizacji istniejących produktów i technologii. Działania służące modernizacji już istniejących produktów i technologii obronnych powinny kwalifikować się do wsparcia jedynie wtedy, gdy istniejące wcześniej informacje niezbędne do przeprowadzenia danego działania |nie są objęte żadnymi ograniczeniami ze strony niestowarzyszonych państw trzecich lub podmiotów z niestowarzyszonych państw trzecich w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie tego działania. W przypadku ubiegania się o finansowanie unijne podmioty prawne powinny przekazywać odpowiednie informacje w celu ustalenia braku ograniczeń. W przypadku braku takich informacji finansowanie unijne nie powinno być możliwe.
(6a) Fundusz powinien zapewniać finansowe wsparcie dla działań sprzyjających rozwojowi przełomowych technologii obronnych. Ponieważ przełomowe technologie mogą opierać się na koncepcjach lub pomysłach pochodzących od nietradycyjnych podmiotów działających w dziedzinie obronności, fundusz powinien zapewniać wystarczającą elastyczność w zakresie konsultacji z zainteresowanymi stronami, a także w odniesieniu do wdrażania takich działań.
(7) Aby zapewnić przestrzeganie międzynarodowych zobowiązań Unii i jej państw członkowskich podczas wdrażania niniejszego rozporządzenia, działania związane z produktami lub technologiami, których stosowanie, rozwój lub produkcja są zakazane na mocy prawa międzynarodowego, nie powinny być wspierane finansowo z funduszu. W związku z tym kwalifikowalność działań w zakresie nowych produktów lub technologii obronnych | powinna również być uzależniona od zmian w prawie międzynarodowym. Działania służące opracowywaniu śmiercionośnej broni autonomicznej bez możliwości istotnej kontroli człowieka nad decyzjami w sprawie wyboru i zaatakowania celu przy przeprowadzaniu ataków na ludzi również nie powinny kwalifikować się do wsparcia finansowego z funduszu, z zastrzeżeniem możliwości finansowania działań służących opracowaniu systemów wczesnego ostrzegania i środków przeciwdziałania do celów obronnych.
(8) Trudności związane z uzgodnieniem skonsolidowanych wymogów dotyczących zdolności obronnych i wspólnych specyfikacji lub norm technicznych przeszkadzają we współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi oraz między podmiotami prawnymi mającymi siedziby w różnych państwach członkowskich. Brak takich wymogów, specyfikacji i norm doprowadził do zwiększonej fragmentacji sektora obronności, złożoności technicznej, opóźnień i zawyżonych kosztów, niepotrzebnego powielania działań, a także zmniejszonej interoperacyjności. Uzgodnienie wspólnych specyfikacji technicznych powinno być warunkiem wstępnym dla działań wiążących się z wyższym poziomem gotowości technologicznej. Zadania | prowadzące do wypracowania wspólnych wymogów w zakresie zdolności obronnych, | a także działania mające na celu wspieranie tworzenia wspólnej definicji specyfikacji technicznych lub norm powinny się również kwalifikować do wsparcia z funduszu, w szczególności jeśli wspierają one interoperacyjność.
(9) Ponieważ celem funduszu jest wspieranie konkurencyjności, efektywności i innowacyjności przemysłu obronnego Unii poprzez lewarowanie i uzupełnienie opartych na współpracy działań w dziedzinie badań i technologii obronnych oraz ograniczanie ryzyka dotyczącego fazy opracowywania projektów współpracy, działania związane z badaniami i rozwojem produktów lub technologii obronnych powinny spełniać kryteria kwalifikowalności, aby korzystać ze środków funduszu. Dotyczy to również modernizacji, z uwzględnieniem interoperacyjności, istniejących produktów i technologii obronnych.
(10) Mając na uwadze fakt, że fundusz ma przede wszystkim na celu wzmocnienie współpracy między podmiotami p|rawnymi i państwami członkowskimi w całej Europie, dane działanie powinno się kwalifikować do finansowania, gdy jest ono podejmowane w ramach współpracy w ramach konsorcjum co najmniej trzech podmiotów prawnych z siedzibą w co najmniej trzech różnych państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych. Co najmniej trzy z tych kwalifikujących się podmiotów |, które mają siedzibę w co najmniej dwóch różnych państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych, nie powinny znajdować się pod |kontrolą, bezpośrednio lub pośrednio, przez ten sam podmiot ani nie powinny kontrolować siebie nawzajem. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot prawny, bezpośrednio lub pośrednio, poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot prawny. Biorąc pod uwagę szczególne cechy przełomowych technologii w dziedzinie obronności, jak również szczególne cechy badań, działania te mogłyby być prowadzone przez pojedynczy podmiot prawny. W celu wzmocnienia współpracy między państwami członkowskimi w ramach funduszu można wspierać również wspólne zamówienia przedkomercyjne.
(11) Zgodnie z [odniesienie powinno zostać uaktualnione stosownie do nowej decyzji w sprawie KTZ: art. 94 decyzji Rady 2013/755/UE 5 ] podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich (KTZ) powinny kwalifikować się do finansowania, z zastrzeżeniem zasad i celów funduszu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dane KTZ są powiązane.
(12) Ponieważ fundusz ma na celu zwiększenie konkurencyjności i efektywności |unijnego przemysłu obronnego, do wsparcia powinny się zasadniczo kwalifikować wyłącznie podmioty mające siedzibę w Unii lub w państwach stowarzyszonych, które nie znajdują się pod kontrolą niestowarzyszonych państw trzecich lub podmiotów z niestowarzyszonych państw trzecich. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot prawny, bezpośrednio lub pośrednio, poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot prawny. Ponadto - w celu zapewnienia ochrony podstawowych interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obronności - infrastruktura, obiekty, aktywa i zasoby używane przez odbiorców i ich podwykonawców w działaniach finansowo wspieranych z funduszu nie powinny być zlokalizowane na terytorium niestowarzyszonych państw trzecich, a ich zarządcze struktury wykonawcze powinny mieć siedzibę w Unii lub w państwie stowarzyszonym. W związku z tym podmiot mający siedzibę w niestowarzyszonym państwie trzecim lub podmiot mający siedzibę w Unii lub w stowarzyszonym państwie trzecim, ale którego zarządcze struktury wykonawcze znajdują się w niestowarzyszonym państwie trzecim, nie kwalifikuje się do tego, by być odbiorcą lub podwykonawcą uczestniczącymi w danym działaniu. W celu zapewnienia ochrony podstawowych interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony wspomniane warunki kwalifikowalności powinny mieć również zastosowanie do finansowania zapewnianego w drodze udzielania zamówień, na zasadzie odstępstwa od art. 176 rozporządzenia finansowego.
(13) W pewnych okolicznościach |powinno być możliwe odstąpienie od zasady, zgodnie z którą odbiorcy i ich podwykonawcy uczestniczący w działaniu finansowo wspieranym z funduszu nie podlegają kontroli niestowarzyszonych państw trzecich lub podmiotów z niestowarzyszonych państw trzecich. W tym kontekście podmioty prawne z siedzibą w Unii lub w państwie stowarzyszonym, które znajdują się pod kontrolą sprawowaną przez niestowarzyszone państwo trzecie lub podmiot z niestowarzyszonego państwa trzeciego powinny kwalifikować się jako odbiorcy lub podwykonawcy uczestniczący w działaniu pod warunkiem, że zostały spełnione |restrykcyjne warunki dotyczące interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obronności. Udział takich podmiotów prawnych nie powinien być sprzeczny z celami funduszu. Wnioskodawcy powinni dostarczyć wszystkie istotne informacje na temat infrastruktury, obiektów, aktywów i zasobów przeznaczonych do wykorzystania w ramach działania. W tym kontekście należy również uwzględnić obawy państw członkowskich dotyczące bezpieczeństwa dostaw.
(13-a) W ramach unijnych środków ograniczających przyjętych na podstawie art. 29 TUE i 215 ust. 2 TFUE żadne fundusze ani zasoby gospodarcze nie mogą być udostępniane, bezpośrednio lub pośrednio, dla lub na rzecz wyznaczonych osób prawnych, podmiotów lub organów. Takie wyznaczone podmioty oraz podmioty będące ich własnością lub przez nie kontrolowane nie mogą być zatem wspierane finansowo z funduszu.
(13a) Finansowanie unijne powinno być przyznawane na podstawie konkurencyjnych zaproszeń do składania wniosków ogłaszanych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 ("rozporządzenie finansowe") 6 . Jednak w niektórych należycie uzasadnionych i wyjątkowych okolicznościach finansowanie unijne może również być przyznawane zgodnie z art. 195 lit. e) rozporządzenia finansowego. Ponieważ przyznawanie finansowanie zgodnie z art. 195 lit. e) rozporządzenia finansowego stanowi odstępstwo od ogólnej zasady dotyczącej stosowania konkurencyjnych zaproszeń do składania wniosków, te wyjątkowe okoliczności należy interpretować w sposób ścisły. W tym kontekście, aby dotacja została udzielona bez zaproszenia do składania wniosków, Komisja, wspomagana przez komitet państw członkowskich ("komitet") powinna ocenić stopień, w jakim proponowane działanie jest zgodne z celami funduszu w odniesieniu do transgranicznej współpracy przemysłowej i konkurencji w ramach łańcucha dostaw.
(14) Jeżeli konsorcjum pragnie uczestniczyć w jednym z działań kwalifikowalnych, a pomoc finansowa Unii ma mieć formę dotacji, konsorcjum takie powinno wyznaczyć jednego ze swoich członków na koordynatora, który będzie stanowić główny punkt kontaktowy.
(15) Jeżeli działanie | wspierane finansowo z funduszu jest zarządzane przez zarządzającego projektem wyznaczonego przez państwa członkowskie lub państwa stowarzyszone, przed dokonaniem płatności na rzecz odbiorców Komisja powinna skonsultować się z zarządzającym projektem, tak aby mógł on zapewnić przestrzeganie ram czasowych przez odbiorców. |Zarządzający projektem powinien przedstawić Komisji | uwagi na temat postępów w realizacji działania, tak aby Komisja mogła potwierdzić, czy zostały spełnione warunki do dokonania płatności.
(15a) Komisja powinna realizować fundusz w ramach zarządzania bezpośredniego, tak aby zmaksymalizować skuteczność i efektywność realizacji oraz zapewnić pełną spójność z innymi inicjatywami Unii. W związku z tym Komisja powinna pozostać odpowiedzialna za procedury kwalifikacji i wyboru, w tym w odniesieniu do oceny pod kątem etyczności. W uzasadnionych przypadkach Komisja może jednak powierzyć określone zadania związane z wykonaniem budżetu w odniesieniu do konkretnych działań wspieranych finansowo z funduszu organom, o których mowa w art. 62 ust. 1 lit. c) rozporządzenia finansowego. Mogłoby to mieć miejsce na przykład, gdy zarządzający projektem został wyznaczony przez państwa członkowskie współfinansujące działanie, pod warunkiem spełnienia wymogów rozporządzenia finansowego. Takie powierzenie pomogłoby usprawnić zarządzanie współfinansowanymi działaniami i zapewnić sprawną koordynację umowy w sprawie finansowania z umową podpisaną między konsorcjum a zarządzającym projektem powołanym przez państwa członkowskie współfinansujące działanie.
(16) W celu zagwarantowania, że finansowane działania są finansowo wykonalne, konieczne jest, aby wnioskodawcy wykazali, że koszty działania nieobjęte finansowaniem Unii są pokrywane z innych źródeł finansowania.
(17) Różne rodzaje rozwiązań finansowych powinny być dostępne dla państw członkowskich na potrzeby wspólnego rozwoju i nabywania zdolności obronnych. Komisja mogłaby zapewnić różne rodzaje rozwiązań, które państwa członkowskie mogłyby wykorzystać na zasadzie dobrowolności, aby sprostać wyzwaniom w zakresie wspólnego rozwoju i udzielania zamówień z perspektywy finansowej. Stosowanie takich rozwiązań finansowych mogłoby dodatkowo sprzyjać uruchamianiu opartych na współpracy i transgranicznych projektów w dziedzinie obronności i zwiększyć efektywność wydatków na obronność, również w odniesieniu do projektów wspieranych z funduszu
(18) Biorąc pod uwagę specyfikę przemysłu obronnego, gdzie popyt pochodzi prawie wyłącznie z państw członkowskich i państw stowarzyszonych, które także kontrolują całość zakupów produktów związanych z obronnością, w tym ich eksport, działanie sektora obronności jest wyjątkowe i nie podlega konwencjonalnym zasadom i modelom biznesowym, które regulują tradycyjne rynki. W związku z tym przemysł nie może podejmować znaczących projektów badawczo-rozwojowych finansowanych ze środków własnych, a państwa członkowskie i państwa stowarzyszone często w pełni pokrywają koszty badań i rozwoju. Aby osiągnąć cele funduszu, należy w szczególności zachęcać do współpracy między podmiotami prawnymi z różnych państw członkowskich i państw stowarzyszonych, a przy uwzględnieniu specyfiki sektora obronności nawet całkowite koszty kwalifikowalne powinny być pokrywane w przypadku działań, które mają miejsce przed fazą rozwoju prototypu.
(19) Faza prototypu stanowi kluczowy etap, w którym państwa członkowskie lub państwa stowarzyszone zazwyczaj podejmują decyzję w sprawie skonsolidowanych inwestycji i rozpoczęcia procesu nabywania przyszłych produktów lub technologii obronnych. Z tego względu na tym szczególnym etapie państwa członkowskie i państwa stowarzyszone uzgadniają niezbędne zobowiązania, w tym kwestie podziału kosztów i odpowiedzialności za projekt. Aby zapewnić wiarygodność ich zaangażowania, wsparcie finansowe Unii w ramach funduszu nie powinno zwykle przekraczać 20 % kosztów kwalifikowalnych.
(20) Jeżeli chodzi o działania wykraczające poza fazę prototypu, należy przewidzieć finansowanie do poziomu 80 %. Wspomniane działania, które są bardziej zbliżone do finalizacji produktów i technologii, mogą się nadal wiązać z dużymi nakładami.
(21) Zainteresowane strony działające w sektorze obrony ponoszą szczególne koszty pośrednie, takie jak koszty ochrony. Ponadto zainteresowane strony działają na specyficznym rynku, na którym - bez popytu ze strony nabywców - nie mogą odzyskać kosztów badań i rozwoju, jak ma to miejsce w sektorze cywilnym. W związku z tym uzasadnione jest dopuszczenie stawki zryczałtowanej wynoszącej 25 % jak również możliwości | naliczania kosztów pośrednich obliczonych zgodnie ze zwyczajowymi praktykami księgowymi stosowanymi przez odbiorców, jeżeli takie praktyki są akceptowane przez ich organy krajowe w przypadku podobnych działań w dziedzinie obronności, o których powiadomiono Komisję. |
(21a) Działania z udziałem transgranicznych MŚP i spółek o średniej kapitalizacji wspierają otwarcie łańcuchów dostaw i przyczyniają się do osiągania celów funduszu. Takie działania powinny zatem kwalifikować się do uzyskania zwiększonej stopy finansowania, z której skorzystają wszystkie podmioty uczestniczące.
(22) W celu zapewnienia, aby finansowane działania przyczyniały się do konkurencyjności i efektywności europejskiego przemysłu obronnego, ważne jest, aby państwa członkowskie miały |zamiar wspólnie zamawiać produkt końcowy lub korzystać z technologii, w szczególności poprzez wspólne transgraniczne zamówienia publiczne, w przypadku gdy organizują one wspólnie swoje postępowania o udzielenie zamówienia, w szczególności z wykorzystaniem centralnej jednostki zakupującej.
(22a) W celu zapewnienia, by działania wspierane finansowo z funduszu przyczyniały się do zwiększenia konkurencyjności i efektywności europejskiego przemysłu obronnego, powinny być one zorientowane na rynek, uzależnione od popytu i rentowne w perspektywie średnio- i długoterminowej. Kryteria kwalifikowalności w odniesieniu do działań rozwojowych powinny zatem uwzględniać fakt, że państwa członkowskie, w tym w drodze protokołu ustaleń lub listu intencyjnego, zamierzają w skoordynowany sposób zamawiać końcowy produkt obronny lub korzystać z technologii obronnej. Kryteria wyboru w odniesieniu do działań rozwojowych powinny również uwzględniać fakt, że państwa członkowskie zobowiązują się politycznie lub prawnie, że będą wspólnie wykorzystywać, posiadać lub utrzymywać końcowy produkt obronny lub końcową technologię obronną.
(23) Promowanie innowacyjności i rozwoju technologicznego w unijnym przemyśle obronnym powinno odbywać się w sposób spójny z interesami Unii w zakresie bezpieczeństwa i obronności. W związku z tym kryterium wyboru powinien być wkład danego działania w realizację tych interesów oraz priorytetów w zakresie badań w dziedzinie obronności i zdolności obronnych uzgodnionych wspólnie przez państwa członkowskie. |
(24) Działania kwalifikowalne realizowane w kontekście stałej współpracy strukturalnej | w ramach instytucjonalnych Unii powinny zapewnić ciągłość wzmocnionej współpracy między podmiotami prawnymi w różnych państwach członkowskich i w ten sposób bezpośrednio przyczyniać się do realizacji celów programu. W przypadku ich wyboru projekty takie powinny zatem kwalifikować się do zwiększonej stopy finansowania.
(25) Komisja weźmie pod uwagę inne działania finansowane w ramach programu ramowego "Horyzont Europa", aby uniknąć zbędnego powielania działań oraz zapewnić wzajemną wymianę i synergię między badaniami cywilnymi i badaniami w dziedzinie obronności.
(26) Cyberbezpieczeństwo i cyberobrona to wyzwania o coraz większym znaczeniu, a Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa uznali konieczność stworzenia synergii między działaniami dotyczącymi cyberobrony objętymi zakresem funduszu a unijnymi inicjatywami w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, takimi jak inicjatywy ogłoszone we wspólnym komunikacie w sprawie cyberbezpieczeństwa. W szczególności Europejskie Centrum Kompetencji Przemysłowych, Technicznych i Badawczych w dziedzinie Cyberbezpieczeństwa, które ma zostać utworzone, powinno dążyć do uzyskania synergii między wymiarem cywilnym i wymiarem obronnym cyberbezpieczeństwa. Mogłoby ono aktywnie wspierać państwa członkowskie i inne odpowiednie podmioty, udzielając poradnictwa, dzieląc się wiedzą fachową i ułatwiając współpracę w odniesieniu do projektów i działań, a także w przypadku, gdy wystąpią o to państwa członkowskie działające w charakterze zarządzającego projektem w odniesieniu do funduszu |.
(27) Należy zapewnić zintegrowane podejście poprzez połączenie zadań objętych działaniem przygotowawczym Unii w zakresie badań nad obronnością, zainicjowanym przez Komisję w rozumieniu art. 58 ust. 2 lit. b) rozporządzenia finansowego, z Europejskim programem rozwoju przemysłu obronnego ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1092 7 oraz w celu harmonizacji warunków uczestnictwa, stworzenia bardziej spójnego zestawu instrumentów, zwiększenia efektów w zakresie innowacji, współpracy i gospodarki, a także zapobieżenia zbędnemu powielaniu i fragmentacji działań. W ramach tego zintegrowanego podejścia fundusz przyczyniłby się również do lepszego wykorzystania wyników badań w dziedzinie obronności, likwidując lukę między fazą badań a rozwoju, z uwzględnieniem specyfiki sektora obronności, oraz wspierając wszystkie formy innowacji, w tym innowacje radykalne |. W takim zakresie, w jakim jest to stosowne, można oczekiwać pozytywnych skutków w dziedzinie cywilnej.
(28) W przypadkach, gdy jest to stosowne ze względu na specyfikę danego działania cele |funduszu powinny być również realizowane za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych w ramach |InvestEU.
(29) Wsparcie finansowe należy wykorzystywać w celu skorygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji w proporcjonalny sposób, a działania nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego ani też zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania powinny charakteryzować się wyraźną |wartością dodaną dla Unii.
(30) Rodzaje finansowania i metody realizowania funduszu powinny być wybierane na podstawie ich potencjału osiągania szczegółowych celów działań i zapewnienia rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Należy uwzględnić zastosowanie płatności ryczałtowych, stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, a także formę finansowania niepowiązanego z kosztami, zgodnie z |art. 125 ust. 1 |rozporządzenia finansowego.
(31) Komisja powinna ustanowić roczne | programy prac zgodnie z celami funduszu i z uwzględnieniem wstępnych wniosków wyciągniętych z Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego oraz działania przygotowawczego Unii w zakresie badań nad obronnością. Przy ustanawianiu programu prac Komisję powinien wspierać komitet. Komisja powinna dążyć do wypracowania takich rozwiązań, które zyskałyby możliwie największe poparcie w ramach komitetu. W tym kontekście komitet może obradować w składzie krajowych ekspertów w dziedzinie obrony, aby udzielać Komisji konkretnej pomocy, w tym w celu udzielania porad w zakresie ochrony informacji niejawnych w ramach działań. Do państw członkowskich należy wyznaczenie swoich przedstawicieli w tym komitecie. Członkowie komitetu powinni mieć możliwość właściwego przeanalizowania na wczesnym etapie projektów aktów wykonawczych i wyrażenia swoich opinii.
(31a) Kategorie programów prac powinny zawierać wymogi funkcjonalne w celu wyjaśnienia podmiotom z sektora przemysłowego, jakie funkcje i zadania mają spełniać zdolności, które będą rozwijane. Wymogi takie powinny jasno określać oczekiwane wyniki działania, ale nie powinny być nakierowane na konkretne rozwiązania lub skierowane do konkretnych podmiotów oraz nie powinny uniemożliwiać konkurencji na poziomie zaproszeń do składania wniosków.
(31b) Podczas opracowywania programów prac Komisja powinna również zapewnić, w drodze stosownych konsultacji z komitetem, by proponowane działania badawcze lub rozwojowe nie były niepotrzebnie powielane. W tym kontekście Komisja może przeprowadzić wstępną ocenę ewentualnych przypadków powielania z istniejącymi zdolnościami lub już finansowanymi projektami badawczymi lub rozwojowymi w Unii.
(31c) Komisja powinna zapewnić spójność programów prac na wszystkich etapach cyklu przemysłowego produktów i technologii obronnych.
(31d) W programach prac powinno się również zapewnić przeznaczenie wiarygodnej części całkowitego budżetu na działania umożliwiające transgraniczne uczestnictwo MŚP.
(31e) Aby umożliwić korzystanie z wiedzy fachowej Europejskiej Agencji Obrony w sektorze obronności, zostanie jej nadany status obserwatora w komitecie. Ze względu na specyfikę obszaru obronności w pracach komitetu powinna również uczestniczyć Europejska Służba Działań Zewnętrznych.
(32) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonania niniejszego rozporządzenia Komisji należy powierzyć uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do przyjęcia programu prac oraz przyznawania finansowania na wybrane działania rozwojowe. W szczególności przy realizacji działań rozwojowych należy wziąć pod uwagę specyfikę sektora obronności, a zwłaszcza odpowiedzialność państw członkowskich lub państw stowarzyszonych w zakresie procesu planowania oraz zakupów. Wykonywanie tych uprawnień powinno przebiegać zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr |182/2011| 8 .
(32a) Po dokonaniu oceny otrzymanych wniosków, z pomocą niezależnych ekspertów, których dane uwierzytelniające powinny zostać zatwierdzone przez odnośne państwa członkowskie, Komisja powinna dokonać wyboru działań, które mają być wspierane finansowo z funduszu. Komisja powinna stworzyć bazę danych dotyczącą niezależnych ekspertów. Ta baza danych nie powinna być podawana do wiadomości publicznej. Niezależni eksperci powinni być powoływani na podstawie ich umiejętności, doświadczenia i wiedzy, mając na uwadze zadania, które mają im zostać powierzone. Przy powoływaniu niezależnych ekspertów Komisja powinna w miarę możliwości podejmować właściwe środki, by dążyć do osiągnięcia wyważonego składu grup ekspertów i paneli oceniających pod względem zróżnicowania umiejętności, doświadczenia, wiedzy, pochodzenia geograficznego i płci i biorąc pod uwagę sytuację w danym obszarze działania. Należy również dążyć do zapewnienia odpowiedniej rotacji ekspertów i odpowiedniej równowagi między sektorem prywatnym i publicznym. Państwa członkowskie powinny być informowane o wynikach oceny wraz z rankingiem wybranych działań i postępach w realizacji finansowanych działań. W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonania niniejszego rozporządzenia Komisji należy powierzyć uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do przyjęcia i realizacji programu prac, a także przyjmowania decyzji o wyborze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011.
(32b) Niezależni eksperci nie powinni dokonywać ocen ani udzielać porad lub pomocy w sprawach, w przypadku których znajdują się w sytuacji konfliktu interesów, szczególnie względem aktualnie zajmowanego przez nich stanowiska. W szczególności nie powinni oni się znaleźć w sytuacji, w której mogliby użyć otrzymane informacje na niekorzyść ocenianego przez nich konsorcjum.
(32c) Przy proponowaniu nowych produktów lub technologii obronnych albo modernizacji już istniejących produktów lub technologii wnioskodawcy powinni zobowiązać się do przestrzegania zasad etyki, takich jak zasady dotyczące dobra ludzkości i ochrony ludzkiego genomu, które znajdują również odzwierciedlenie w odpowiednim prawie krajowym, unijnym i międzynarodowym, w tym w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej i Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz, w stosownych przypadkach, w protokołach do niej. Komisja powinna dopilnować, aby wnioski systematycznie poddawano kontroli przesiewowej w celu wskazania tych działań, które rodzą wątpliwości dotyczące poważnych kwestii etycznych, i powinna poddawać je ocenie pod kątem etyczności.
(33) Aby wspierać otwarty rynek wewnętrzny, należy zachęcać transgraniczne MŚP i spółki o średniej kapitalizacji do udziału w charakterze członków konsorcjów, podwykonawców lub podmiotów w łańcuchu dostaw.
(34) Komisja powinna dążyć do utrzymania dialogu z państwami członkowskimi i sektorem przemysłowym w celu zapewnienia powodzenia funduszu. Jako współprawodawca i najważniejszy zainteresowany podmiot Parlament Europejski powinien również być w dialog zaangażowany.
(35) Niniejsze rozporządzenie określa pulę środków finansowych Europejskiego Funduszu Obronnego, które stanowią główną kwotę odniesienia w rozumieniu [nowego porozumienia międzyinstytucjonalnego] pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami 9 , na potrzeby Parlamentu Europejskiego i Rady podczas rocznej procedury budżetowej. Komisja powinna dopilnować, aby procedury administracyjne były jak najprostsze i wiązały się z minimalnymi dodatkowymi wydatkami.
(36) O ile nie określono inaczej, rozporządzenie finansowe ma zastosowanie do funduszu. Określa ono zasady wdrożenia budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, pomocy finansowej, instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych.
(37) Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne przepisy finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Przepisy te są ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę ustanawiania i wykonania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrole wykonywania obowiązków przez podmioty upoważnione do działań finansowych. Przepisy przyjęte na podstawie art. 322 TFUE dotyczą również ochrony budżetu Unii w przypadku uogólnionych braków w zakresie praworządności w państwach członkowskich, jako że poszanowanie praworządności jest niezbędnym warunkiem wstępnym należytego zarządzania finansami i skutecznego unijnego finansowania.
(38) Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 10 , rozporządzeniem Rady (Euratom, WE) nr 2988/95 11 , rozporządzeniem Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 12 i rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 13 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków zapobiegania nieprawidłowościom, w tym nadużyciom finansowym, ich wykrywania, korygowania i dochodzenia, a także odzyskiwania środków straconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania sankcji administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) nr 883/2013 i rozporządzeniem (Euratom, WE) nr 2185/96 Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) może prowadzić dochodzenia administracyjne, w tym kontrole na miejscu i inspekcje, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycie finansowe, korupcja lub jakiekolwiek inne nielegalne działanie, naruszające interesy finansowe Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) może prowadzić dochodzenia i ścigać przestępstwa godzące w interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 14 . Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać konieczne prawa i dostęp Komisji, OLAF-owi, EPPO - w odniesieniu do tych państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na mocy rozporządzenia (UE) 2017/1939 - i Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu (ETO) oraz zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.
(39) Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach Unii w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia EOG, które przewiduje wprowadzenie w życie programów w drodze decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. Do niniejszego rozporządzenia należy wprowadzić odpowiedni przepis szczegółowy przyznający niezbędne uprawnienia i prawa dostępu właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu pozwalające im na całościowe wykonywanie ich odpowiednich kompetencji.
(40) Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. istnieje potrzeba oceny niniejszego rozporządzenia na podstawie informacji zgromadzonych za pośrednictwem szczegółowych wymogów dotyczących monitorowania, jednocześnie unikając nadmiernej regulacji i obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich. Wspomniane wymogi mogą, w stosownych przypadkach, obejmować wymierne wskaźniki jako podstawę oceny oddziaływania rozporządzenia w terenie. Komisja powinna przeprowadzić ocenę śródokresową nie później niż cztery lata po rozpoczęciu realizacji funduszu, również z myślą o przedłożeniu wniosków dotyczących ewentualnych stosownych zmian w niniejszym rozporządzeniu, oraz ocenę końcową na zakończenie okresu realizacji funduszu, zawierające analizę działań finansowych pod względem wyników realizacji finansowej oraz, w przypadku gdy jest to możliwe w danym momencie, wyników i skutków. W tym kontekście sprawozdanie z oceny końcowej powinno również pomóc określić dziedziny, w których Unia uzależniona jest od państw trzecich pod względem rozwoju produktów i technologii obronnych. W tym sprawozdaniu końcowym powinien również zostać przeanalizowany transgraniczny udział MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w projektach wspieranych finansowo z funduszu, a także udział MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w globalnym łańcuchu wartości, oraz wkład funduszu w likwidowanie braków wskazanych w planie rozwoju zdolności; sprawozdanie powinno także zawierać informacje o państwach pochodzenia odbiorców, o liczbie państw członkowskich i państw stowarzyszonych zaangażowanych w poszczególne działania oraz o rozdziale ustanowionych praw własności intelektualnej. Komisja może również zaproponować zmiany do niniejszego rozporządzenia w celu reakcji na możliwy rozwój sytuacji w trakcie realizacji funduszu.
(40a) Komisja powinna regularnie monitorować realizację funduszu oraz sporządzać coroczne sprawozdanie z poczynionych postępów, w tym, w jaki sposób zgłoszone doświadczenia i wnioski wyciągnięte z Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego oraz działania przygotowawczego Unii w zakresie badań nad obronnością zostały uwzględnione w realizacji funduszu. W tym celu Komisja powinna wprowadzić niezbędne mechanizmy monitorowania. Sprawozdanie to powinno zostać przedstawione Parlamentowi Europejskiemu i Radzie i nie powinno zawierać informacji szczególnie chronionych.
(41) Mając na uwadze znaczenie kwestii przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, niniejszy fundusz przyczyni się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu w politykach Unii i doprowadzenia do tego, aby wydatki na wsparcie realizacji celów klimatycznych osiągnęły docelową wartość 25 % w skali budżetu. Stosowne działania zostaną określone podczas opracowania i realizacji funduszu i ponownie ocenione w kontekście oceny śródokresowej.
(42) W związku z tym, że fundusz wspiera jedynie fazy badań i rozwoju w zakresie produktów i technologii obronnych, zasadniczo Unia nie powinna posiadać praw własności ani praw własności intelektualnej w stosunku do produktów lub technologii powstałych w wyniku finansowanych działań, o ile pomoc Unii nie jest udzielana poprzez zamówienia publiczne. Jednakże, w przypadku działań badawczych, zainteresowane państwa członkowskie i państwa stowarzyszone powinny mieć możliwość korzystania z wyników finansowanych działań i udziału w następczych pracach rozwojowych opartych na współpracy |.
(43) Unijne wsparcie finansowe nie powinno mieć wpływu na transfer produktów obronnych w obrębie Unii, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE 15 , ani na eksport produktów, wyposażenia lub technologii wojskowych. Wywóz wyposażenia wojskowego i technologii wojskowych dokonywany przez państwa członkowskie jest regulowany zgodnie ze wspólnym stanowiskiem 944/2008/WPZiB.
(44) Korzystanie ze szczególnie chronionych informacji ogólnych, w tym danych, wiedzy fachowej lub informacji uzyskanych przed rozpoczęciem działania funduszu lub poza jego ramami, lub dostęp osób nieupoważnionych do |wyników uzyskanych w związku działaniami wspieranymi finansowo z funduszu, może mieć niekorzystny wpływ na interesy Unii lub jednego z państw członkowskich bądź większej ich liczby. Przetwarzanie informacji szczególnie chronionych i niejawnych powinno zatem podlegać |stosownym przepisom prawa unijnego i krajowego.
(44a) Aby zagwarantować wymagany poziom bezpieczeństwa informacji niejawnych, przy podpisywaniu niejawnych umów o finansowaniu i umów w sprawie finansowania należy przestrzegać minimalnych norm w zakresie bezpieczeństwa przemysłowego. W związku z tym oraz zgodnie z decyzją Komisji (UE, Euratom) 2015/444 Komisja ma przekazać w celach doradczych ekspertom wyznaczonym przez państwa członkowskie instrukcje bezpieczeństwa programu, w tym przewodnik nadawania klauzul.
(45) Aby móc, w razie konieczności, uzupełnić lub zmienić wskaźniki ścieżki oddziaływania, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(46) Komisja powinna zarządzać funduszem z poszanowaniem wymogów poufności i bezpieczeństwa, w szczególności informacji niejawnych i informacji szczególnie chronionych,
I PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
Sporządzono w Brukseli dnia [...] r.
| W imieniu Parlamentu Europejskiego |
W imieniu Rady |
| Przewodniczący |
Przewodniczący |
