Europejski Fundusz na rzecz Demokracji (2011/2245(INI)).

Europejski Fundusz na rzecz Demokracji

P7_TA(2012)0113

Zalecenie Parlamentu Europejskiego z dnia 29 marca 2012 r. dla Rady w sprawie warunków ewentualnego utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (EED) (2011/2245(INI))

(2013/C 257 E/03)

(Dz.U.UE C z dnia 6 września 2013 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając projekt zalecenia dla Rady, który złożył Alexander Graf Lambsdorff w imieniu grupy politycznej ALDE w sprawie warunków ewentualnego utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (B7-0391/2011),

– uwzględniając rezolucję z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie polityki zewnętrznej UE na rzecz demokratyzacji ¹ ,

– uwzględniając art. 2, 6, 8 i 21 Traktatu o Unii Europejskiej,

– uwzględniając swoją rezolucję z 14 grudnia 2011 r. w sprawie przeglądu europejskiej polityki sąsiedztwa ² , w szczególności jej ust. 10,

– uwzględniając swoje rezolucje z dnia 7 kwietnia 2011 r. w sprawie przeglądu europejskiej polityki sąsiedztwa - wymiaru wschodniego ³ i w sprawie przeglądu europejskiej polityki sąsiedztwa - wymiaru południowego ⁴ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie rocznego sprawozdania w zakresie praw człowieka na świecie za rok 2009 oraz w sprawie polityki Unii Europejskiej w tej dziedzinie ⁵ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie komunikatu Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczącego roli Unii Europejskiej w propagowaniu praw człowieka i demokratyzacji w krajach trzecich ⁶ ,

– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1889/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia instrumentu finansowego na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie (EIDHR) ⁷ ,

– uwzględniając umowy między UE a krajami trzecimi oraz zawarte w tych umowach klauzule dotyczące praw człowieka i demokracji,

– uwzględniając konkluzje Rady z dnia 18 maja 2009 r. pt. "Wspieranie demokratycznych rządów: w kierunku wzmocnionych ram UE",

– uwzględniając trzy zbiory konkluzji Rady: z dnia 22 października 2009 r. w sprawie wspierania demokracji w stosunkach zewnętrznych UE, z dnia 13 grudnia 2010 r. zawierające sprawozdanie z postępów w 2010 r. i listę krajów pilotażowych oraz z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie europejskiej polityki sąsiedztwa,

– uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 25 maja 2011 r. pt. "Nowa koncepcja działań w obliczu zmian zachodzących w sąsiedztwie" (COM(2011)0303),

– uwzględniając wspólny komunikat Komisji pt. "Partnerstwo na rzecz demokracji i wspólnego dobrobytu z południowym regionem Morza Śródziemnego" (COM(2011)0200),

– uwzględniając konkluzje Rady do Spraw Zagranicznych w sprawie europejskiej polityki sąsiedztwa przyjęte w dniu 20 czerwca 2011 r. na jej 3101. posiedzeniu,

– uwzględniając konkluzje Rady do Spraw Zagranicznych w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji przyjęte w dniu 1 grudnia 2011 r. na jej 3130. posiedzeniu,

– uwzględniając instrumenty finansowe Komisji o charakterze tematycznym i geograficznym dotyczące demokratyzacji i praw człowieka (takie jak europejski instrument na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie (EIDHR), Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI) itp.),

– uwzględniając pismo z poparciem dla utworzenia EED, skierowane do przewodniczącego PE Jerzego Buzka oraz do wiceprzewodniczącej/ wysokiej przedstawiciel Catherine Ashton, z dnia 25 listopada 2011 r.,

– uwzględniając art. 121 ust. 3 oraz art. 97 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych oraz opinię Komisji Rozwoju (A7-0061/2012),

A. mając na uwadze, że powszechne prawa człowieka i demokrację zapisano w traktatach jako fundamentalne wartości Unii oraz zasady i cele działań zewnętrznych Unii,

B. mając na uwadze, że art. 8 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej określa zasadę uwzględniania aspektu płci, gdyż stanowi, że we wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet,

C. mając na uwadze, że w przyjętym przez siebie programie działania na rzecz demokracji Rada potwierdziła wolę zwiększenia spójności i skuteczności swojej pomocy, ale że nastąpił ograniczony postęp w tym zakresie,

D. mając na uwadze, że Parlament z zadowoleniem przyjął inicjatywę ustanowienia Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji w swojej rezolucji z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie polityk zewnętrznych UE na rzecz demokratyzacji,

E. mając na uwadze, że ustanowienie EED zostało poparte w piśmie skierowanym do przewodniczącego PE Jerzego Buzka oraz wiceprzewodniczącej/ wysokiej przedstawiciel Catherine Ashton przez kilkoro wybitnych obrońców praw człowieka, w tym laureatów Nagrody im. Sacharowa Aung San Suu Kyi oraz Alaksandra Milinkiewicza,

F. mając na uwadze, że UE i jej państwa członkowskie nie przełożyły jeszcze na działanie prawdziwie spójnego i strategicznego podejścia do zagadnień demokratyzacji, w ramach którego wspieranie demokracji uznawano by za kwestię autonomiczną,

G. mając na uwadze, że wydarzenia "arabskiej wiosny" oraz wydarzenia w sąsiedztwie wschodnim ukazały potrzebę pilnego strategicznego zaangażowania ze strony UE względem krajów autorytarnych i krajów dążących do reform demokratycznych, które opierałoby się na nowym i odmiennym podejściu służącym przywróceniu wiarygodności i zapewnieniu terminowego wsparcia dla procesu transformacji demokratycznej, mając na uwadze, że ustanowienie Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji może być jedną z najbardziej wymiernych odpowiedzi UE na wyzwania demokratyzacji w naszym sąsiedztwie i poza nim,

H. mając na uwadze, że kobiety odgrywają kluczową rolę w procesach demokratyzacji oraz są warunkiem powodzenia ruchów społecznych,

I. mając na uwadze, że ostatnie wydarzenia w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie pokazały, iż kobiety są determinującym czynnikiem przemian demokratycznych oraz że prawa kobiet są często łamane, a one same są bardziej zagrożone ubóstwem i marginalizacją w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym w swym kraju,

J. mając na uwadze, że powstania w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie podkreśliły pilną potrzebę rozwiązania problemu niestabilnych i niedemokratycznych rządów w państwach sąsiadujących z UE, gdyż ma to istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i stabilności samej Europy,

K. mając na uwadze, że wzmocnionemu podejściu do wspierania demokracji i praw człowieka, rozwijanemu w kontekście unijnej polityki sąsiedztwa i unijnego programu działania na rzecz zmian, musi towarzyszyć zwiększona zdolność do szybkiego, a jednocześnie spójnego reagowania na rozwój wydarzeń związanych z demokracją i praworządnością,

L. mając na uwadze, że Europejski Instrument na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka na Świecie (EIDHR) koncentruje się na pilnych środkach na rzecz zagrożonych obrońców praw człowieka, w tym dziennikarzy i opozycjonistów, oraz na środkach długoterminowych uzupełniających istniejące instrumenty UE o charakterze geograficznym,

M. mając na uwadze, że partie polityczne, wybitne osobistości świata polityki (np. dysydenci, opozycjoniści, przywódcy organizacji młodzieżowych), ruchy społeczne i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, sektor kulturalny oraz media (np. dziennikarze, blogerzy, działacze mediów społecznościowych i artyści), dążąc wyraźnie do demokratycznych zmian, nadal odgrywają centralną rolę w każdej demokracji i w każdym procesie demokratyzacji; mając na uwadze, że ze względu na brak środków, ograniczony mandat i długotrwałe procedury obowiązujące w ramach EIDHR wsparcie dla tych podmiotów było w przeszłości ograniczone,

N. mając na uwadze, że Rada do Spraw Zagranicznych zatwierdziła inicjatywę utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (EED) mając na uwadze, że prace zmierzające do jego utworzenia postępują szybko i istnieje pilna potrzeba osiągnięcia porozumienia w sprawie szczegółowych aspektów operacyjnych,

1. kieruje do Rady następujące zalecenie, apelując do niej o:

a) zadbanie, aby dzięki EED urzeczywistniło się bardziej strategiczne i polityczne podejście UE do wspierania demokracji przez zapewnienie odpowiedniej do kontekstu, elastycznej, terminowej i oddolnej pomocy, z możliwością szybkiego przeprogramowania, gdy jest to potrzebne do ułatwienia transformacji demokratycznej w krajach partnerskich;

b) wykazanie, że w celu osiągnięcia wyżej wymienionych celów utworzenie nowego funduszu stanowi bardziej odpowiednie i bardziej skuteczne rozwiązanie niż rewizja istniejących instrumentów, w szczególności EIDHR;

c) sprecyzowanie misji i wartości EED, aby zapewnić wyraźne kryteria wyboru beneficjentów, w szczególności w zakresie metodologii procesu wyboru;

d) położenie nacisku na spójność i skuteczność wsparcia UE na rzecz demokracji zgodnie z programem działania na rzecz demokracji w stosunkach zewnętrznych UE, a także nadanie EED w tym duchu odpowiednich uprawnień i struktury;

e) zwraca się do EED o zagwarantowanie poszanowania zasady krajowej odpowiedzialności za procesy demokratyczne, a także o to, aby budowanie demokracji odbywało się poprzez upodmiotowienie przebiegające od podstaw społeczeństwa aż do najwyższych organów władzy państwowej;

f) zadbanie, aby EED wspierał "głęboką i trwałą demokrację" w krajach znajdujących się na etapie poprzedzającym transformację, w krajach na etapie transformacji oraz w krajach, które transformację przeszły, skupiając się przede wszystkim, choć nie tylko, na europejskim sąsiedztwie, a jednocześnie otrzymał ukierunkowane upoważnienia, które pozwolą mu na uzupełnianie środków wspierających demokrację przyjmowanych w ramach innych instrumentów i które leżą u podstaw wartości dodanej wnoszonej przez ten nowy podmiot;

g) zdobycie cennego doświadczenia poprzez skoncentrowanie się w początkowej fazie (choć nie tylko) na europejskim sąsiedztwie;

h) zagwarantowanie, że EED będzie odgrywał rolę synergiczną i komplementarną w stosunku do prac podejmowanych przez instytucje UE, w tym Parlament Europejski, państwa członkowskie oraz zakładane przez nie agencje i fundacje, ściśle z nimi współpracując, tworząc partnerstwa i unikając powielania działań; szczególnie w celu propagowania demokracji w basenie Morza Śródziemnego apeluje o zapewnienie komplementarności i ścisłej koordynacji działań z Fundacją im. Anny Lindh;

i) zadbanie, aby EED zapewniał wartość dodaną przez uzupełnianie działań istniejących instrumentów finansowanie, a nie ich powielanie lub hamowanie, przy czym dotyczy to szczególnie EIDHR oraz Instrumentu na rzecz Stabilności; zauważa, że w stosownych przypadkach EED powinien inicjować projekty, które mogłyby być później kontynuowane przez EIDHR lub instrumenty geograficzne, tworząc platformę programowania, tak aby zapewnić spójność i trwałość w perspektywie długoterminowej;

j) opracowanie dokładnej metodologii, tak aby zapobiec zachodzeniu na siebie instrumentów finansowych, złożonych struktur wspólnotowych i parlamentarnych (OPPD, ECG itp.) odpowiedzialnych za prawa człowieka oraz EED, i to jeszcze przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia;

k) zadbanie na poziomie planowanie strategicznego, aby EED współpracował z pozostałymi instrumentami i strukturami UE zaangażowanymi w działania na rzecz praw człowieka i demokracji, zwłaszcza takimi jak EIDHR, Instrument na rzecz Stabilności, CSF i instrumenty o charakterze geograficznym; zapewnienie rzetelnego i przejrzystego zarządzania finansami oraz niskich kosztów administracyjnych i kosztów transakcji; uwzględnienie znaczenie metody wspólnotowej, w ramach której Komisja jest proszona o jak najszybsze dokonanie analizy, w jaki sposób instrumenty UE mogłyby w przyszłości prowadzić do zapewnienia szybszych mechanizmów reakcji oraz w jaki sposób i kiedy można by utworzyć fundusz powierniczy UE, jeżeli odpowiednie podstawa prawna zostanie ustanowiona w nowym rozporządzeniu finansowym; upewnienie się, że ewentualne objęcie budżetem UE finansowania EED nie odbędzie się kosztem już i tak ograniczonych zasobów EIDHR;

l) umożliwienie EED działania na trzech etapach: na etapie poprzedzającym transformację, podczas transformacji oraz po transformacji, oraz w celu nadania impetu projektom oraz oddolnym innowacyjnym rozwiązaniom i ideom, które dotychczas nie mogłyby być wspierane przez UE ze względu na ograniczenia proceduralne lub ograniczanie ryzyka; kształtowanie EED w taki sposób, aby był on bardziej otwarty na ryzyko, przy jednoczesnym przestrzeganiu rozporządzenia finansowego UE;

m) domaga się, aby zapewniono bezstronność misji obserwacji wyborów UE, uważa jednak, że w swoich działaniach na rzecz demokracji EED nie powinien uwzględniać takich misji;

n) zwrócenie się, na wczesnych etapach finansowania w danym kraju, do szerokiej grupy potencjalnych beneficjentów, w tym kluczowych politycznych graczy prodemokratycznych (np. nowo powstających podmiotów politycznych, ruchów obywatelskich i niezarejestrowanych organizacji pozarządowych oraz związków zawodowych), organizacji prowadzących nadzór, organizacji zgłaszających zachowania nieetyczne, indywidualnych działaczy politycznych, podmiotów kulturalnych, nowych podmiotów medialnych (blogerów i innych), organizacji obrońców praw mniejszości oraz zespołów eksperckich, aby umożliwić EED wspieranie bardzo różnorodnych lokalnych podmiotów dążących do reform demokratycznych; zapewnienie wsparcia wyżej wymienionym podmiotom oraz ruchom politycznym w sposób pluralistyczny;

o) zapewnienie, aby w ramach EED specjalną uwagę zwracano na udział kobiet w procesie reform demokratycznych, wspierając organizacje kobiece i projekty w dziedzinach, dla których istotna jest problematyka płci, takich jak przeciwdziałanie przemocy, tworzenie zatrudnienia, udział w polityce, rozszerzenie równego dostępu kobiet i dziewcząt do wymiaru sprawiedliwości i edukacji oraz zapobieganie lub położenie kresu istniejącemu naruszaniu praw kobiet;

p) uważa za istotne, aby EED oferował wielostronne wsparcie stowarzyszeniom w krajach znajdujących się na etapie transformacji ze względu na ich kluczową rolę w demokracji, a także aby mogły one przyczyniać się do osiągnięcia konsensusu na poziomie krajowym;

q) uprawnienie EED do przyznawania dotacji bezpośrednio docelowym beneficjentom, w sposób wolny od dyskryminacji i w konsultacji z delegaturami UE w terenie oraz, ewentualnie, poprzez fundacje polityczne i organizacje międzyrządowe prowadzące udokumentowane skuteczne działania w dziedzinie wspierania demokracji; szczególnie na początku zadbanie, aby przekazywanie środków finansowych za pośrednictwem było skutecznym mechanizmem umożliwiającym EED współpracę z partnerami w terenie, którzy dysponują niezbędną wiedzą i infrastrukturą lokalną oraz cieszą się zaufaniem miejscowej ludności; zauważa, że przekazywanie środków za pośrednictwem danych podmiotów - pod warunkiem respektowania pluralizmu politycznego na szczeblu UE, a także pod warunkiem działania poprzez głównych beneficjentów - zmniejszyłoby zarówno obciążenie administracyjne dla EED, jak i potencjalne zagrożenia;

r) zapewnienie Unii Europejskiej możliwości wywierania politycznego wpływu odpowiadającego jej wkładowi budżetowemu; ustanowienie lekkiej, przejrzystej i politycznie reprezentatywnej struktury zarządzania, zapewniającej zrównoważony i efektywny pod względem kosztów skład przedstawicieli państw członkowskich i instytucji unijnych, w tym Parlamentu, oraz niezależnych ekspertów i specjalistów; osiągnięcie wyraźnej równowagi między autonomią i niezależnością EED a jego odpowiedzialnością przed fundatorami, a także zapewnienie jak najwyższego stopnia rzetelności finansowej w księgach, przy zachowaniu szczególnej ostrożności, aby środki finansowe nie były tracone z powodu korupcji oraz aby żadne środki nie zostały przekazane osobie czy podmiotowi, które mają jakiekolwiek powiązania z organizacjami przestępczymi lub terrorystycznymi;

s) ukształtowanie EED jako lekkiej, elastycznej i wydajnej administracyjnie struktury z siedzibą w Brukseli, o prostych mechanizmach przyznawania dotacji; od wnioskodawców nie należy wymagać przechodzenia uciążliwych procedur przetargowych; współudział finansowy beneficjentów nie powinien być koniecznym warunkiem wstępnym finansowania; dotacje należy przyznawać pod warunkiem spełnienia ścisłych i jasnych kryteriów, a wykaz beneficjentów powinien być publicznie dostępny, chyba że zagraża to ich bezpieczeństwu; należy wprowadzić zabezpieczenia zapobiegające nadużyciom finansowym i sprzeniewierzaniu środków finansowych;

t) wyposażenie EED w odpowiednie kanały ustrukturyzowanej współpracy i koordynacji z podmiotami działającymi w Brukseli i poza nią; zapewnienie bliskiej koordynacji i konsultacji między przyszłym komitetem wykonawczym i personelem EED a Europejską Służbą Działań Zewnętrznych (ESDZ), Komisją i Parlamentem w sprawach związanych ze strategiami, celami i inicjatywami odpowiednich instrumentów UE, a także zapewnienie ustrukturyzowanego dialogu z delegacjami UE i ambasadami państw członkowskich w terenie;

u) zadbanie, aby EED miał silne powiązania i konsultował się regularnie z grupami beneficjentów, nie prowadząc jednak biur regionalnych, a w zamian za to bazując na współpracy z delegaturami UE i organizacjami lokalnymi lub niezależnymi ekspertami i specjalistami, którzy zostaną poddani dokładnej weryfikacji stwierdzającej brak jakichkolwiek powiązań z organizacjami przestępczymi lub terrorystycznymi;

v) zapewnienie wprowadzenia odpowiedniego systemu kontroli w celu oceny skuteczności wykorzystania przewidzianych środków;

w) uważa, że jednak, że priorytetem powinno być ustanowienie EED jako zewnętrznego instrumentu finansowego UE w ramach instytucjonalnych Unii, tak aby zapewnić Parlamentu możliwość należytego wykonywania uprawnień prawodawczych i budżetowych w odniesieniu do wkładu UE i jej działań w zakresie planowania;

x) zagwarantowanie, że wkład UE do budżetu EED będzie wnoszony w pełnej zgodności z zasadami dobrej praktyki finansowej i administrowanych przez personel przeszkolony w zakresie stosowania rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu UE oraz że Parlament będzie mógł prowadzić pełną kontrolę budżetową i prawodawczą, obejmującą monitorowanie i kontrolowanie przez władzę budżetową sposobu wykorzystania środków finansowych;

y) zagwarantowanie, że Parlament będzie mógł sprawować rozległą kontrolę polityczną nad działalnością i planowaniem EED, oraz zadbanie, aby wdrażane przez niego środki podlegały kompleksowemu monitorowaniu i ocenie przez niezależną stronę trzecią, m.in. przez zapewnienie informowania Parlamentu o sprawozdaniach rocznych EED; zapewnienie Parlamentowi wystarczającego pola do działania, aby mógł on wnosić wkład w fazie programowania, określać priorytet i strategiczne linie działania oraz dzielić się potencjałem twórczym i doświadczeniami państw członkowskich związanymi z transformacją w celu wsparcia procesów demokratyzacji poza granicami Europy;

z) zadbanie, aby Parlament był zaangażowany i aby zasięgano jego opinii w ciągu całego procesu aktywizacji i wdrażania EED, poprzez m.in. politycznie wyważony dobór posłów do Parlamentowi zasiadający w jego zarządzie i komitecie wykonawczym; przeprowadzenie przeglądu składu zarządu w celu zadbania, aby państwa członkowskie były reprezentowane przez Radę oraz zwiększenie udziału Parlamentu w zarządzie tego instrumentu, tak aby zagwarantować właściwy poziom wpływu odpowiadający odpowiedzialności Parlamentu jako jednego z organów władzy budżetowej UE; umożliwienie Parlamentowi wnoszenia znaczącego i systematycznego wkładu w definiowanie wytycznych politycznych i strategicznych, priorytetów, oczekiwanych wyników i ogólnie przyznawanych środków finansowych, na których opiera się działalność EED;

aa) stałe monitorowanie wpływu i wyników EED oraz jego wartości dodanej w stosunku do instrumentów UE, a także stałe monitorowanie zrównoważonego charakteru finansowanych działań; wyciąganie odpowiednich wniosków i w razie konieczności odpowiednie dostosowanie jego rozmiarów, struktury, mechanizmu finansowego i odpowiedzialności organów wykonawczych; zapewnienie przekazywania Parlamentowi wyników takich ocen;

2. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszego zalecenia Radzie oraz, tytułem informacji, Komisji i państwom członkowskim.

1 Teksty przyjęte P7_TA(2011)0334.

2 Teksty przyjęte P7_TA(2011)0576.

3 Teksty przyjęte P7_TA(2011)0153.

4 Teksty przyjęte P7_TA(2011)0154.

5 Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0489.

6 Dz.U. C 131 E z 5.6.2003, s. 147

7 Dz.U. L 386 z 29.12.2006, s. 1.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2013.257E.13
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Europejski Fundusz na rzecz Demokracji (2011/2245(INI)).
• Data aktu: 29/03/2012
• Data ogłoszenia: 06/09/2013