Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego Roczna strategia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2021[COM(2020) 575 final].

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego »Roczna strategia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2021«"

[COM(2020) 575 final]

(2021/C 155/07)

(Dz.U.UE C z dnia 30 kwietnia 2021 r.)

Sprawozdawca: Krzysztof BALON

Wniosek o konsultację Podstawa prawna Sekcja odpowiedzialna	Komisja Europejska, 11.11.2020 Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej
Data przyjęcia przez sekcję Data przyjęcia na sesji plenarnej Sesja plenarna nr Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	12.2.2021 25.2.2021 558 237/2/22

1. Wnioski i zalecenia

1.1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje to, że rozporządzenie w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ¹  ostatecznie potwierdziło wagę rzeczywistego zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w opracowywanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. Zarazem EKES opowiada się za ustanowieniem wiążącej zasady warunkowości, zgodnie z którą rządy będą zobowiązane angażować partnerów społecznych i inne organizacje społeczeństwa obywatelskiego w planowanie i implementację krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności oraz innych instrumentów w ramach wieloletnich ram finansowych (WRF), w oparciu o zdefiniowane na poziomie UE minimalne standardy.

1.2. EKES jest przekonany, że dla efektywnego przebiegu wspólnych działań w ramach realizacji rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2021 r. i skutecznego wdrażania Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności niezbędne jest wzmocnienie otoczenia sprzyjającego rozwojowi gospodarki, a przede wszystkim dalsze pełne funkcjonowania jednolitego rynku. Dotyczy to zwłaszcza zapobiegania zakłóceniom w swobodnym przepływie osób i towarów. Sprawą o kluczowym znaczeniu, dotyczącą zarówno odbudowy i zwiększenia odporności, jak i wspierania europejskiej solidarności i tożsamości, pozostaje utrzymywanie otwartych granic w strefie Schengen. EKES uważa, że państwa członkowskie nie powinny wprowadzać żadnych regulacji skutkujących - bezpośrednio lub pośrednio - ograniczaniem swobodnego przepływu, o ile nie zostaną one skoordynowane na poziomie UE.

1.3. EKES zauważa, że zadłużenie publiczne powstałe w wyniku zaciągania pożyczek na finansowanie programów w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności nie powinno obciążać przyszłych pokoleń UE. W związku z tym EKES zaleca państwom członkowskim przeznaczenie środków z Instrumentu na wydatki budżetowe związane z obecnym kryzysem i wykorzystanie tej szansy do uczynienia naszych gospodarek i społeczeństw zrównoważonymi i sprawiedliwymi. EKES przyznaje również, że inwestycje publiczne w infrastrukturę i edukację są potrzebne, aby zapewnić przyszłym pokoleniom zrównoważoność gospodarczą, społeczną i środowiskową. Jest to także podstawą zapewnienia dobrobytu, dochodów i konkurencyjności w perspektywie długoterminowej.

1.4. Jednocześnie, biorąc pod uwagę, że pożyczki w ramach instrumentu są wyjątkowym środkiem w wyjątkowych okolicznościach, EKES proponuje rozważenie niezaliczenia ich w perspektywie średniookresowej do deficytu budżetowego państwa członkowskiego w ramach fiskalnych UE. Ponadto konieczna jest kontynuacja polityki fiskalnej wspierającej rozwój gospodarczy. Dlatego EKES ostrzega przed zbyt wczesnym wycofywaniem środków wspierających, takich jak ogólna klauzula korekcyjna, oraz opowiada się za ustanowieniem nowych reguł fiskalnych odzwierciedlających realia społeczne i ekonomiczne po zakończeniu pandemii.

1.5. EKES z zadowoleniem przyjmuje adekwatne potraktowanie w rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2021 wyzwań związanych z pandemią COVID-19 w ramach założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Oznacza to, że nadal będą realizowane działania na rzecz modelu gospodarczego bardziej zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu, a w szczególności na rzecz przekształcenia obecnego modelu wzrostu na ekologiczny. EKES podkreśla jednak, że niezbędnym warunkiem sukcesu transformacji ekologicznej jest zgodność krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności z proponowanymi terytorialnymi planami sprawiedliwej transformacji w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji.

1.6. EKES jest zdania, że transformacja cyfrowa nie powinna przyczyniać się wyłącznie do wzrostu wydajności, lecz także do poprawy edukacji oraz polepszenia partycypacji politycznej, społecznej i kulturalnej wszystkich mieszkańców UE. W ramach wspierania równości w dostępie do infrastruktury cyfrowej, sprzętu i umiejętności należy zwrócić szczególną uwagę na osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym oraz z innych z grup wrażliwych. EKES stoi na stanowisku, że jednym z celów transformacji cyfrowej powinno stać się ustanowienie powszechnego dostępu wszystkich mieszkańców UE do szerokopasmowego internetu jako nieodpłatnie świadczonej usługi publicznej.

1.7. EKES ubolewa, że strategia poświęca zbyt mało uwagi kwestiom społecznym, w szczególności w związku z pilną potrzebą konsekwentnego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych. Tym samym Komitet z niepokojem zauważa, że zaproponowane w strategii podejście nie ma w pełni zrównoważonego charakteru. Działania zmierzające do szybkiego przejścia na zieloną i cyfrową gospodarkę nie mogą bowiem skutkować dalszym wzrostem ubóstwa i pogłębianiem wykluczenia społecznego. Kluczowa będzie dbałość o równomierny rozkład korzyści z ożywienia gospodarczego, co przyczyni się nie tylko do lepszej realizacji sprawiedliwości społecznej, lecz również do ustabilizowania popytu jako warunku koniecznego ożywienia gospodarczego.

1.8. EKES uważa, że obecna sytuacja społeczno-gospodarcza ludzi młodych, w tym odkładanie przez nich w czasie kluczowych decyzji życiowych, na przykład o założeniu rodziny, może negatywnie wpłynąć na przyszły rozwój UE. W związku z tym Komitet apeluje o sprawne wdrożenie programu wzmocnionej gwarancji dla młodzieży i towarzyszących mu inicjatyw.

1.9. Jednym ze środków zapewnienia stabilizacji finansów publicznych powinno być, zdaniem EKES-u, podwyższenie skuteczności istniejących i wprowadzenie, zarówno na szczeblu UE jak i w państwach członkowskich, nowych instrumentów zwalczających uchylanie się od opodatkowania, pracę nierejestrowaną i związaną z brakiem dostatecznej ochrony praw pracowniczych szarą strefę, pranie brudnych pieniędzy i korupcję, w tym również w odniesieniu do korporacji ponadnarodowych.

1.10. EKES rekomenduje przegląd zaproponowanych przez Komisję Europejską (KE) wspólnych, skoordynowanych europejskich inicjatyw przewodnich, tak aby w większym stopniu uwzględniały one społeczne aspekty transformacji, a także uzupełnienie listy tych inicjatyw o rozwój ekonomii społecznej w powiązaniu z europejskim planem działań na rzecz ekonomii społecznej oraz o równy dostęp do przystępnych cenowo i wysokiej jakości systemów opieki zdrowotnej i usług społecznych.

1.11. EKES rekomenduje sporządzenie przez KE dodatkowego dokumentu prezentującego treści komunikatu w jaśniejszy i prostszy sposób, po to aby mógł stać się on przedmiotem debat w ramach organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

2. Wprowadzenie

2.1. W dniu 17 września 2020 r. KE opublikowała komunikat "Roczna strategia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2021" ² , a w dniu 11 listopada 2020 r. zwróciła się do EKES-u o opinię w tej sprawie. EKES w pełni popiera myśl przewodnią komunikatu Komisji, wskazującą na konieczność ochrony obywatelek i obywateli UE, ich zdrowia i miejsc pracy przy równoczesnym zapewnianiu sprawiedliwości, odporności i stabilności makroekonomicznej w całej Unii w obliczu nagłej i głębokiej recesji wywołanej przez pandemię COVID-19.

2.2. Strategia skupia się na przezwyciężeniu nagłej i głębokiej recesji spowodowanej przez pandemię COVID-19 przy jednoczesnym utrzymaniu niezakłóconego funkcjonowania wspólnego rynku oraz zrównoważonej, sprawiedliwej i demokratycznej transformacji w kierunku Europejskiego Zielonego Ładu, zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju ONZ. EKES zauważa przy tym, że choć dokument KE w tytule nawiązuje do roku 2021, jego treści odnoszą się raczej do perspektywy średniookresowej.

2.3. Komisja wskazuje na przełomowe znaczenie osiągniętego w dniu 21 lipca 2020 r. przez Radę Europejską porozumienia w sprawie kolejnych WRF oraz inicjatywy "Next Generation EU", w tym Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Porozumienie to zostało wspólnie z Parlamentem Europejskim potwierdzone w grudniu 2020 r., co umożliwiło wejście w życie związanych z nim aktów prawnych na poziomie europejskim. Jednak równie ważne jest szybkie przeprowadzenie przez państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi procedurami konstytucyjnymi, procedur zatwierdzających decyzję w sprawie zasobów własnych, umożliwiającą Komisji zaciąganie na rynku pożyczek na finansowanie programów w ramach tego instrumentu.

2.4. EKES podziela pogląd wyrażony w komunikacie, że dla efektywnego przebiegu wspólnych działań w ramach realizacji rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2021 r. i skutecznego wdrażania Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności niezbędne jest dalsze pełne funkcjonowania jednolitego rynku. Dotyczy to zwłaszcza zapobiegania zakłóceniom w swobodnym przepływie osób i towarów. Dlatego EKES z zadowoleniem przyjmuje zalecenie Rady w sprawie wspólnego i skoordynowanego podejścia do ograniczania swobodnego przepływu, przyjęte 12 października 2020 r. ³  Sprawą o kluczowym znaczeniu w kontekście zarówno odbudowy i zwiększenia odporności, jak i wspierania europejskiej solidarności i tożsamości jest utrzymywanie otwartych granic, w tym niewprowadzanie kontroli granicznych, w strefie Schengen. Państwa członkowskie nie powinny wprowadzać żadnych regulacji skutkujących - bezpośrednio lub pośrednio - ograniczaniem swobodnego przepływu, o ile nie zostaną one skoordynowane na poziomie UE.

2.5. EKES uważa, że działania na rzecz wzmocnienia otoczenia sprzyjającego biznesowi umożliwią sektorowi prywatnemu wypełnienie swojej roli w realizacji celów strategii. Działania takie mogłyby obejmować zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla MŚP, obniżenie barier wejścia na rynek dla nowych przedsiębiorstw, rozwiązywanie problemu niedoboru niezbędnych umiejętności, ułatwienie finansowania przedsięwzięć gospodarczych i dostosowanie przepisów do nowych rodzajów ryzyka gospodarczego.

2.6. Zrównoważenie środowiskowe, wydajność, sprawiedliwość i stabilność makroekonomiczna jako kluczowe wymiary określone w rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego 2021 stanowią fundament europejskiego semestru i pozostają przewodnimi zasadami planów odbudowy i zwiększania odporności realizowanych przez państwa członkowskie. EKES wskazuje zarazem na konieczność dokonywania przeglądów zaleceń Rady wydawanych w poprzednich latach w ramach semestru europejskiego pod kątem ich wykonalności w warunkach ekonomicznospołecznych wywołanych pandemią.

3. Europejski Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności - w kierunku konkurencyjnej zrównoważoności

3.1. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jako podstawowy element inicjatywy "Next Generation EU" ma stać się jednym z głównych narzędzi odbudowy gospodarki. Skuteczne wdrożenie instrumentu może zapewnić 2 % dodatkowego PKB do 2024 r. i stworzyć 2 mln dodatkowych miejsc pracy ⁴ . EKES podkreśla przy tym, że o ile instrument w perspektywie krótkookresowej ma służyć przede wszystkim odbudowie i zwiększaniu odporności, o tyle jego główną funkcją w prespektywie średnio- i długookresowej powinno być wspieranie transformacji ekologicznej i cyfrowej.

3.2. Dla zapewnienia synergii państwa członkowskie będą mogły pod pewnymi warunkami łączyć finansowanie z różnych instrumentów, w szczególności z funduszy polityki spójności UE i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Również w tym kontekście konieczne jest zwiększenie przez państwa członkowskie zdolności absorpcyjnej unijnych środków finansowych, m.in. poprzez odpowiednie mechanizmy w zakresie praworządności i dobrych rządów, wysokiej jakości administrację publiczną oraz skuteczne przeciwdziałanie korupcji, a także dostosowanie semestru europejskiego do uruchomienia instrumentu, w tym łączenia krajowego programu reform z planem odbudowy i zwiększenia odporności w jednym zintegrowanym dokumencie.

3.3. EKES z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie w ramach instrumentu tablicy wyników, aktualizowanej co sześć miesięcy. Zdaniem EKES-u przyczyni się ona do zwiększenia przejrzystości, co może istotnie wpłynąć na wzrost poziomu zaufania między państwami członkowskimi. Pomoże to również w monitorowaniu dystrybucji i wykorzystania funduszy, a także w rozpowszechnianiu najlepszych praktyk z tych krajów, w których fundusze są wykorzystywane.

3.4. Jednocześnie EKES dostrzega potencjalne zagrożenie, iż środki instrumentu mogą zostać wykorzystywane przez państwa członkowskie na wydatki budżetowe niezwiązane z obecnym kryzysem. W związku z tym Komitet rekomenduje, aby ich celowe wykorzystywanie podlegało ścisłej kontroli.

3.5. EKES uważa, że inicjatywa "Next Generation EU" została opracowana i przyjęta we właściwej formule i w odpowiednim czasie. Zapewniając wsparcie finansowe, zabezpieczy ona ożywienie gospodarcze i może pomóc UE wyjść z obecnego kryzysu silniejszą i bardziej odporną poprzez publiczne inwestycje w infrastrukturę, edukację i przezwyciężanie kryzysu klimatycznego. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w przyszłości trzeba będzie zwrócić pożyczki zaciągane na finansowanie programów w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W dokumencie Komisji można by zająć się drugim scenariuszem finansowania planu i wziąć pod uwagę prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości kolejnych kryzysów. Jednak EKES przyznaje również, że inwestycje publiczne w infrastrukturę i edukację są potrzebne, aby zapewnić przyszłym pokoleniom zrównoważoność gospodarczą, społeczną i środowiskową. Jest to także podstawą zapewnienia dobrobytu, dochodów i konkurencyjności w perspektywie długoterminowej.

4. Transformacja ekologiczna

4.1. EKES z zadowoleniem przyjmuje adekwatne potraktowanie wyzwań związanych z pandemią COVID-19 w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu. Oznacza to, że pomimo turbulencji związanych z globalnym wyzwaniem COVID-19, nadal będą realizowane deklarowane wcześniej działania na rzecz modelu gospodarczego bardziej zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu, celów zrównoważonego rozwoju, a w szczególności na rzecz przekształcenia obecnego modelu wzrostu na ekologiczny. Przejście do Europejskiego Zielonego Ładu stwarza szczególną okazję do rozwoju przedsiębiorstw opartych na modelu ekonomii społecznej.

4.2. W tym kontekście EKES popiera stanowisko instytucji europejskich, że krajowe plany odbudowy i zwiększenia odporności powinny przeznaczać co najmniej 37 % wydatków na cele związane z klimatem.

4.3. EKES podkreśla, że niezbędnym warunkiem sukcesu transformacji ekologicznej jest zgodność krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności z proponowanymi terytorialnymi planami sprawiedliwej transformacji w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji.

5. Transformacja cyfrowa i wydajność

5.1. EKES popiera ustalenie minimalnego pułapu wydatków przeznaczonych na cyfryzację w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności na poziomie 20 %.

5.2. Zarazem Komitet przestrzega przed traktowaniem cyfryzacji wyłącznie jako instrumentu służącego wzrostowi wydajności. Transformacja cyfrowa powinna przyczyniać się do poprawy szeroko rozumianej edukacji, jakości życia oraz lepszej partycypacji politycznej, społecznej i kulturalnej wszystkich mieszkańców UE.

5.3. W związku z tym EKES podziela pogląd KE wyrażony w komunikacie, że należy wspierać równość w dostępie do infrastruktury cyfrowej, sprzętu i umiejętności. Zdaniem EKES-u należy zwrócić szczególną uwagę na wspieranie dostępu i umiejętności cyfrowych osób starszych, osób z niepełnosprawnościami i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. EKES uważa też, że jednym z celów transformacji cyfrowej powinno stać się zapewnienie powszechnego dostępu wszystkich mieszkańców UE do szerokopasmowego internetu jako nieodpłatnie świadczonej usługi publicznej.

6. Sprawiedliwość

6.1. Pandemia COVID-19 ujawniła pilną potrzebę działań związanych z umacnianiem sprawiedliwości społecznej. Kryzys prawdopodobnie pogłębi nierówności społeczne, w tym dysproporcje majątkowe, dochodowe, różnice w dostępie do opieki zdrowotnej i edukacji, w zakresie mieszkalnictwa, a także długości życia. Rosnące ubóstwo i wykluczenie społeczne oraz lęk przed przyszłością i utratą dobrobytu staną się udziałem wielu obywateli UE w 2021 r. W tej sytuacji kluczowa będzie dbałość o równomierny rozkład korzyści z ożywienia gospodarczego, aby zapewnić lepszą realizację sprawiedliwości społecznej oraz ustabilizować popyt, co stanowi warunek konieczny ożywienia gospodarczego.

6.2. Kryzys, którego doświadczamy, powinien być postrzegany również jako szansa na przebudowę modelu społeczno-gospodarczego w Europie. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności powinien promować europejski model rozwoju gospodarczego i społecznego oparty na włączeniu społecznym oraz tworzeniu i wspieraniu wysokiej jakości miejsc pracy ⁵ .

6.3. Strategia poświęca zbyt mało uwagi kwestiom społecznym. Dotyczy to w szczególności pilnej potrzeby konsekwentnego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych również na poziomie państw członkowskich, które powinny podjąć działania zapewniające równe szanse, edukację włączającą, sprawiedliwe warunki pracy, powszechną dostępność i przystępność usług świadczonych w interesie ogólnym i odpowiednią ochronę socjalną. Działania zmierzające do szybkiego przejścia na zieloną i cyfrową gospodarkę nie mogą skutkować dalszym wzrostem ubóstwa i wykluczenia społecznego. Dlatego do skutecznej reakcji na skutki pandemii COVID-19 nie wystarczy ścisłe monitorowanie skutków gospodarczych. Należy monitorować też wskaźniki społeczne, i to nie tylko w zakresie zatrudnienia, lecz także wykluczenia społecznego, rosnących różnic i dyskryminacji.

6.4. Kryzys pokazał, jak ważne są utrzymanie istniejących i tworzenie nowych miejsc pracy oraz umacnianie systemów zabezpieczenia społecznego. Miliony ludzi pracujących bez zabezpieczenia społecznego straciły środki do życia. Konieczne są zatem reformy prowadzące do wyższej jakości i bezpieczniejszego zatrudnienia oraz utrzymanie i rozwijanie programów wspierania zatrudnienia. Komitet zgadza się z nadrzędnym celem, w ramach którego potrzebne są dalsze wysiłki na rzecz konwergencji wynagrodzeń i ustalenia adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w państwach członkowskich oraz wzmocnienia systemów rokowań zbiorowych i roli partnerów społecznych w całej UE, zgodnie z krajowymi systemami w zakresie stosunków pracy. Aby zrealizować te cele Komisja przedstawiła wniosek dotyczący stosownej dyrektywy, a EKES pracuje obecnie nad opinią w sprawie tego wniosku. EKES wzywa również do zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i godnego życia tym, którzy stracili pracę.

6.5. EKES z satysfakcją dostrzega wyrażone w komunikacie starania o większą spójność społeczno-gospodarczą i intensywniejsze zachęcanie do zatrudniania osób młodych, kobiet, osób z grup ryzyka oraz osób zagrożonych wykluczeniem. Komitet podkreśla jednak, że potrzeba tu jeszcze większych wysiłków, bardziej odważnych i konkretnych inicjatyw i zachęt do działań oraz wspierania wszystkich zainteresowanych podmiotów.

6.6. EKES z niepokojem dostrzega, iż strategia w niewystarczający sposób odnosi się do obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej ludzi młodych, w tym do odkładania przez nich w czasie kluczowych decyzji życiowych, na przykład o założeniu rodziny, co może negatywnie wpłynąć na przyszły rozwój UE. W związku z tym Komitet apeluje o sprawne wdrożenie programu wzmocnionej gwarancji dla młodzieży i towarzyszących mu inicjatyw, które zapewnią młodym ludziom lepsze wejście na rynek pracy oraz możliwość uzyskania różnych form wsparcia. W przeciwnym razie, całkowicie wbrew koncepcji "NextGenerationEU", może dojść do powstania tzw. pokolenia pandemii koronawirusa, które nigdy nie wykorzysta w pełni swojego potencjału.

6.7. Kolejną grupę szczególnie dotkniętą kryzysem stanowią starsi pracownicy, którzy są wypychani z rynku pracy. Nie tylko narusza to społeczną równowagę międzypokoleniową, ale także negatywnie wpływa na systemy zabezpieczenia społecznego obecnie i w przyszłości.

6.8. EKES z zadowoleniem przyjmuje zawartą w strategii intencję wspierania konwergencji i zwiększania odporności regionów w celu zmniejszania dysproporcji terytorialnych. Niepokojące jest jednak ograniczenie środków przewidzianych na Fundusz Sprawiedliwej Transformacji w stosunku do pierwotnego wniosku KE, tym bardziej, że konieczne będą bezpośrednie inwestycje publiczne, tworzenie zastępczych gałęzi przemysłu i nowych przedsiębiorstw w obszarach najbardziej dotkniętych transformacją klimatyczną. W tym kontekście EKES wskazuje również na konieczność umiejętnego dostosowania zasad pomocy publicznej.

6.9. EKES jest zdania, że realizacja zaproponowanej w strategii wizji może wiązać się z brakiem pełnej akceptacji i zrozumienia, gdyż brakuje nowych mechanizmów zarządzania, dzięki którym obywatelki i obywatele oraz przedsiębiorstwa, a także podmioty publiczne i prywatne na szczeblu lokalnym i regionalnym mogłyby włączyć się proaktywnie w proces definiowania i rozwiązywania problemów na poziomie lokalnym. Pomocne w tym zakresie mogą okazać się wartości określone w modelu europejskiego współzarządzania określone w białej księdze z 2001 r.

7. Stabilność makroekonomiczna

7.1. EKES opowiada się za zrównoważonym traktowaniem stabilności finansów publicznych w stosunku do wspierania rozwoju gospodarczego poprzez aktywną politykę inwestycji publicznych oraz system zamówień publicznych uwzględniający cele społeczne. Powodzenie ożywienia gospodarczego i społecznego oraz transformacji ekologicznej i cyfrowej będzie zależeć nie tylko od inwestycji prywatnych, lecz również od adekwatnego finansowania publicznego.

7.2. Aby zapewnić stabilizację finansów publicznych, EKES za konieczne uważa zwiększenie skuteczności istniejących i wprowadzenie, zarówno na szczeblu UE jak i w państwach członkowskich, nowych instrumentów zwalczających uchylanie się od opodatkowania, pracę nierejestrowaną, nadużywanie form zatrudnienia o niewystarczającej ochronie praw pracowniczych, szarą strefę, pranie brudnych pieniędzy i korupcję, w tym również w odniesieniu do korporacji ponadnarodowych.

7.3. Konieczna jest kontynuacja polityki fiskalnej wspierającej zwiększanie zaufania, rozwiązywanie problemu nierówności i unikania dalszych zagrożeń. Dlatego EKES ostrzega przed zbyt wczesnym wycofywaniem środków wspierających, takich jak na przykład ogólna klauzula korekcyjna. Jeżeli ogólna klauzula korekcyjna pozostanie aktywna jedynie do końca 2021 r., państwa członkowskie od 2022 r. będą zobowiązane do stopniowego zmniejszania swoich deficytów. Pożyczki w ramach instrumentu będą dla państw członkowskich z jednej strony okazją do pobudzenia wzrostu i płynności w ich gospodarkach, z drugiej strony jednak będą prowadzić do wzrostu deficytu budżetowego. Stwarza to sprzeczną sytuację, w której możliwości pobudzania wzrostu zapewniane przez pożyczki instrumentu mogą być ograniczone, jeżeli państwa członkowskie będą jednocześnie zobowiązane do podjęcia dodatkowych środków, by konsolidować swoje finanse publiczne.

7.4. W tym kontekście oraz biorąc pod uwagę, że pożyczki te są wyjątkowym środkiem w wyjątkowych okolicznościach, sensowne może być wprowadzenie specjalnych zasad dotyczących ich traktowania w ramach fiskalnych UE, na przykład niezaliczenie ich do deficytu budżetowego państwa członkowskiego.

7.5. Oprócz tego EKES proponuje ustanowienie nowych reguł fiskalnych odzwierciedlających realia ekonomiczne i społeczne po zakończeniu pandemii.

7.6. EKES w pełni popiera wyrażoną w komunikacie potrzebę zapewnienia wysokiej jakości i efektywnej administracji publicznej oraz usług świadczonych w interesie ogólnym, zwracając zarazem uwagę, że oznacza to w niektórych państwach członkowskich konieczność zapewnienia godziwych i stabilnych warunków zatrudnienia.

7.7. Deficyty budżetowe związane z kosztami wychodzenia z kryzysu oddalają perspektywę przyjęcia wspólnej waluty europejskiej przez te państwa członkowskie, które jeszcze tego nie uczyniły, oraz przyczyniają się do spadku zaufania do euro. W związku z tym, zdaniem EKES-u, niezbędny staje się przegląd kryteriów dla przystąpienia do strefy euro, a także działania mające na celu stabilizację euro względem innych wiodących walut oraz kryptowalut.

8. Europejskie inicjatywy przewodnie

8.1. EKES z zadowoleniem wita zamierzenie KE dotyczące zdefiniowania wspólnych, skoordynowanych europejskich inicjatyw przewodnich oraz to, że KE zdecydowanie zachęca państwa członkowskie do uwzględnienia tych inicjatyw w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności.

8.2. EKES postuluje zarazem przegląd zaproponowanych inicjatyw, tak aby w większym stopniu uwzględniały one społeczne aspekty transformacji i lepiej przyczyniały się do osiągania oenzetowskich celów zrównoważonego rozwoju do 2030 r. oraz sześciu priorytetów KE na lata 2019-2024 ⁶ .

8.3. Ponadto EKES proponuje uzupełnienie listy europejskich inicjatyw przewodnich o rozwój ekonomii społecznej w powiązaniu z europejskim planem działań na rzecz ekonomii społecznej oraz o działania na rzecz równego dostępu do przystępnych cenowo i wysokiej jakości systemów opieki zdrowotnej i usług społecznych, przy uwzględnieniu lokalnej specyfiki świadczenia usług.

9. Rola społeczeństwa obywatelskiego, dialog społeczny i obywatelski

9.1. Dla przezwyciężenia kryzysu i skutecznego wdrożenia inicjatywy "NextGenerationEU" Unia potrzebuje aktywności wszystkich swoich obywateli. Dlatego EKES z zadowoleniem przyjmuje to, że zatwierdzone w grudniu 2020 r. rozporządzenie w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ostatecznie potwierdziło wagę rzeczywistego zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w opracowywanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. Zgodnie z artykułem 18, ust. 4 pkt (q) rozporządzenia krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności muszą zawierać podsumowanie procesu konsultacji przeprowadzonego z władzami lokalnymi i regionalnymi, partnerami społecznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego,

9.2. EKES z zadowoleniem przyjmuje uwzględnienie w komunikacie kwestii demokracji jako kluczowej wartości w działaniach podejmowanych w związku ze strategią. Jednocześnie dostrzega, że sformułowania w tym zakresie mają charakter postulatywny i nie zostały wystarczająco uwzględnione w planowanych działaniach, na przykład związanych z realizacją europejskich inicjatyw przewodnich, ani w uznaniu partnerskiej roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego jako kluczowych podmiotów demokracji uczestniczącej.

9.3. Wyrzeczenia i ograniczenia związane z kryzysem będą zdecydowanie łatwiejsze do pokonania, jeśli towarzyszyć im będzie szerokie włączenie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w zarządzanie kryzysowe i organizowanie kampanii informacyjnych, zwłaszcza na szczeblu lokalnym i regionalnym. Lokalne media oraz instytucje oświatowe powinny wspierać społeczeństwo obywatelskie w tym zakresie. Należałoby zachęcić państwa członkowskie do finansowego wspierania tego rodzaju aktywności, również z wykorzystaniem - tam gdzie to możliwe - funduszy unijnych.

9.4. EKES zdecydowanie zachęca państwa członkowskie, regiony i jednostki samorządu terytorialnego do praktycznego zastosowania propagowanego przez KE modelu współkreacji w procesie tworzenia polityk, programów i działań wspólnie z obywatelkami i obywatelami UE, a nie dla nich.

9.5. EKES wielokrotnie postulował konieczność bardziej intensywnego włączania partnerów społecznych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces semestru europejskiego. Konsekwentne przestrzeganie zasady partnerstwa w planowaniu, realizacji i ewaluacji krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności stanowi - w warunkach kryzysu bardziej niż kiedykolwiek - podstawowy warunek ich skutecznej implementacji. Zwłaszcza w pierwszej fazie kryzysu zdecydowanie pogorszyła się jakość dialogu i konsultacji społecznych. Skutkowało to w wielu przypadkach niską jakością prawodawstwa i trudnościami w jego wdrażaniu, zwłaszcza przez przedsiębiorstwa. Dodatkowo EKES zwraca uwagę na brak odniesienia do rokowań zbiorowych w komunikacie KE.

9.6. W związku z tym EKES, biorąc również pod uwagę informacje napływające z państw członkowskich w celu przygotowania rezolucji dotyczącej roli społeczeństwa obywatelskiego w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, zdecydowanie opowiada się za ustanowieniem wiążącej zasady warunkowości. Zgodnie z tą zasadą rządy będą zobowiązane angażować społeczeństwo obywatelskie w planowanie i implementację tych planów na podstawie zdefiniowanych na poziomie UE minimalnych standardów.

9.7. EKES podkreśla również istotne znaczenie dialogu z młodym pokoleniem UE - "NextGeneration EU", w tym poprzez dialog obywatelski z organizacjami młodzieżowymi.

9.8. Język komunikatu Komisji, adresowanego do instytucji i organów UE, nie jest zrozumiały dla szerokich kręgów obywatelek i obywateli Unii, więc trudno będzie dyskutować o nim w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego ⁷ . Dlatego EKES proponuje, by KE przygotowała dodatkowy dokument prezentujący treści komunikatu w jaśniejszy i prostszy sposób.

Bruksela, dnia 25 lutego 2021 r.

	Christa SCHWENG
	Przewodnicząca
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).

2 COM(2020) 575 final.

3 COVID-19: Rada przyjmuje zalecenie w celu skoordynowania środków wpływających na swobodne przemieszczanie się.

4 COM(2020) 575 final, s. 2.

5 How good is your job? Measuring and assessing job quality (OECD, luty 2016 r.).

6 https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024_pl organizacjami młodzieżowymi i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami w celu przygotowania i wdrożenia planu oraz informację, jak wkład interesariuszy jest odzwierciedlony w planie. EKES podkreśla kluczową rolę partnerów społecznych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w planowaniu, realizacji i ewaluacji działań zarówno w ramach Instrumentu Odbudowy i Zwiększania Odporności, jak i innych elementów semestru europejskiego w państwach członkowskich.

7 Jako pozytywny przykład używania prostszego języka w komunikatach Komisji może służyć COM(2020) 698 final.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2021.155.45
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego Roczna strategia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2021[COM(2020) 575 final].
• Data aktu: 30/04/2021
• Data ogłoszenia: 30/04/2021