Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady w sprawie ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIACCOM(2007) 356 wersja ostateczna - 2007/0122 (CNS)
(2008/C 44/05)
(Dz.U.UE C z dnia 16 lutego 2008 r.)
Dnia 10 września 2007 r. Rada Unii Europejskiej działając na podstawie art. 95 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wspomnianej powyżej.
W dniu 10 lipca 2007 r. Prezydium Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego powierzyło przygotowanie opinii w tej sprawie Sekcji Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji.
Mając na względzie pilny charakter prac, na 439. sesji plenarnej w dniach 24-25 października 2007 r. (posiedzenie z 25 października 2007 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyznaczył Gérarda DANTINA na sprawozdawcę generalnego oraz 106 głosami - 1 osoba wstrzymała się od głosu - przyjął następującą opinię:
1. Wnioski i zalecenia
1.1 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny popiera decyzję dotyczącą ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC(1).
1.1.1 Zdaniem Komitetu, zwiększenie tym sposobem inwestycji w sektorze B+R dzięki publiczno-prywatnym formom finansowania dostarczy przedsiębiorstwom solidnych podstaw działania dla przezwyciężenia obecnego rozdrobnienia finansowania wspólnotowego oraz pozwoli na koordynację rozproszonych badań, co wpłynie korzystnie na ich skuteczność.
1.2 Komitet z zadowoleniem przyjmuje wybór sektora. Z całą pewnością jego rozwój oraz technicznie nowatorski charakter - dzięki któremu otwiera się wiele możliwości na przyszłość i który wymaga zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych specjalistów - przyczynią się bezpośrednio do realizacji celów strategii lizbońskiej w dziedzinie konkurencyjności, celów wyznaczonych w Barcelonie odnoszących się do procentowego udziału środków przeznaczanych z PKB na badania, a także wpłyną na inne polityki wspólnotowe w dziedzinach takich jak: środowisko, transport, energia oraz zdrowie.
1.3 Oceniając pozytywnie analizowany wniosek EKES pragnie przede wszystkim podkreślić wagę przedstawionej strategii dla UE w zakresie inwestycji oraz koordynacji badań. Komitet ocenia, że strategia ta stanowi punkt zwrotny w tworzeniu europejskiej przestrzeni badawczej oraz że przyczyni się ona do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich należących do tego sektora.
1.4 Odnosząc się do tego nowatorskiego instrumentu skupiającego różne podmioty, w wypadku którego stosowanie produktów będących wynikiem badań, jak również faza wprowadzania do produkcji mogą okazać się wysoce skomplikowane, EKES z zadowoleniem dostrzega, że dużo uwagi poświęcono przepisom dotyczącym własności intelektualnej.
1.5 Komitet pozytywnie ocenia fakt, że szczególną uwagę zwrócono na niebezpieczeństwo przeniesienia ośrodków produkcji nanoelektroniki w inne regiony świata. EKES popiera podejście sektorowe w odniesieniu do sektorów wyspecjalizowanych.
1.6 Ponadto, aby maksymalnie wykorzystać możliwości tego nowego instrumentu, Komitet uważa za konieczne:
- wprowadzenie rzeczywistego uproszczenia procedur, przede wszystkim ze względu na negatywny wpływ, jaki skomplikowane procedury administracyjne wywarły na poprzednie programy B+R; procedury te są obecnie opracowywane, wobec czego Komitet zwróci szczególnie uwagę na konieczność umożliwienia wszystkim stronom uczestnictwa w wyborze celów i w ocenie końcowych wyników;
- uruchomienie programu informacyjnego pozwalającego na lepszą mobilizację koniecznych środków finansowych;
- ustanowienie programu kształcenia zawodowego pozwalającego pracownikom na osiągnięcie odpowiedniego poziomu kwalifikacji w stosunku do miejsc pracy oferowanych w ramach ENIAC. Umożliwi to stworzenie warunków niezbędnych do zdobycia pozycji lidera w dziedzinie produkcji w tym strategicznym sektorze.
2. Wprowadzenie
2.1 Analizowany wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ma na celu stworzenie jednego z pierwszych partnerstw publiczno-prywatnych w dziedzinie B+R. Określa on jedną z pierwszych wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT). Dotyczy ona dziedziny nanotechnologii. Nazwano ją ENIAC.
2.2 Wspólne inicjatywy technologiczne mają na celu zapewnienie, w całości lub w części, przemysłowi, państwom członkowskim oraz Komisji, konsolidację wspólnych środków na rzecz realizacji ukierunkowanych programów badawczych.
2.3 Inaczej niż strategia tradycyjna, która polega na zapewnieniu projektom wkładu finansowego ze środków publicznych w poszczególnych przypadkach, WIT dotyczą programów badawczych na wielką skalę mających wspólne cele naukowe o znaczeniu strategicznym. To nowe podejście powinno pozwolić na osiągnięcie "masy krytycznej" w zakresie badań i innowacji w Europie, zjednoczyć zespoły badaczy w dziedzinach o znaczeniu strategicznym oraz zharmonizować sposoby finansowania projektów, tak aby wyniki badań mogły zostać wykorzystane jak najszybciej. WIT ukierunkowane są na główne dziedziny, w przypadku których obecnie istniejące instrumenty działają na niewystarczającą skalę, bądź zbyt wolno, aby pozwolić Europie na utrzymanie się lub znalezienie w czołówce światowej. Chodzi tu o dziedziny, w których finansowanie ze środków krajowych, europejskich i prywatnych może stanowić istotną wartość dodaną, w szczególności poprzez umożliwienie zwiększenia finansowania ze źródeł prywatnych przeznaczonego na badania i rozwój.
2.4 Głównym celem wspólnej inicjatywy technologicznej ENIAC dotyczącej dziedziny nanoelektroniki jest wsparcie rozwoju kluczowych kompetencji w zakresie nanoelektroniki w celu zwiększenia konkurencyjności Europy. Dla osiągnięcia tego celu omawiany wniosek stwarza ramy prawne ustanawiające ENIAC.
3. Kontekst i uwagi ogólne
3.1 Coraz częstsze wykorzystywanie podzespołów elektronicznych w produktach zaawansowanych technologii innowacyjnych sytuuje sektor nanotechnologii wśród sektorów o znaczeniu strategicznym dla konkurencyjności i wzrostu przemysłowego w Europie.
3.2 Sektor nanotechnologii wytwarza szeroką gamę urządzeń niezbędnych dla głównych gałęzi przemysłu w tak różnorodnych dziedzinach jak: telekomunikacja, produkty handlowe, usługi multimedialne, szkolnictwo, transport, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo oraz środowisko.
3.3 Przewiduje się, że rynek związany z przemysłem nanotechnologii (w skład którego, oprócz samych producentów wchodzą również dostawcy narzędzi produkcyjnych i dostawcy materiałów) powinien charakteryzować się średnim rocznym wzrostem wynoszącym 15 %. Aby utrzymać tak wysoki poziom wzrostu, należy poświęcić temu zagadnieniu jak najwięcej uwagi.
3.4 Inicjatywa na poziomie wspólnotowym powinna więc skupić się na zachowaniu i wzmocnieniu pozycji światowego lidera w odpowiednich sektorach dzięki programom B+R, które pozwalają na osiągnięcie koniecznych celów w zakresie wykorzystania przemysłowego technologii przy zachowaniu zaawansowanych celów technologicznych dążeniu do coraz większej konkurencyjności oraz utworzeniu nowych miejsc pracy wymagających wysokich umiejętności oraz kwalifikacji zawodowych.
3.5 Wybór formy wspólnego przedsięwzięcia publicznoprywatnego powinien pozwolić na znaczne poprawienie jakości działań z zakresu B+R w przedmiotowym sektorze. Wydaje się, że jest to niezbędne dla przezwyciężenia obecnego rozproszenia programów badawczych prowadzonych w poszczególnych państwach członkowskich, które nie mogą osiągnąć właściwej dynamiki i nie są dostatecznie finansowane.
3.6 Spojrzenie na to zagadnienie w wymiarze europejskim wydaje się zatem konieczne i stanowi jedyne możliwe rozwiązanie pozwalające na sprostanie trudnym wyzwaniom, którym sektor nanotechnologii jest zmuszony stawić czoła.
3.7 Nadanie wspólnotowego wymiaru powinno pozwolić także na zmniejszenie trudności związanych z biurokracją i administracją - dzięki zastąpieniu istniejących zróżnicowanych procedur krajowych jednolitą procedurą wspólnotową - oraz na skrócenie - względem obecnej sytuacji - czasu oczekiwania na zawarcie umów dotyczących B+R na szczeblu wspólnotowym (por. inicjatywa międzyrządowa EUREKA) a ponadto skończyć z różnorodnością procedur zatwierdzenia i procedur kontrolnych.
3.8 Ustanowienie przedsięwzięcia publiczno-prywatnego skupiającego bezpośrednio państwa członkowskie oraz przedsiębiorstwa z odpowiednich sektorów to podejście innowacyjne w porównaniu z istniejącymi obecnie procedurami uczestnictwa przewidzianymi w programach wspólnotowych dotyczących B+R w Europie. Ponadto znaczne środki finansowe, których przyznanie na szczeblu Wspólnoty zakłada program, będą stanowić bodziec gospodarczy niezbędny do osiągnięcia wyznaczonych w nim ambitnych celów.
3.9 Uczestnictwo państw członkowskich i przedsiębiorstw, jak również ich bezpośredni udział w kosztach badań wynoszący przynajmniej 50 %, pozwoli na uzyskanie efektu mnożnikowego stanowiącego impuls dla nowych źródeł finansowania oraz przyczyni się do rozwoju europejskiej przestrzeni badawczej.
3.10 Bezpośrednie uczestnictwo państw członkowskich jest niezbędnym czynnikiem służącym zwiększeniu nakładów inwestycyjnych, ale jest ono istotne także dlatego, że decyzje nadal będą podejmowane na szczeblu krajowym, szczególnie w przypadku zaproszenia do składania wniosków oraz stałego nadzoru bezpośredniego obejmującego wszystkie fazy procesu.
3.11 Innym niezbędnym czynnikiem jest bezpośrednie uczestnictwo przedstawicieli przemysłu, ponieważ rezultaty tego ambitnego planu w zakresie B+R mogą przyczynić się do realizacji ważnych i istotnych celów dotyczących konkurencyjności europejskiego przemysłu w tym sektorze, a w następstwie wpłynąć pozytywnie na zatrudnienie.
4. Spójność
4.1 Punktem odniesienia dla programów badawczych jest siódmy program ramowy (7PR). Jest on wyrazem silnego przeświadczenia, że zwiększenie inwestycji w B+R jest niezbędne dla dynamicznej i konkurencyjnej gospodarki.
4.2 Utworzenie wspólnego przedsięwzięcia WIT-ENIAC przyczyni się bezpośrednio do realizacji celów strategii lizbońskiej w dziedzinie konkurencyjności oraz celów wyznaczonych w Barcelonie odnoszących się do wydatków na badania. Pośrednio wpłynie zaś na inne polityki wspólnotowe takie jak: środowisko, transport, energia oraz zdrowie.
4.3 Ramowe zasady działań wspólnotowych, na których oparta zostanie inicjatywa WIT-ENIAC, zostały określone w dokumencie "Nanonauka i nanotechnologie: Plan działań dla Europy 2005-2009" [COM(2005) 243 wersja ostateczna] oraz w pracach Komitetu Naukowego ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENHIR).
5. Wniosek Komisji
5.1 Decyzja w sprawie ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC, której dotyczy dokument [COM(2007) 356 wersja ostateczna], jest skutkiem decyzji nr 2006/1982/WE dotyczącej siódmego programu ramowego przewidującego udział Wspólnoty w tworzeniu długotrwałych partnerstw publiczno-prywatnych na szczeblu europejskim w dziedzinie badań naukowych.
5.2 Partnerstwa te przyjmują formę "wspólnych inicjatyw technologicznych" (WIT) i wywodzą się z wcześniejszych "europejskich platform technologicznych" (IPT).
5.3 W swojej decyzji nr 2006/971/WE dotyczącej programu szczegółowego "Współpraca(2)", Rada podkreśliła konieczność tworzenia partnerstw publiczno-prywatnych oraz określiła sześć dziedzin, w których tworzenie wspólnych inicjatyw technologicznych jest wskazane w celu pobudzenia badań prowadzonych w Europie. Są to następujące dziedziny:
- wodór oraz ogniwa paliwowe,
- aeronautyka i transport lotniczy(3),
- innowacyjne leki(4),
- systemy wbudowane(5),
- nanoelektronika,
- GMES (globalny monitoring środowiska i bezpieczeństwa).
5.4 W kontekście tej ogólnej strategii rozporządzenie będące przedmiotem analizowanego wniosku [COM(2007) 356 wersja ostateczna] przewiduje ustanowienie wspólnego przedsięwzięcia ENIAC w dziedzinie nanoelektroniki.
5.5 Wspólne przedsięwzięcie ENIAC to organ międzynarodowy posiadający osobowość prawną w myśl art. 22 dyrektywy 2004/17/WE i art. 15 lit. c) dyrektywy 2004/18/WE. Jego siedziba będzie znajdowała się w Brukseli, a jako datę zakończenia jego działalności ustala się 31 grudnia 2017 r., chyba że Rada zdecyduje o przedłużeniu tego okresu.
5.6 Podstawa prawna
Wniosek dotyczy rozporządzenia Rady zawierającego w załączniku statut wspólnego przedsięwzięcia. Wniosek opiera się na art. 171 traktatu. Wspólne przedsięwzięcie będzie organem Wspólnoty; mimo że jego budżet będzie stanowiony na podstawie art. 185 rozporządzenia Rady nr 1605/2002, należy w nim uwzględniać specyficzny charakter tej inicjatywy polegający na tworzeniu partnerstw publiczno-prywatnych, w których udział sektora prywatnego i udział sektora publicznego są tak samo znaczące.
5.7 Utworzenie
Członkami założycielami wspólnej inicjatywy technologicznej (WIT-ENIAC) są Wspólnota Europejska, reprezentowana przez Komisję, oraz AENEAS (stowarzyszenie reprezentujące przedsiębiorstwa oraz inne organizacje z dziedziny B+R). Statut zawiera listę podmiotów mogących w przyszłości przystąpić do wspólnego przedsięwzięcia ENIAC, a mianowicie państwa uczestniczące w 7PR, które nie są członkami UE, jak również wszystkie inne podmioty prawne mogące przyczynić się do osiągnięcia celów wspólnego przedsięwzięcia ENIAC.
5.8 Finansowanie
5.8.1 Koszty funkcjonowania wspólnego przedsięwzięcia ENIAC określone w art. 4 są pokrywane w następujący sposób:
- z wkładu finansowego ENIAC w maksymalnej wysokości 20 mln EUR lub 1 % kosztu wszystkich projektów - jednak nieprzekraczającego sumy 30 mln EUR na rok,
- z wkładu finansowego Wspólnoty - jednak nieprzekraczającego 10 mln EUR,
- z wkładu rzeczowego państw członkowskich należących do ENIAC.
Działania w zakresie B+R objęte wspólnym przedsięwzięciem ENIAC w okresie kończącym się w dniu 31 grudnia 2007 r. finansowane są w następujący sposób:
- z wkładu finansowego Wspólnoty w maksymalnej wysokości 440 mln EUR,
- z wkładu finansowego państw członkowskich należących do ENIAC - w całkowitej wysokości stanowiącej co najmniej 1,8 wkładu Wspólnoty,
- z wkładu rzeczowego uczestników z dziedziny B+R - w całkowitej wysokości większej od wkładu wniesionego przez organy publiczne lub równej temu wkładowi.
5.8.2 W okresie kończącym się w dniu 31 grudnia 2013 r. maksymalny wkład "Komisji" wyniesie 450 mln EUR. Fundusze te pochodzić będą z programu szczegółowego "Współpraca", wdrażającego siódmy program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego, zgodnie z przepisami art. 54 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1605/2002.
5.9 Cele
Zdaniem Komisji ustanowienie wspólnego przedsięwzięcia ENIAC przyczyni się do osiągnięcia następujących celów:
- określić i zrealizować plan badań na rzecz rozwoju kluczowych kompetencji w zakresie nanoelektroniki, aby wzmocnić konkurencyjność, wesprzeć zrównoważony rozwój przedsiębiorstw wspólnotowych oraz by umożliwić powstawanie nowych rynków;
- wspierać wdrożenie działań w zakresie B+R poprzez przyznawanie subwencji uczestnikom wybranych projektów;
- promować partnerstwa publiczno-prywatne mające na celu mobilizację oraz łączenie wysiłków na szczeblu wspólnotowym, krajowym i prywatnym, a także ułatwienie współpracy między podmiotami sektora publicznego i prywatnego;
- zapewnić skuteczność i długotrwałość wspólnej inicjatywy technologicznej na rzecz nanoelektroniki;
- osiągnąć synergię i koordynację wysiłków w zakresie B+R w Europie, a w szczególności stopniową integrację, w ramach wspólnego przedsięwzięcia ENIAC, działań związanych z tą dziedziną i realizowanych obecnie przez międzyrządowe struktury badawczo-rozwojowe (EUREKA).
6. Uwagi ogólne i szczegółowe
6.1 EKES zgadza się z decyzją dotyczącą ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC oraz z projektem rozporządzenia, który jej towarzyszy. Wyrażając pozytywną opinię w sprawie analizowanej decyzji, EKES pragnie przede wszystkim podkreślić wagę, jaką ma dla UE zaproponowana strategia w zakresie inwestycji oraz koordynacji badań.
6.2 W istocie, tak jak miało to miejsce w przypadku wydania opinii w sprawie innych rozporządzeń będących następstwem decyzji Rady nr 971/2006/EWE programu szczegółowego "Współpraca", Komitet ocenia, że pobudzenie inwestycji w dziedzinie B+R jest właściwym krokiem pozwalającym na dostarczenie przedsiębiorstwom europejskim ramowych zasad działania, które pozwolą na przezwyciężenie obecnego rozproszenia finansowania wspólnotowego, a także pozwolą uniknąć nierównego podziału programów.
6.3 Prezentowana inicjatywa wykazuje spójność z polityką i celami Unii oraz jest zgodna z kierunkami określonymi w strategii lizbońskiej, w ramach której podkreślono, że wiedza oraz innowacje we Wspólnocie przyczyniają się do stymulowania wzrostu oraz zatrudnienia. Nanotechnologie zajmują obecnie dominującą pozycję i zachęcają do wprowadzania innowacji w wielu newralgicznych sektorach o charakterze strategicznym dla rozwoju i wzrostu w Unii (takie jak np.: systemy łączności ruchomej, transport, metody obliczeniowe, automatyzacja produkcji, opieka zdrowotna ...). Stworzenie wspólnego przedsięwzięcia może być narzędziem, które pozwoli Europie zachować, a także rozwinąć zdolność projektowania i wytwarzania produktów zgodnych z normami dotyczącymi najwyższej jakości, trwałości oraz ochrony środowiska. Inicjatywa ta stanowi punkt wyjścia do stworzenia europejskiej przestrzeni badawczej oraz wnosi znaczący wkład w konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich.
6.4 Komitet z zadowoleniem dostrzega, że w dokumencie "Analiza skutków", który towarzyszy projektowi rozporządzenia w sprawie WIT, szczególną wagę przywiązano do niebezpieczeństwa przeniesienia ośrodków produkcji nanotechnologii w inne regiony świata. Zagadnienie to jest niezmiernie istotne, ponieważ ten rodzaj produkcji stanowi bardzo ważną wartość dodaną równoznaczną ze wzrostem i zatrudnieniem; produkcja ta gwarantuje również częściowy zwrot kosztów, które Unia zamierza ponieść w związku z rozwojem tego sektora. Z tych powodów EKES popiera tę inicjatywę polegającą na wprowadzeniu wyspecjalizowanego podejścia sektorowego w celu wspierania tej kluczowej gałęzi przemysłu.
6.5 Odnosząc się do tego nowatorskiego instrumentu skupiającego różne podmioty, który może jednak okazać się wysoce skomplikowany, jeśli chodzi o stosowanie produktów będących wynikiem badań rozpoczętych przez ENIAC, jak również fazę ich wprowadzania do produkcji, EKES z zadowoleniem dostrzega, że dużą wagę przywiązano do opracowania przepisów dotyczących własności intelektualnej określonych w art. 23 statutu. Zarazem wyraża zadowolenie z faktu, że w proponowanym w rozporządzeniu planie działania w znacznej mierze uwzględniono zagadnienia zdrowia i bezpieczeństwa.
6.6 Aby móc lepiej realizować cele wspólnego przedsięwzięcia oraz aby osiągnąć maksymalne wykorzystanie możliwości tego nowego instrumentu, Komitet uważa za konieczne:
- Wprowadzenie rzeczywistego uproszczenia procedur na wszystkich etapach różnorodnych działań w dziedzinie B+R, począwszy od wyboru działań, aż do upowszechnienia wyników; za działania te przede wszystkim ma odpowiadać ENIAC. Skomplikowane procedury administracyjne oraz niepewność co do źródeł finansowania oraz ram instytucjonalnych to niektóre z przyczyn niepowodzenia poprzednich programów z dziedziny B+R.
- Uruchomienie szeroko zakrojonego programu informacyjnego dotyczącego możliwości oferowanych przez przedsięwzięcie ENIAC, w szczególności w zakresie mobilizacji zasobów ekonomicznych koniecznych w przypadku nowych form finansowania.
- Wprowadzenie odpowiednich programów kształcenia zawodowego pozwalających na wykształcenie wysoko wykwalifikowanych pracowników posiadających odpowiednią wiedzę w kontekście prac w dziedzinie B+R prowadzonych przez ENIAC, które to prace będą miały znaczenie strategiczne dla przemysłu UE. Wspomniane wysokie kwalifikacje, wymagane ze względu na ściśle techniczny charakter miejsc pracy tworzonych w sektorze B+R, przyczynią się ponadto do zmniejszenia odpływu naukowców z Europy, a jednocześnie będą warunkiem koniecznym do zapewnienia Unii Europejskiej pozycji lidera przemysłu w sektorach o strategicznym znaczeniu.
Bruksela, 25 października 2007 r.
|
Przewodniczący |
|
Europejskiego KomitetuEkonomiczno-Społecznego |
|
Dimitris DIMITRIADIS |
______
(1) ENIAC = European Nanoelectronic Initiative Advisory Council.
ENIAC to również nazwa pierwszego komputera produkowanego przy użyciu elementów elektronicznych (1945-46).
(2) Dz.U. L 400 z 30.12.2006, s. 1.
(3) INT/369.
(4) INT/363.
(5) INT/364.
