Kompleksowe podejście do nauczania i uczenia się języków.

ZALECENIE RADY

z dnia 22 maja 2019 r.

w sprawie kompleksowego podejścia do nauczania i uczenia się języków

(2019/C 189/03)

(Dz.U.UE C z dnia 5 czerwca 2019 r.)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 165 i 166,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) W komunikacie "Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze" ¹  Komisja Europejska określa wizję europejskiego obszaru edukacji, w którym granice nie są przeszkodą dla wysokiej jakości i włączających kształcenia i szkolenia oraz badań; spędzanie czasu w innym państwie członkowskim w celu studiów, uczenia się lub pracy stało się normą; mówienie w dwóch językach oprócz języka ojczystego jest dużo bardziej rozpowszechnione; obywatele mają silne poczucie tożsamości europejskiej, a także świadomość wspólnego europejskiego dziedzictwa kulturowego i językowego oraz jego różnorodności.

(2) Na nieformalnej sesji roboczej podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu szefowie państw lub rządów omówili rolę edukacji i kultury dla przyszłości Europy. W konkluzjach Rady Europejskiej z 14 grudnia 2017 r. ²  wzywa się państwa członkowskie, Radę i Komisję, by zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami podejmowały dalsze działania w tym obszarze.

(3) W swoich konkluzjach przyjętych w Barcelonie w dniach 15 i 16 marca 2002 r. Rada Europejska wezwała do dalszych działań w dziedzinie edukacji w celu "podniesienia poziomu umiejętności podstawowych, w szczególności poprzez nauczanie od bardzo wczesnego wieku co najmniej dwóch języków obcych".

(4) Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji oraz kompetencje w zakresie wielojęzyczności należą do ośmiu kompetencji kluczowych określonych w zaleceniu Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie ³ .

(5) Kompetencje w zakresie wielojęzyczności ⁴  są jednym z kluczowych elementów wizji europejskiego obszaru edukacji. Ze względu na rosnącą mobilność w celu kształcenia, szkolenia i pracy w Unii, zwiększającą się migrację z państw trzecich do Unii oraz całokształt współpracy globalnej należy z perspektywy systemów kształcenia i szkolenia ponownie rozważyć wyzwania związane z nauczaniem i uczeniem się języków oraz możliwości, jakie stwarza różnorodność językowa Europy.

(6) Zwiększenie zakresu i poprawa uczenia się i nauczania języków mogłyby wzmocnić europejski wymiar kształcenia i szkolenia. Mogłoby to sprzyjać rozwojowi tożsamości europejskiej w całej jej różnorodności, uzupełniając tożsamości i tradycje lokalne, regionalne i krajowe, oraz lepszemu zrozumieniu Unii i jej państw członkowskich. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności zapewniają lepsze zrozumienie innych kultur, a więc przyczyniają się do rozwoju kompetencji obywatelskich i demokratycznych.

(7) Niemal połowa Europejczyków ⁵  deklaruje, że nie jest w stanie prowadzić rozmowy w języku innym niż ich język pierwszy ⁶ . Niedostateczne kompetencje w zakresie wielojęzyczności stanowią źródło trudności, uniemożliwiając merytoryczne kontakty między organami publicznymi a obywatelami szczególnie w regionach przygranicznych ⁷ .

(8) Jedynie cztery na dziesięć osób uczących się na poziomie kształcenia średniego osiąga poziom "samodzielnego użytkownika" w przypadku pierwszego języka obcego, czyli umiejętność prowadzenia prostej rozmowy. Jedynie jedna czwarta osiąga ten poziom w drugim języku obcym ⁸ . Analiza porównawcza języków objętych kształceniem i szkoleniem wykazała, że większość państw członkowskich napotyka problemy związane z zapewnieniem odpowiednich efektów uczenia się w tym zakresie. Chociaż problemy istnieją we wszystkich sektorach edukacji, są one szczególnie poważne w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego, w przypadku którego kładzie się mniejszy nacisk na uczenie się języków.

(9) Problem ograniczonych kompetencji w zakresie wielojęzyczności pozostaje jedną z głównych przeszkód w wykorzystaniu możliwości oferowanych przez europejskie programy na rzecz kształcenia, szkolenia i młodzieży. Z kolei większe kompetencje w tym zakresie umożliwią poszczególnym osobom wykorzystanie w większym stopniu możliwości, które oferuje rynek wewnętrzny, takich jak swobodny przepływ pracowników, a także podejmowanie bardziej świadomych decyzji co do możliwości w pozostałych państwach UE.

(10) Kompetencje w zakresie wielojęzyczności - jeśli stanowią część szerszego zestawu niezbędnych umiejętności - zapewniają przewagę konkurencyjną zarówno przedsiębiorstwom, jak i osobom poszukującym pracy. Istnieje pozytywna korelacja między umiejętnościami w zakresie języków obcych i prawdopodobieństwem zatrudnienia. Wyniki najnowszego badania ustawicznego szkolenia zawodowego (CVTS 2016 r.) pokazują jednak, że zaledwie 7,9 % przedsiębiorstw (które prowadzą szkolenia dla swoich pracowników) kieruje pracowników na kursy językowe (od 22,1 % na Słowacji do 0,5 % w Irlandii).

(11) Do utrzymania obecnego poziomu życia, wspierania wysokiego poziomu zatrudnienia oraz wzmacniania spójności społecznej w kontekście przyszłego społeczeństwa i świata pracy, potrzebny jest ludziom odpowiedni zestaw umiejętności i kompetencji. Nabywanie lepszych kompetencji w zakresie wielojęzyczności mogłoby sprzyjać rosnącej mobilności i współpracy w Unii. Jest to również kluczowe w świetle zapewnienia pełnej integracji dzieci, uczniów i dorosłych będących imigrantami.

(12) Konieczne jest zbadanie nowych sposobów uczenia się w społeczeństwie, które staje się coraz bardziej mobilne i cyfrowe. W szczególności zmiany cyfrowe pozwalają na naukę coraz większej liczby języków oraz ich praktyczne wykorzystywanie poza szkołą i zakresem programu nauczania. Obecne procedury oceny nie odzwierciedlają w pełni tych zmian.

(13) Pierwsza zasada Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi, że każda osoba ma prawo do dobrego jakościowo, włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności są jednymi z kompetencji kluczowych, które mogą zwiększyć zdolność do zatrudnienia, sprzyjać samorealizacji, aktywności obywatelskiej i włączeniu społecznemu; kompetencje te definiuje się jako zdolność do prawidłowego i skutecznego korzystania z różnych języków w celu porozumiewania się.

(14) Ponad połowa państw członkowskich oficjalnie uznaje do celów prawnych lub administracyjnych używane na ich terytorium języki regionalne i języki mniejszości, w tym narodowe języki migowe. Stosowanie niektórych z tych języków wykracza poza granice państwowe. Językowy obraz Europy uzupełniają języki wniesione przez populacje imigrantów i uchodźców.

(15) Szkoły stają się coraz bardziej świadome konieczności zapewnienia, aby wszystkie dzieci bez względu na to, z jakich środowisk pochodzą i jaki jest ich język pierwszy, osiągały bardzo dobry poziom znajomości języka nauczania - w stosownych przypadkach przy pomocy specjalnych środków wsparcia. Sprzyja to sprawiedliwemu traktowaniu i równości szans oraz ogranicza ryzyko wczesnego kończenia nauki.

(16) Świadomość dotycząca języków w szkołach może obejmować świadomość i zrozumienie kompetencji w zakresie rozumienia i tworzenia informacji oraz kompetencji w zakresie wielojęzyczności wszystkich uczniów, w tym kompetencji dotyczących języków, których nie naucza się w danej szkole. Szkoły mogą wprowadzać rozróżnienie między poszczególnymi poziomami wymaganych kompetencji w zakresie wielojęzyczności w zależności od kontekstu i celu oraz odpowiednio do sytuacji każdego uczącego się, jego potrzeb, możliwości i zainteresowań.

(17) Deficyt nauczycieli niektórych przedmiotów, w tym nauczycieli nowożytnych języków obcych, wskazuje się jako jedno z wyzwań stojących przed ponad połową systemów edukacji w Unii Europejskiej. Niektóre państwa członkowskie przeprowadziły reformy lub stworzyły zachęty mające na celu rozwiązanie problemu niedoborów nauczycieli języków. Te reformy i zachęty mogą obejmować stypendia służące przyciągnięciu do nauczania absolwentów studiów językowych, którzy mają inne doświadczenie zawodowe, albo zreformowane programy kształcenia nauczycieli.

(18) W ramach inicjatyw, które mają na celu poprawę kompetencji kluczowych w edukacji szkolnej, m.in. poprzez ściślejsze łączenie ze sobą doświadczeń życia codziennego z edukacją akademicką, wykorzystanie technologii cyfrowych i wspieranie innowacyjności w szkołach, zwiększono nacisk na efekty uczenia się. Inicjatywy te były pomocne również w zdobywaniu kompetencji w zakresie wielojęzyczności.

(19) Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe, tj. nauczanie przedmiotów poprzez język obcy, oraz narzędzia cyfrowe i internetowe do nauki języka okazały się skuteczne w nauczaniu różnych kategorii osób uczących się. Nauczyciele języków w całej Europie mogliby czerpać korzyści z ciągłego doskonalenia zawodowego, zarówno poprzez aktualizowanie swoich kompetencji cyfrowych, jak i uczenie się, w jaki sposób mogą najlepiej wesprzeć swoją praktykę nauczania dzięki wykorzystaniu różnych metodyk i nowych technologii. Mógłby im w tym pomóc spis otwartych zasobów edukacyjnych uwzględniający prace Rady Europy.

(20) W ramach wielu inicjatyw europejskich wspierano wysiłki mające na celu zdefiniowanie i rozwijanie kompetencji w zakresie wielojęzyczności. Europejski system opisu kształcenia językowego wspiera uczenie się i nauczanie wszystkich języków, gdyż jest przejrzystym, spójnym i kompleksowym instrumentem odniesienia, który służy do oceny i porównywania poziomów kompetencji. W ramach tego systemu rozróżnia się poziom początkujący, poziom samodzielnego użytkownika i poziom użytkownika zaawansowanego, przy czym ten ostatni poziom pozwala użytkownikowi pracować lub studiować w języku poddawanym ocenie. W 2018 r. uzupełniono ten instrument o nowe wskaźniki dotyczące mediacji, języka migowego i innych obszarów oraz o zestawy wskaźników dotyczących młodych uczących się, aby system był bardziej przystępny dla szerszego grona osób.

(21) Paszport językowy Europass to wystandaryzowany formularz służący do samooceny umiejętności językowych oparty na europejskim systemie opisu kształcenia językowego. Pomaga obywatelom informować o swoich umiejętnościach językowych w okresie mobilności, do celów edukacji, zatrudnienia lub szkolenia, a jednocześnie pomaga pracodawcom uzyskiwać wiedzę na temat umiejętności językowych pracowników.

(22) Europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych ⁹  służy uznawaniu doskonałości i innowacyjności w nauczaniu języków we wszystkich państwach uczestniczących. Stanowi zachętę dla szkół i innych instytucji, aby wykorzystywały nowe metody i strategie w realizacji priorytetów lokalnych, regionalnych, krajowych lub europejskich. Przyczynił się do zwiększenia świadomości na temat współpracy europejskiej w obszarze nauczania i uczenia się języków oraz do zwiększenia wielojęzycznej dynamiki w sektorach edukacyjnych.

(23) Wszystkie państwa członkowskie uznają potrzebę zwiększenia wielojęzyczności i rozwijania kompetencji w zakresie wielojęzyczności w Unii. Komisja Europejska będzie pracować nad wnioskiem dotyczącym nowego zestawu europejskich poziomów odniesienia (benchmarków) dotyczących kształcenia i szkolenia wraz z określeniem sposobów gromadzenia danych; jednym z nich może być europejski poziom odniesienia (benchmark) w zakresie kompetencji językowych, który posłuży do uzyskania bardziej dokładnego obrazu kompetencji w zakresie wielojęzyczności w Unii. Rada podejmie dyskusje i decyzje dotyczące tych benchmarków w kontekście ustanawiania nowych ram strategicznych w dziedzinie kształcenia i szkolenia na okres po roku 2020.

(24) Uznając, że kompetencje w zakresie wielojęzyczności nabywane są w ciągu całego życia i możliwości w tym zakresie powinny być dostępne na wszystkich jego etapach, niniejsze zalecenie dotyczy w szczególności kształcenia i szkolenia na poziomie podstawowym i średnim, w tym w stosownych przypadkach wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz kształcenia i szkolenia zawodowego.

(25) Niniejsze zalecenie jest w pełni zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności,

ZALECA, ABY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE:

Zgodnie z prawem krajowym i europejskim, dostępnymi zasobami i uwarunkowaniami krajowym oraz w ścisłej współpracy z wszystkimi właściwymi interesariuszami:

1) Poszukiwały sposobów, by pomóc wszystkim młodym ludziom w nabyciu - przed zakończeniem kształcenia i szkolenia na poziomie średnim II stopnia, tam gdzie to możliwe - kompetencji w co najmniej jednym europejskim języku, innym od języka nauczania, w stopniu pozwalającym im na skuteczne posługiwanie się językiem do celów społecznych, edukacyjnych i zawodowych, i by zachęcać do nabywania kompetencji w zakresie znajomości dodatkowego (trzeciego) języka na poziomie umożliwiającym w miarę płynne porozumiewanie się ¹⁰ .

2) Stosowały odpowiednio kompleksowe podejścia do usprawniania nauczania i uczenia się języków na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym i na poziomie szkół, wykorzystując w stosownych przypadkach przykłady działań z zakresu polityki przedstawione w załączniku.

3) Zapewniły, aby uwzględniono wszystkie sektory kształcenia podstawowego i średniego, począwszy od jak najwcześniejszego etapu, w tym kształcenie i szkolenie zawodowe.

4) Wspierały, w ramach takich kompleksowych podejść, zwiększanie świadomości językowej w szkołach i instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego poprzez:

a) aktywne wspieranie i uznawanie mobilności osób uczących się i nauczycieli, w tym poprzez wykorzystywanie możliwości oferowanych w ramach odpowiednich unijnych programów finansowania;

b) wzmacnianie kompetencji w językach nauczania jako podstawy do dalszego kształcenia i zdobywania osiągnięć edukacyjnych w szkołach przez wszystkie osoby uczące się, w szczególności osoby pochodzące ze środowisk migrantów, uchodźców i środowisk defaworyzowanych;

c) pomaganie osobom uczącym się w rozwijaniu ich kompetencji w zakresie języków nauczania poprzez wspieranie nauczycieli w zakresie posługiwania się konkretnym językiem w ich obszarach przedmiotowych, w tym poprzez zwiększanie ich świadomości co do różnych rejestrów języka i specjalistycznego słownictwa;

d) promowanie ciągłości nauki języków na kolejnych etapach nauki w szkole;

e) docenianie różnorodności językowej osób uczących się i wykorzystywanie jej jako zasobu edukacyjnego, w tym włączanie rodziców, innych opiekunów i szerszej społeczności lokalnej w nauczanie języków;

f) rozważenie możliwości oceniania i walidacji kompetencji językowych, które nie stanowią części programu nauczania, ale zostały nabyte w drodze uczenia się nieformalnego (na przykład w przypadku osób uczących się pochodzących ze środowisk migrantów, uchodźców lub środowisk dwujęzycznych) lub w związku z uczęszczaniem do szkoły należącej do formalnego systemu oświatowego innego państwa, w którym osoba ucząca się mieszkała poprzednio, na przykład poprzez rozszerzenie repertuaru języków, które mogą być uwzględnione w kwalifikacjach, jakie osoby uczące się uzyskują przy ukończeniu nauki szkolnej;

g) wykorzystywanie na szerszą skalę europejskiego systemu opisu kształcenia językowego, zwłaszcza jako bodźca do zmian w programach nauczania języków oraz przeprowadzaniu testów i ocenianiu kompetencji językowych;

h) zapewnianie wsparcia szkołom w definiowaniu ich własnego podejścia do nauki języków, przy jednoczesnym poszanowaniu prawa krajowego, oraz pomaganie szkołom w czynnym docenianiu i wykorzystywaniu różnorodności językowej, jaką dysponują;

i) oferowanie możliwości szkołom i ośrodkom szkoleniowym w zakresie wzmacniania ich perspektywy europejskiej na przykład poprzez nieprzerwane wdrażanie europejskiego znaku innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych, rozwijanie szkolnych znaków jakości mających europejską perspektywę oraz organizowanie wydarzeń krajowych dotyczących różnorodności językowej.

5) Wspierały nauczycieli, osoby prowadzące szkolenia, inspektorów i liderów edukacyjnych w zwiększaniu świadomości językowej poprzez:

a) inwestowanie, w stosownych przypadkach, w kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli języków w celu zwiększenia ich kompetencji oraz w celu przyciągania pracowników do tego zawodu i zatrzymywania ich w tej roli, z myślą o utrzymaniu szerokiej oferty językowej w kształceniu na poziomie podstawowym i średnim oraz w szkoleniu;

b) wzmacnianie dobrowolnej współpracy między instytucjami odpowiedzialnymi za kształcenie i doskonalenie nauczycieli języków;

c) włączanie przygotowania do różnorodności językowej w klasach w kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli i liderów edukacyjnych;

d) promowanie odbywania okresów nauki za granicą przez studentów kierunków nauczycielskich, przy jednoczesnym zachęcaniu do mobilności wszystkich nauczycieli, osób prowadzących szkolenia, inspektorów i liderów edukacyjnych;

e) promowanie włączania mobilności edukacyjnej w kształcenie nauczycieli języków i jej uznawania, tak by nauczyciele języka, którzy właśnie ukończyli studia, zdobywali doświadczenia w zakresie uczenia się lub nauczania za granicą - najlepiej przez okres jednego semestru - szczególnie za pośrednictwem programu Erasmus+;

f) promowanie wykorzystywania eTwinning ¹¹  i innych form wirtualnej współpracy, a także budowanie sieci poprzez kontakty bezpośrednie, by wzbogacić doświadczenia edukacyjne w szkołach i rozwijać kompetencje w zakresie wielojęzyczności nauczycieli i uczniów;

g) promowanie współpracy w zakresie nauczania między nauczycielami języków i nauczycielami innych przedmiotów.

6) Zachęcały do prowadzenia badań naukowych w zakresie innowacyjnych, włączających i wielojęzycznych metod pedagogicznych oraz do stosowania tych metod, takich jak wykorzystywanie narzędzi cyfrowych, wzajemnego zrozumienia języków i sposobów nauczania przedmiotów poprzez język obcy (zintegrowane kształcenie przedmio-towo-językowe) oraz dokonywały innowacji w kształceniu nauczycieli.

7) Zapewniały, by kompetencje językowe zdobywane na różnych etapach kształcenia i szkolenia były monitorowane, uzupełniając dostępne informacje na temat zapewnianej nauki języka.

8) Składały, za pomocą istniejących ram i narzędzi, sprawozdania z doświadczeń i postępów w promowaniu nauki języków.

NINIEJSZYM Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJE ZAMIERZENIE KOMISJI, BY:

9) Wspierać działania następcze w związku z niniejszym zaleceniem poprzez ułatwianie wzajemnego uczenia się państwa członkowskich oraz opracowywanie we współpracy z państwami członkowskimi zasobów i narzędzi wielojęzycznych takich jak:

a) wytyczne na temat sposobu powiązania nauczania języka i oceniania kompetencji językowych z europejskim systemem opisu kompetencji językowych ¹² ;

b) oparte na dowodach wytyczne dotyczące nowych form uczenia się i podejść wspomagających, w tym również w odniesieniu do języków, które nie stanowią części programu nauczania;

c) cyfrowe narzędzia do nauki języków i doskonalenia zawodowego kadry dydaktycznej w dziedzinie nauki języka, takie jak masowe, otwarte kursy internetowe, narzędzia do samooceny ¹³ , sieci, w tym eTwinning, oraz Teacher Academy w ramach platformy School Education Gateway;

d) metody i narzędzia wspierające monitorowanie kompetencji w zakresie wielojęzyczności w Unii.

10) Zwiększać w ramach programu Erasmus+ mobilność uczniów i osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego oraz mobilność nauczycieli, osób prowadzących szkolenia, inspektorów i liderów edukacyjnych oraz ogólnie wspierać wykorzystanie w stosowanych przypadkach finansowania unijnego, takiego jak Erasmus+, "Horyzont 2020", Fundusz Azylu, Migracji i Integracji czy europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, w celu wdrażania niniejszego zalecenia oraz jego załącznika, bez uszczerbku dla negocjacji w sprawie następnych wieloletnich ram finansowych.

11) Wzmacniać współpracę z Radą Europy oraz Europejskim Centrum Języków Nowożytnych w dziedzinie nauki języków w celu rozwijania innowacyjnych metod nauczania i uczenia się języków i zwiększania świadomości dotyczącej kluczowej roli, jaką nauka języków odgrywa we współczesnych społeczeństwach.

12) Przedstawiać sprawozdania z działań następczych podejmowanych w związku z wdrażaniem niniejszego zalecenia, przede wszystkim za pośrednictwem istniejących ram i narzędzi.

Sporządzono w Brukseli dnia 22 maja 2019 r.

	W imieniu Rady
	C.B. MATEI
	Przewodniczący

ZAŁĄCZNIK

Świadomość dotycząca języków w szkołach - rozwijanie kompleksowych podejść do nauki języków

Kompleksowe podejścia dotyczące języków mogłyby być pomocne we wdrażaniu zalecenia w sprawie nauki języków. W niniejszym załączniku wymieniono szereg zasad i dobrych praktyk pedagogicznych, które służą zwiększeniu ogólnej świadomości dotyczącej języków w szkołach, i których ostatecznym celem jest poprawa efektów uczenia się języków.

Nauczanie języka ma duże znaczenie we wszystkich przedmiotach, jeśli weźmie się pod uwagę różne sposoby wykorzystywania języka w klasie i kluczową rolę języka w uczeniu się i zrozumieniu treści przedmiotu. Nabycie dobrej znajomości języka nauczania jest blisko powiązane z rozwojem wiedzy przedmiotowej i zrozumienia przedmiotu.

Świadomość dotycząca języków w szkołach i instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego może wspierać zrozumienie, że nauka języków jest procesem dynamicznym i ciągłym - nabywanie pierwszego języka i jego różnych rejestrów i stylów postępuje stale i jest głęboko powiązane z nauką innych języków, na różnych poziomach zaawansowania, stosownie do sytuacji, potrzeb i zainteresowań każdego uczącego.

Świadomość dotycząca języków w szkołach i instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego może wspierać refleksje na temat aspektu językowego na wszystkich poziomach organizacji szkoły, nauczania i praktyki szkolnej: w rozwoju umiejętności rozumienia i tworzenia informacji, nauce języków obcych, w nauczaniu przedmiotowym, w uznawaniu innych języków, którymi posługują się uczniowie, w komunikacji z rodzicami oraz w szerzej pojętym środowisku szkolnym itp.

Takiemu zrozumieniu świadomości dotyczącej języków może sprzyjać ścisła współpraca między różnymi członkami społeczności szkolnej, najlepiej w ramach koncepcji szkoły jako organizacji uczącej się lub w ramach podejścia "szkoła jako całość".

W celu wspierania świadomości dotyczącej języków w szkołach i instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego zidentyfikowano następujące przykłady dobrych praktyk.

1. Wielojęzyczność w szkołach i w instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego

- Pozytywna postawa w stosunku do różnorodności językowej może pomóc w stworzeniu środowiska przyjaznego językowi, w którym uczenie się i używanie wielu języków jest postrzegane jako bogactwo i zasób. Można zwiększyć i wspierać świadomość znaczenia nauki języków oraz korzyści edukacyjnych, poznawczych, społecznych, międzykulturowych, zawodowych i ekonomicznych wynikających z powszechniejszego stosowania języków.

- Rozwój kompetencji językowych i świadomości dotyczącej języków można w sposób przekrojowy włączyć do programów nauczania. Łączenie języków i innych przedmiotów może pozwolić na bardziej autentyczne uczenie się ukierunkowane na rzeczywiste sytuacje.

- Motywację osób uczących się do nauki języków można wzmocnić poprzez powiązanie treści nauczania z życiem i zainteresowaniami tych osób, uwzględnienie uczenia się nieformalnego i sprzyjanie synergii z zajęciami pozapro-gramowymi. Powiązania pomiędzy codzienną praktyką językową a szkołami i instytucjami kształcenia i szkolenia zawodowego mogą zostać wzmocnione poprzez uznawanie dotychczasowych efektów uczenia się i nabytych umiejętności związanych z językami oraz oferowanie możliwości ujmowania na świadectwach ukończenia szkoły kompetencji w zakresie wielojęzyczności nabytych w drodze uczenia się nieformalnego (na przykład w przypadku osób uczących się pochodzących ze środowisk migrantów, uchodźców lub środowisk dwujęzycznych) lub w związku z uczęszczaniem do szkoły należącej do formalnego systemu oświatowego innego państwa.

- Cały repertuar językowy osoby uczącej się może być doceniany i wspierany w szkole, a także wykorzystywany jako zasób pedagogiczny do dalszej nauki wszystkich osób uczących się. Uczniowie mogą pomagać sobie nawzajem w uczeniu się, wyjaśniać swój język lub języki innym i porównywać te języki.

- Szkoły mogą udostępniać szerszą ofertę językową wykraczającą poza główne światowe języki komunikacji. Można wprowadzać różne języki w zależności od tego, czy w danym kraju są dwa języki urzędowe lub większa ich liczba, lub czy istnieje deklarowane zainteresowanie promowaniem nauki języka kraju sąsiadującego.

- Ustanawianie partnerstw między placówkami wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem i szkołami w regionach przygranicznych, które to partnerstwa zachęcą dzieci do uczenia się języka kraju sąsiadującego od najmłodszych lat i zmniejszą bariery językowe w regionach transgranicznych.

- Dalsze zachęcanie szkół i instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego do wykorzystywania Europejskiego Dnia Języków i europejskiego znaku innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych do propagowania nauki języków i różnorodności językowej. Promowanie szkolnych znaków jakości mających europejski wymiar, by wspierać europejską perspektywę w szkołach i instytucjach szkoleniowych.

2. Sprawne i innowacyjne nauczanie dla lepszej nauki języka

- Potencjał narzędzi cyfrowych mógłby zostać w pełni wykorzystany w celu poprawy uczenia się języków, ich nauczania i oceny. Technologia może w znacznym stopniu wspierać poszerzanie oferty językowej, stwarzać możliwości kontaktu z językiem i być bardzo przydatna do wspierania tych języków, których nie naucza się w szkołach. Rozwój myślenia krytycznego i umiejętności korzystania z mediów oraz odpowiednie i bezpieczne stosowanie technologii mogą być istotnym elementem uczenia się w tym kontekście.

- Współpraca wirtualna między szkołami za pośrednictwem eTwinning i innych form wirtualnej współpracy może umożliwić młodym ludziom lepszą naukę języka, pracę z rówieśnikami z innego kraju i przygotowanie się do mobilności w celu podjęcia studiów, szkolenia lub wolontariatu za granicą.

- Mobilność uczniów, w tym w ramach programu Erasmus+, może stać się stałym elementem procesu uczenia się. Powinno to objąć także mobilność wirtualną i szerzej rozumianą mobilność pracowników.

- Nauczyciele, osoby prowadzące szkolenia i osoby uczące się mogą korzystać z połączenia oceniania diagnostycznego, formatywnego i ogólnego w celu monitorowania i oceny rozwoju umiejętności językowych. Do śledzenia postępów służą poszczególne portfolio językowe, na przykład europejskie portfolio językowe lub paszport językowy Europass.

3. Wspieranie nauczycieli i osób prowadzących szkolenia

- Nauczycieli języków nowożytnych można zachęcać do uczestnictwa w programach wymiany z krajami, w których mówi się językiem docelowym, w ramach ich kształcenia lub dalszego doskonalenia zawodowego. Każdy nauczyciel języka będący niedawnym absolwentem mógłby mieć możliwość uczenia się lub nauczania za granicą - najlepiej przez okres jednego semestru.

- Nauczyciele i osoby prowadzące szkolenia z zakresu innych przedmiotów niż języki nowożytne mogliby zdobywać świadomość dotyczącą języków i wiedzę na temat dydaktyki języków obcych oraz uczyć się strategii wspierania osób uczących się.

- Do nauczania języków można włączyć asystentów językowych, wykorzystując możliwości oferowane przez programy wymiany między państwami członkowskimi.

- Nauczycielom można zaoferować możliwości doskonalenia zawodowego (poprzez sieci, wspólnoty praktyków, masowe internetowe kursy językowe, centra wiedzy, wspólne e-uczenie się, badania w działaniu oparte na współpracy itp.), aby byli oni na bieżąco z najnowszymi innowacjami pedagogicznymi i podnosili swoje umiejętności.

4. Partnerstwa i powiązania w szerzej pojętym środowisku szkolnym służące wspieraniu nauki języków

- Szkoły i instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego mogłyby współpracować z rodzicami w zakresie sposobów, w jakie mogą oni wspierać swoje dzieci w nauce języka, zwłaszcza gdy dzieci dorastają w kontakcie z więcej niż jednym językiem lub używają w domu innego języka niż język nauczania.

- Szkoły i instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego mogą nawiązywać partnerstwa z ośrodkami nauki języków obcych/laboratoriami językowymi, bibliotekami publicznymi, ośrodkami kulturalnymi lub innymi stowarzyszeniami kulturalnymi, uniwersytetami i ośrodkami badawczymi, by stworzyć bardziej angażujące środowiska edukacyjne, zwiększyć wykorzystanie języków oraz wprowadzić udoskonalenia i innowacje w praktykach nauczania.

- Szkoły, instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego i samorządy lokalne mogą łączyć zasoby, aby stworzyć centra językowe z szerszą ofertą języków, w celu utrzymania języków mniej powszechnych lub języków, które nie są nauczane w szkołach.

- Współpraca z pracodawcami w danym regionie lub poza nim może pomóc w lepszym rozumieniu znaczenia kompetencji w zakresie wielojęzyczności w życiu zawodowym i może przyczynić się do zapewnienia, aby takie zdobyte kompetencje skutecznie wspierały zdolność do zatrudnienia.

- Można zachęcać do transgranicznych partnerstw między instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi w regionach przygranicznych. Mobilność uczniów, nauczycieli, osób prowadzących szkolenia i personelu administracyjnego, a także doktorantów i naukowców można ułatwić poprzez oferowanie informacji i kursów w językach używanych w kraju sąsiadującym. Promowanie wielojęzyczności w ramach tych transgranicznych partnerstw może przygotować absolwentów do wejścia na rynek pracy po obu stronach granicy.

- Należy promować współpracę między instytucjami kształcącymi nauczycieli.

1 COM(2017)673 final.

2 EUCO 19/1/17 REV 1.

3 Dz.U. C 189 z 4.6.2018, s. 1.

4 Rada Europy stosuje termin różnojęzyczność (plurilingualism) w odniesieniu do indywidualnego repertuaru kompetencji językowych danej osoby, natomiast w oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej używany jest termin wielojęzyczność (multilingualism), który opisuje zarówno indywidualne kompetencje danej osoby, jak i sytuacje społeczne. Wynika to częściowo z trudności z rozróżnieniem określenia różnojęzyczny (plurilingual) i wielojęzyczny (multilingual) w językach innych niż angielski i francuski.

5 Europejczycy i języki - streszczenie sprawozdania ze specjalnego badania Eurobarometr, 2012 r.

6 Język pierwszy: odmiana językowa lub odmiany językowe nabyte i wykorzystywane we wczesnym dzieciństwie (w przybliżeniu przed ukończeniem drugiego lub trzeciego roku życia), w których nabyto pierwsze umiejętności w zakresie mowy. Termin ten jest preferowany względem terminu język ojczysty, który jest często nieadekwatny, ponieważ język pierwszy to niekoniecznie język ojczysty.

7 Komunikat Komisji pt. "Zwiększanie wzrostu gospodarczego i spójności w regionach przygranicznych UE", COM(2017) 534.

8 Komisja Europejska (2012) - "First European Survey on language competences, executive summary" ["Pierwsze europejskie badanie kompetencji językowych, streszczenie"].

9 Europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych jest przyznawany na szczeblu krajowym i wspierany w ramach programu Erasmus+.

10 Nabycie kompetencji w zakresie języków klasycznych, takich jak starożytna greka i łacina, może stanowić część repertuaru językowego osoby uczącej się.

11 eTwinning to społeczność nauczycieli uczących na etapach od przedszkola do szkoły średniej II stopnia, działająca na zabezpieczonej platformie internetowej:

12 Na podstawie doświadczeń i wiedzy specjalistycznej zdobytych przez Radę Europy przy opracowywaniu i aktualizacji europejskiego systemu opisu kształcenia językowego oraz przez Europejskie Centrum Języków Nowożytnych i Komisję Europejską podczas wykorzystania tego dorobku w kształceniu nauczycieli za pośrednictwem współfinansowanych projektów.

13 Obecnie Europass oferuje narzędzie do samooceny kompetencji językowych, a jego funkcjonowanie i skuteczność zostaną poddane przeglądowi w ramach wdrażania decyzji w sprawie Europass.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2019.189.15
• Rodzaj: Zalecenie
• Tytuł: Kompleksowe podejście do nauczania i uczenia się języków.
• Data aktu: 22/05/2019
• Data ogłoszenia: 05/06/2019
• Data wejścia w życie: 22/05/2019