Ustalanie stopnia uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, oraz związku ich śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH ¹

z dnia 19 grudnia 2014 r.

w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, oraz związku ich śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby

Na podstawie art. 29 ust. 7 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. z 2014 r. poz. 213 i 1822) zarządza się, co następuje:

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa:

1) tryb kierowania do komisji lekarskich, sposób ustalania uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili czynną służbę wojskową w jednostkach wojskowych podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, zwanych dalej "żołnierzami", oraz związku ich śmierci ze służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby, jak również sposób ustalania zwiększenia uszczerbku na zdrowiu, terminy badań lekarskich, tryb kierowania na te badania;

2) niezbędną dokumentację lekarską i inne dokumenty, w tym dotyczące przebiegu i warunków służby wojskowej żołnierzy, mogące stanowić podstawę orzeczenia komisji lekarskiej;

3) wykaz norm oceny uszczerbku na zdrowiu oraz wzór skierowania do komisji lekarskich.

Rozdział  2

Kierowanie do komisji lekarskich

§ 2. Do rejonowej komisji lekarskiej podległej ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, zwanej dalej "rejonową komisją lekarską", właściwej ze względu na miejsce zamieszkania żołnierza, kieruje się z urzędu lub na wniosek żołnierza.

§ 3. Do rejonowej komisji lekarskiej kieruje żołnierza kierownik komórki organizacyjnej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wykonującej zadania dysponenta części budżetowej, zwany dalej "organem kierującym".

§  4. 

1. Organ kierujący, kierując żołnierza do rejonowej komisji lekarskiej, przekazuje tej komisji wyciąg z przebiegu czynnej służby wojskowej żołnierza oraz inne informacje i dokumenty, które dotyczą wypadku lub choroby żołnierza i mogą mieć znaczenie dla ustalenia związku wypadku lub choroby z czynną służbą wojskową.

2. Na wniosek przewodniczącego rejonowej komisji lekarskiej organ kierujący dostarcza komisji również inne dokumenty niezbędne do wydania orzeczenia.

§ 5. Wzór karty skierowania do rejonowej komisji lekarskiej określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

Rozdział  3

Ustalanie uszczerbku na zdrowiu oraz związku śmierci ze służbą wojskową

§  6. 

1. Rejonowa komisja lekarska wydaje orzeczenie po przeprowadzeniu badania lekarskiego.

2. W uzasadnionych przypadkach rejonowa komisja lekarska może wydać orzeczenie tylko na podstawie posiadanej dokumentacji.

3. Rejonowa komisja lekarska orzeka na podstawie:

1) wyciągu z przebiegu czynnej służby wojskowej z teczki akt personalnych żołnierza;

2) opinii służbowo-lekarskiej uwzględniającej dane dotyczące stanu zdrowia żołnierza w czasie pełnienia przez niego czynnej służby wojskowej oraz warunków uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach służbowych zajmowanych przez żołnierza;

3) historii chorób z leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego;

4) wyników pomiarów czynników szkodliwych występujących w środowisku czynnej służby wojskowej;

5) książki zdrowia żołnierza;

6) protokołu powypadkowego.

§  7. 

1. Orzeczenie o stopniu uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby wydaje się po zakończeniu leczenia.

2. Jeżeli okres leczenia trwa dłużej niż 6 miesięcy, może być wydane wstępne orzeczenie o stopniu uszczerbku na zdrowiu.

3. Orzeczenie o stopniu uszczerbku na zdrowiu może być wydane również przed zakończeniem leczenia, jeżeli uszczerbek na zdrowiu jest niewątpliwy.

§ 8. Rejonowa komisja lekarska orzeka o stopniu uszczerbku na zdrowiu z urzędu, jeżeli podczas badania stwierdziła chorobę powstałą w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami czynnej służby wojskowej.

§  9. 

1. Stopień uszczerbku na zdrowiu ustala się w procentach, według stanu zdrowia żołnierza w dniu wydania orzeczenia, zgodnie z "Wykazem norm oceny uszczerbku na zdrowiu", stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia.

2. W razie utraty lub uszkodzenia organu, narządu albo układu, których funkcje przed wypadkiem lub chorobą były już wcześniej upośledzone, stopień uszczerbku na zdrowiu określa się w wysokości różnicy pomiędzy stopniem uszczerbku na zdrowiu po wypadku lub przebyciu choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami czynnej służby wojskowej a stopniem upośledzenia istniejącego wcześniej. Jeżeli nie jest możliwe określenie, w jakim stopniu organ, narząd albo układ były upośledzone przed wypadkiem lub chorobą powstałą w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami czynnej służby wojskowej, przyjmuje się, że wcześniejszego upośledzenia nie było.

3. Przy wielomiejscowych uszkodzeniach kończyny lub jej części ogólny stopień uszczerbku na zdrowiu równa się sumie procentów uszczerbków ustalonych dla poszczególnych uszkodzeń, z tym że procent ten nie może być wyższy od procentu przewidzianego dla utraty uszkodzonej kończyny lub jej części.

4. Jeżeli wypadek albo choroba pozostająca w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami czynnej służby wojskowej spowodowały uszkodzenie kilku organów, narządów albo układów, ogólny stopień uszczerbku na zdrowiu równa się sumie procentów uszczerbków ustalonych dla poszczególnych uszkodzeń, z ograniczeniem do 100%.

5. Jeżeli procent uszczerbku na zdrowiu jest określony w wykazie, o którym mowa w ust. 1, w granicach od - do, przy ustalaniu stopnia uszczerbku na zdrowiu uwzględnia się obraz kliniczny, stopień uszkodzenia czynności organu, narządu albo układu oraz towarzyszące powikłania.

6. Jeżeli dla danego przypadku brak jest odpowiedniej pozycji w wykazie, o którym mowa w ust. 1, ocenia się ten przypadek według pozycji najbardziej zbliżonej. Można przy tym ustalić stopień uszczerbku na zdrowiu w procencie niższym lub wyższym od przewidzianego w danej pozycji, w zależności od różnicy występującej między ocenianym stanem a stanem przewidzianym w odpowiedniej pozycji tego wykazu.

§  10. 

1. Związek śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku ustala się na podstawie akt postępowania powypadkowego i dokumentacji medycznej.

2. Związek śmierci z czynną służbą wojskową wskutek choroby ustala się na podstawie dokumentacji medycznej oraz dokumentów, o których mowa w § 6 ust. 3 pkt 1 i 2.

§ 11. Przepisy § 6-10 stosuje się odpowiednio do orzekania o zwiększeniu stopnia uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby.

Rozdział  4

Przepis przejściowy

§ 12. Sprawy wszczęte i niezakończone przed Rejonową Komisją Lekarską Biura Ochrony Rządu, Odwoławczą Komisją Lekarską Biura Ochrony Rządu albo Centralną Komisją Lekarską Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia prowadzą dalej wojewódzkie komisje lekarskie, okręgowe komisje lekarskie albo Centralna Komisja Lekarska Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, według przepisów dotychczasowych.

Rozdział  5

Przepis końcowy

§ 13. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. ²

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

WZÓR

..................................... ....................., dnia ...... 20... r.

(pieczęć nagłówkowa

organu kierującego)

KARTA SKIEROWANIA

Do .................................................................................................................................................

(nazwa komisji lekarskiej)

w celu ...........................................................................................................................................

1. Nazwisko, imię i imiona rodziców .........................................................................................

..................................................................................................................................................

2. Stopień wojskowy ...................................................................................................................

3. Miejsce i data urodzenia .........................................................................................................

4. Ostatni przydział służbowy .....................................................................................................

(jednostka, zajmowane stanowisko)

5. Data wstąpienia do czynnej służby wojskowej .......................................................................

6. Data zwolnienia z czynnej służby wojskowej ........................................................................

7. Wcielony przez WKU .............................................................................................................

8. Rozpoznanie lekarskie (w miarę możliwości) ........................................................................

..................................................................................................................................................

9. Uwagi ......................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

....................................

(organ kierujący)

ZAŁĄCZNIK Nr  2

WYKAZ NORM OCENY USZCZERBKU NA ZDROWIU

Poz.			Treść																													Procent uszczerbku na zdrowiu
A. USZKODZENIA GŁOWY
1			Uszkodzenie powłok czaszki (bez uszkodzeń kostnych)
			a) uszkodzenie powłoki czaszki - w zależności od rozmiaru, ruchomości, tkliwości blizn																													0-10
			b) pozbawienie owłosienia (w zależności od obszaru):
			- poniżej 25% powierzchni skóry owłosionej																													0-10
			- od 25% do 75% powierzchni skóry owłosionej																													11-20
			- powyżej 75% powierzchni skóry owłosionej																													21-30
			UWAGA: W przypadku uzupełnienia ubytku skóry owłosionej przeszczepem skóry oraz odtworzenia owłosienia należy oceniać według poz. 1 lit. a. W przypadku skutecznej replantacji skalpu oceniać według poz. 1 lit. a.
2			Pourazowe uszkodzenie kości sklepienia i podstawy czaszki (wgłębienia, szczeliny, fragmentacja) - w zależności od rozległości uszkodzeń
			a) bez wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego																													0-10
			b) z nawracającym płynotokiem nosowym lub usznym																													10-30
3			Ubytki w kościach sklepienia czaszki o łącznej powierzchni - w zależności od rozmiarów
			a) poniżej 10 cm2																													0-10
			b) od 10 do 50 cm2																													11-15
			c) powyżej 50 cm2																													16-25
			UWAGA: Jeżeli powstały ubytek kości został uzupełniony operacją plastyczną z dobrym efektem, procent stałego uszczerbku na zdrowiu oceniony za pierwszy ubytek należy zmniejszyć o połowę. Jeżeli przy uszkodzeniach i ubytkach kości czaszki (poz. 2 i 3) występują jednocześnie uszkodzenia powłoki czaszki (poz. 1), należy osobno ocenić stopień uszczerbku za uszkodzenia lub ubytki kości według poz. 2 lub 3 i osobno za uszkodzenia powłoki czaszki według poz. 1.
4			Powikłania towarzyszące uszkodzeniom wymienionym w poz. 1, 2, 3 w postaci przewlekłego zapalenia kości, ropowicy podczepcowej leczonej operacyjnie, przepukliny mózgowej - ocenia się dodatkowo w zależności od rodzaju i stopnia powikłań																													0-25
5			Porażenia i niedowłady pochodzenia mózgowego
			a) porażenie połowicze, porażenie kończyn dolnych uniemożliwiające samodzielne stanie i chodzenie 0-1° według skali Lovette'a																													100
			b) głęboki niedowład połowiczy lub obu kończyn dolnych znacznie utrudniający sprawność kończyn 2° lub 2/3° według skali Lovette'a																													60-80
			c) średniego stopnia niedowład połowiczy lub niedowład obu kończyn dolnych 3° lub 3/4° według skali Lovette'a																													40-60
			d) nieznacznego stopnia (niewielki, dyskretny) niedowład połowiczy lub obu kończyn dolnych 4° lub 4/5° według skali Lovette'a																													10-40
			e) porażenie kończyny górnej 0-1° wg skali Lovette'a z niedowładem kończyny dolnej 3-4° według skali Lovette'a:																													70-90 60-80
			- dominującej - niedominującej
			f) niedowład kończyny górnej 3-4° wg skali Lovette'a z porażeniem kończyny dolnej 0-1 ° według skali Lovette'a:
			- dominującej																													70-90
			- niedominującej																													60-80
			g) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 0-1° według skali Lovette'a:
			- dominującej																													40-50
			- niedominującej																													30-40
			h) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 2-2/3° według skali Lovette'a:
			- dominującej																													30-40
			- niedominującej																													25-30
			i) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej 3-4° według skali Lovette'a:
			- dominującej																													10-30
			- niedominującej																													5-20
			j) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 0° według skali Lovette'a																													50
			k) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 1-2° według skali Lovette'a																													30-50
			l) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny dolnej 3-4° według skali Lovette'a																													10-30
			UWAGA: W przypadku współistnienia zaburzeń mowy o typie afazji należy oceniać dodatkowo według poz. 11, uwzględniając, że całkowity uszczerbek na zdrowiu z tytułu uszkodzenia mózgu nie może przekroczyć 100%. W przypadku współistnienia deficytu ruchowego z innymi objawami organicznego uszkodzenia mózgu należy oceniać według poz. 9. W przypadku różnicy w nasileniu niedowładu pomiędzy kończynami dolnymi należy oceniać według poz. 5 lit. g oddzielnie dla każdej kończyny. SKALA LOVETTE'A 0° - brak czynnego skurczu mięśnia - brak siły mięśniowej. 1° - ślad czynnego skurczu mięśnia - 10% prawidłowej siły mięśniowej. 2° - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążeniu odcinka ruchomego - 25% prawidłowej siły mięśniowej. 3° - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcinka - 50% prawidłowej siły mięśniowej. 4° - zdolność do wykonywania czynnego ruchu z pewnym oporem - 75% prawidłowej siły mięśniowej. 5° - prawidłowa siła mięśniowa, zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem - 100% prawidłowej siły mięśniowej.
6			Izolowane zespoły pozapiramidowe
			a) utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający sprawność organizmu i wymagający opieki innych osób																													100
			b) zespół pozapiramidowy utrudniający sprawność organizmu z zaburzeniami mowy																													40-80
			c) zaznaczony zespół pozapiramidowy																													5-30
7			Zaburzenia równowagi i inne poza niedowładem zaburzenia sprawności ruchowej (ataksja, dysmetria, inne objawy zespołu móżdżkowego) pochodzenia mózgowego
			a) uniemożliwiające chodzenie																													100
			b) utrudniające w dużym stopniu chodzenie i sprawność ruchową																													50-80
				c) utrudniające w lekkim stopniu chodzenie i sprawność ruchową																												10-40
				d) utrudniające w niewielkim stopniu chodzenie i sprawność ruchową																												0-10
8				Padaczka jako izolowane następstwo uszkodzenia mózgu
				a) padaczka z częstymi napadami - 3 napady w tygodniu i więcej																												50-60
				b) padaczka z napadami - powyżej 2 na miesiąc																												30-50
				c) padaczka z napadami - 2 i mniej na miesiąc																												10-30
				d) padaczka z napadami o różnej morfologii - bez utrat przytomności																												0-10
				UWAGA: Podstawą rozpoznania padaczki są: powtarzające się napady padaczkowe, typowe zmiany w EEG, dokumentacja z przebiegu leczenia, ustalone rozpoznanie przez lekarza leczącego. W przypadku współistnienia padaczki z innymi objawami organicznego uszkodzenia mózgu należy oceniać według poz. 9.
9				Zaburzenia neurologiczne i psychiczne spowodowane organicznym uszkodzeniem mózgu (encefalopatie) w zależności od stopnia zaburzeń neurologicznych i psychicznych
				a) ciężkie zaburzenia psychiczne i neurologiczne uniemożliwiające samodzielną egzystencję																												80-100
				b) encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi lub dużym deficytem neurologicznym																												50-80
				c) encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi lub deficytem neurologicznym o średnim nasileniu																												30-50
				d) encefalopatia z niewielkimi zmianami charakterologicznymi lub niewielkim deficytem neurologicznym																												10-30
				UWAGA: Rozpoznanie encefalopatii powinno być potwierdzone występowaniem deficytu w stanie neurologicznym i psychicznym, udokumentowane badaniem psychiatrycznym, psychologicznym i neurologicznym oraz zmianami w obrazie EEG, TK lub NMR.
10				Nerwice i inne utrwalone skargi subiektywne powstałe w następstwie urazów czaszkowo-mózgowych lub po ciężkim uszkodzeniu ciała
				a) skargi subiektywne związane z urazem głowy lub ciężkim uszkodzeniem innych części ciała w zależności od stopnia zaburzeń (nawracające bóle i zawroty głowy, męczliwość, nadpobudliwość, osłabienie pamięci, trudności w skupieniu uwagi, bezsenność)																												0-5
				b) zespół stresu pourazowego, utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym lub po ciężkim uszkodzeniu ciała - w zależności od stopnia zaburzeń, wymagające stałego leczenia psychiatrycznego																												5-20
				c) reakcja nerwicowa po bezpośredniej ekspozycji na materiał zakaźny																												0-5
11				Zaburzenia mowy
				a) afazja całkowita (sensoryczna lub sensoryczno-motoryczna) z afagią i aleksją																												100
				b) afazja całkowita motoryczna																												60
				c) afazja średniego i znacznego stopnia utrudniająca porozumiewanie się																												20-40
				d) afazja nieznacznego stopnia																												10-20
12				Zespoły podwzgórzowe i inne zaburzenia wewnątrzwydzielnicze pochodzenia ośrodkowego (moczówka prosta, cukrzyca, nadczynność tarczycy)
				a) znacznie upośledzające czynność organizmu																												40-60
				b) nieznacznie upośledzające czynność organizmu																												20-30
13				Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów ruchowych gałki ocznej
				a) z objawami dwojenia obrazu, opadania powieki i zaburzeniami akomodacji																												20-35
				b) z objawami dwojenia obrazu i opadania powieki																												10-20
				c) z objawami dwojenia obrazu bez opadania powieki																												5-15
				d) zaburzenia akomodacji lub inne zaburzenia czynności mięśni wewnętrznych oka																												0-15
14				Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu trójdzielnego - w zależności od stopnia uszkodzenia
				a) czuciowe (w tym neuralgia pourazowa)																												0-10
				b) ruchowe																												0-10
				c) czuciowo-ruchowe																												5-20
15				Uszkodzenie nerwu twarzowego
				a) obwodowe całkowite z niedomykaniem powieki																												20
				b) obwodowe częściowe w zależności od nasilenia dolegliwości																												5-15
				c) izolowane uszkodzenie centralne																												5-10
				UWAGA: Współistnienie uszkodzenia nerwu twarzowego ze złamaniem kości skalistej należy oceniać według poz. 48. Uszkodzenie centralne nerwu twarzowego współistniejące z innymi objawami świadczącymi o uszkodzeniu mózgu należy oceniać według poz. 5 lub 9.
16				Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów językowo-gardłowego i błędnego - w zależności od stopnia zaburzeń mowy, połykania, oddechu, krążenia i przewodu pokarmowego
				a) niewielkiego stopnia																												5-10
				b) średniego stopnia																												10-25
				c) dużego stopnia																												25-50
17				Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu dodatkowego - w zależności od stopnia uszkodzenia																												3-15
18				Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu podjęzykowego - w zależności od stopnia uszkodzenia																												5-20
				UWAGA: Jeżeli uszkodzeniom nerwów czaszkowych towarzyszą inne uszkodzenia mózgu, należy oceniać według poz. 9.
19				Uszkodzenia powłok twarzy (blizny i ubytki)
				a) oszpecenie bez zaburzeń funkcji - w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy																												0-10
				b) oszpecenie z lekkimi zaburzeniami funkcji - w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji																												5-30
				c) oszpecenie połączone z dużymi zaburzeniami funkcji - w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłoce twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji																												30-60
20				Uszkodzenie nosa (w tym złamanie kości nosa, uszkodzenia chrząstki, ubytki części miękkich)
				a) uszkodzenia nosa bez zaburzeń oddychania i powonienia - blizny lub niewielkie zniekształcenie nosa																												0-5
				b) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania - znacznego stopnia deformacja nosa lub utrata części nosa																												5-15
				c) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania i powonienia - w zależności od stopnia zaburzeń w oddychaniu i powonieniu																												15-20
			d) utrata lub zaburzenia powonienia w następstwie uszkodzenia przedniego dołu czaszki																													0-5
			e) utrata znacznej części nosa lub utrata całkowita (łącznie z kością nosa)																													20-30
			UWAGA: O ile znacznej deformacji nosa towarzyszą blizny nosa, należy oceniać łącznie według poz. 20. O ile uszkodzenie nosa, warg, powiek wchodzi w zespół uszkodzeń objętych poz. 19, należy oceniać według tej pozycji.
21			Uszkodzenia w obrębie zębów
			a) utrata częściowa korony zęba bez uszkodzeń miazgi - siekacze lub kły																													1
			b) utrata częściowa korony zęba bez uszkodzeń miazgi - pozostałe zęby																													0,5
			c) utrata częściowa korony zęba z uszkodzeniem miazgi - siekacze lub kły																													1,5
			d) utrata częściowa korony zęba z uszkodzeniem miazgi - pozostałe zęby																													1
			e) całkowita utrata korony zęba z zachowaniem korzenia - siekacze lub kły																													2
			f) całkowita utrata korony zęba z zachowaniem korzenia - pozostałe zęby																													1,5
			g) całkowita utrata zęba - siekacze lub kły																													3
			h) całkowita utrata zęba - pozostałe zęby																													2
			i) pourazowe rozchwianie zęba																													0,5
22			Uszkodzenia (złamania, zwichnięcia) kości oczodołu, szczęki, kości jarzmowej, żuchwy, stawu skroniowo-żuchwowego, w zależności od przemieszczeń, zniekształceń, niesymetrii zgryzu, upośledzenia żucia, rozwierania jamy ustnej, zaburzeń czucia
			a) nieznacznego stopnia																													0-5
			b) średniego stopnia																													5-10
			c) znacznego stopnia																													10-25
			UWAGA: W przypadku urazu oczodołu z dwojeniem obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku należy oceniać dodatkowo według poz. 26, w przypadku zaburzeń ostrości wzroku - według tabeli z poz. 26 lit. a. W przypadku pojawienia się dużych deficytów neurologicznych dotyczących unerwienia twarzy, należy oceniać dodatkowo według pozycji właściwej dla danego nerwu. Jeżeli uszkodzeniom kości twarzoczaszki towarzyszy oszpecenie, należy oceniać jedynie według poz. 19. W przypadku złamania żuchwy z innymi kośćmi twarzoczaszki następstwa uszkodzeń żuchwy należy oceniać oddzielnie od złamania pozostałych kości twarzoczaszki - dodatkowo według poz. 22 lub 23.
23			Utrata szczęki lub żuchwy, łącznie z oszpeceniem i utratą zębów - w zależności od wielkości ubytków, oszpecenia i powikłań
			a) częściowa																													15-35
			b) całkowita																													40-50
24			Ubytek podniebienia
			a) z zaburzeniami mowy i połykania - w zależności od stopnia zaburzeń																													10-25
			b) z dużymi zaburzeniami mowy i połykania - w zależności od stopnia zaburzeń																													25-40
25			Skutki obrażeń języka, przedsionka jamy ustnej, wargi, ubytki - w zależności od blizn, zniekształceń, wielkości ubytków, zaburzeń mowy, trudności w połykaniu
			a) uszkodzenie języka, uszkodzenia przedsionka jamy ustnej, wargi w zależności od wielkości uszkodzeń - zmiany i ubytki niewielkiego stopnia																													0-5
			b) ubytki języka, uszkodzenia przedsionka jamy ustnej i warg - zmiany i ubytki średniego stopnia upośledzające odżywianie																													5-15
					c) duże zmiany i ubytki języka - upośledzające mowę i odżywianie w zależności od stopnia																											15-40
					d) całkowita utrata języka																											50
B. USZKODZENIA NARZĄDU WZROKU
26					Obniżenie ostrości wzroku bądź utrata jednego lub obojga oczu
					a) przy obniżeniu ostrości wzroku lub utracie wzroku w jednym oku lub obojgu oczach uszczerbek ocenia się według poniższej tabeli
Tabela
Ostrość wzroku oka prawego														1,0 (10/10)			0,9 (9/10)	0,8 (8/10)		0,7 (7/10)	0,6 (6/10)				0,5 (5/10)		0,4 (4/10)					0,3 (3/10)		0,2 (2/10)		0,1 (1/10)					0
Ostrość, wzroku oka lewego														Procent uszczerbku
1,0 (10/10)														0			2,5	5		7,5	10				12,5		15					20		25		30					35
0,9 (9/10)														2,5			5	7,5		10	12,5				15		20					25		30		35					40
0,8 (8/10)														5			7,5	10		12,5	15				20		25					30		35		40					45
0,7 (7/10)														7,5			10	12,5		15	20				25		30					35		40		45					50
0,6 (6/10)														10			12,5	15		20	25				30		35					40		45		50					55
0,5 (5/10)														12,5			15	20		25	30				35		40					45		50		55					60
0,4 (4/10)														15			20	25		30	35				40		45					50		55		60					65
0,3 (3/10)														20			25	30		35	40				45		50					55		60		65					70
0,2 (2/10)														25			30	35		40	45				50		55					60		65		70					80
0,1 (1/10)														30			35	40		45	50				55		60					65		70		80					90
0														35			40	45		50	55				60		65					70		80		90					100
					b) dwojenie obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku																											0-10
					c) utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem gałki ocznej																											40
					UWAGA: Ostrość wzroku zawsze określa się po korekcji szkłami, zarówno przy zmętnieniu rogówki lub soczewki, jak i przy współistnieniu uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego. Wartość uszczerbku w poz. 26 lit. c obejmuje również oszpecenie związane z wyłuszczeniem gałki ocznej.
27					Porażenie nastawności (akomodacji) przy braku zaburzeń ostrości wzroku po korekcji
					a) jednego oka																											15
					b) obojga oczu																											30
					UWAGA: W przypadku pseudosoczewkowatości bez zaburzeń ostrości wzroku należy oceniać według poz. 27, w przypadku niedających się skorygować zaburzeń ostrości wzroku według poz. 34.
28					Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów tępych
					a) z zaburzeniami ostrości wzroku																											oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a
					b) z widocznym defektem lub deformacją w obrębie gałki ocznej, blizny rogówki - bez zaburzeń ostrości wzroku																											0-5
29					Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów drążących oraz nieusuniętego ciała obcego z oczodołu
					a) z zaburzeniami ostrości wzroku																											oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a
					b) z widocznym defektem lub deformacją w obrębie gałki ocznej, blizny rogówki - bez zaburzeń ostrości wzroku																											0-5
					c) nieusunięte ciało obce wewnątrzgałkowe z obniżeniem ostrości wzroku																											oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a+ 10%
					d) nieusunięte ciało obce wewnątrzgałkowe bez obniżenia ostrości wzroku																											10
					e) nieusunięte ciało obce z oczodołu																											0-5
30					Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów chemicznych, termicznych, spowodowanych promieniowaniem elektromagnetycznym oraz energią elektryczną
					a) w zależności od zaburzeń ostrości wzroku																											oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a
					b) bez zaburzeń ostrości wzroku																											0-5
31					Koncentryczne zwężenie pola widzenia należy oceniać według poniższej tabeli, w zależności od mniej lub bardziej korzystnej lokalizacji zwężenia pola widzenia
Tabela
					Zwężenie do												Przy nienaruszonym drugim oku							W obojgu oczach								Przy ślepocie drugiego oka
					60° 50° 40° 30° 20° 10° poniżej 10°												0 1-5% 5-10% 10-15% 15-20% 20-25% 25-35%							0 10-15% 15-25% 25-50% 50-80% 80-90% 90-95%								20-35% 35-45% 45-55% 55-70% 70-85% 85-95% 95-100%
32					Połowicze i inne niedowidzenia
					a) dwuskroniowe																											60
					b) dwunosowe																											30
					c) jednoimienne																											30
					d) inne ubytki pola widzenia (jednooczne)																											0-5
33					Bezsoczewkowość bez współistnienia zaburzeń ostrości wzroku po korekcji
					a) w jednym oku																											25
					b) w obojgu oczach																											40
					UWAGA: W przypadku gdy współistnieją niedające się skorygować zaburzenia ostrości wzroku, ocenia się dodatkowo według tabeli z poz. 26 lit. a z ograniczeniem do 35% w przypadku jednego oka i 100% w przypadku obojga oczu.
34					Pseudosoczewkowość przy współistnieniu niepoddających się korekcji zaburzeń ostrości wzroku
					a) w jednym oku																											oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a w granicach 15-35%
						b) w obojgu oczach																										oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a w granicach 30-100%
35						Zaburzenia w drożności przewodów łzowych (łzawienie) - w zależności od stopnia i natężenia
						a) w jednym oku																										5-10
						b) w obojgu oczach																										10-15
36						Odwarstwienie siatkówki jednego oka																										oceniać według tabeli z poz. 26 lit. a i poz. 31 nie mniej niż 15%
37						Jaskra
						a) bez zaburzeń pola widzenia i ostrości wzroku																										2
						b) z zaburzeniem pola widzenia i ostrości wzroku																										oceniać według tabeli ostrości wzroku z poz. 26 lit. a oraz tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia z poz. 31, z tym zastrzeżeniem, że ogólny procent uszczerbku nie może wynosić więcej niż 35% za jedno oko i 100% za oboje oczu
38						Wytrzeszcz tętniący - w zależności od stopnia																										50-100
39						Zaćma urazowa																										oceniać według tabeli ostrości wzroku z poz. 26 lit. a
40						Przewlekłe zapalenie spojówek, uszkodzenia powiek (oparzenia, urazy)
						a) niewielkie zmiany																										0-5
						b) duże zmiany, blizny i zrosty powiek powodujące niedomykalność																										5-10
						UWAGA: Suma orzeczonego uszczerbku na zdrowiu z tytułu uszkodzeń poszczególnych struktur oka nie może przekroczyć wartości uszczerbku przewidzianej za całkowitą utratę wzroku w jednym oku (35%) lub w obojgu oczach (100%). Jeżeli uraz powiek wchodzi w skład uszkodzeń innych części twarzy, należy oceniać według poz. 19 lub 22.
C. USZKODZENIA NARZĄDU SŁUCHU
41						Upośledzenie ostrości słuchu
						a) przy upośledzeniu ostrości słuchu, trwały uszczerbek ocenia się według poniższej tabeli
Tabela
	Obliczanie procentowego uszczerbku na zdrowiu z tytułu utraty słuchu według Rosera
	Ucho prawe Ucho lewe																		0-25 dB				26-40 dB					41-70 dB							powyżej 70 dB
	0-25 dB																		0				5%					10%							20%
	26-40 dB																		5%				15%					20%							30%
	41-70 dB																		10%				20%					30%							40%
	powyżej 70 dB																		20%				30%					40%							50%
UWAGA: Oblicza się oddzielnie średnią dla ucha prawego i lewego, biorąc pod uwagę częstotliwości dla 500, 1000 i 2000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z czterech progów: 500, 1000, 2000 i 4000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ale próg słyszalności dla 4000 Hz jest lepszy niż dla 2000 Hz, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z trzech progów 500, 1000, 4000 Hz.
				b) pourazowe szumy uszne - w zależności od stopnia nasilenia																										0-5
				UWAGA: Jeżeli szum uszny towarzyszy deficytowi słuchu, należy oceniać wyłącznie według tabeli z poz. 41 lit. a, natomiast jeżeli towarzyszy zaburzeniom równowagi, to oceniać według poz. 47.
42				Urazy małżowiny usznej
				a) zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia i odmrożenia) lub utrata części małżowiny - w zależności od stopnia uszkodzeń																										0-10
				b) całkowita utrata jednej małżowiny																										15
				c) całkowita utrata obu małżowin																										30
43				Zwężenie lub zarośnięcie zewnętrznego przewodu słuchowego - jednostronne lub obustronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu																										oceniać według tabeli z poz. 41 lit. a
44				Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego
				a) jednostronne																										5
				b) obustronne																										10
45				Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego powikłane perlakiem, próchnicą kości lub polipem ucha - w zależności od stopnia powikłań
				a) jednostronne																										5-15
				b) obustronne																										10-20
46				Uszkodzenie ucha środkowego, błony bębenkowej, kosteczek słuchowych
				a) bez upośledzenia słuchu, w zależności od blizn, zniekształceń																										0-5
				b) z upośledzeniem słuchu																										oceniać według tabeli z poz. 41 lit. a
47				Uszkodzenia ucha wewnętrznego
				a) z uszkodzeniem części słuchowej																										oceniać według tabeli z poz. 41 lit. a
				b) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, nudności, niewielkie zaburzenia równowagi)																										0-20
				c) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, zaburzenia równowagi utrudniające poruszanie się, nudności, wymioty)																										20-50
				d) z uszkodzeniem części słuchowej i statycznej - w zależności od stopnia uszkodzenia																										30-60
48				Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej
				a) jednostronne - w zależności od stopnia uszkodzenia																										10-25
				b) dwustronne																										25-60
D. USZKODZENIA SZYI, KRTANI, TCHAWICY I PRZEŁYKU
49				Uszkodzenie gardła z upośledzeniem funkcji																										5-10
50				Uszkodzenie lub zwężenie krtani, uszkodzenie nerwów krtaniowych, pozwalające na obchodzenie się bez rurki tchawicznej - w zależności od stopnia uszkodzenia
				a) niewielka okresowa duszność, chrypka																										5-10
				b) świst krtaniowy, duszność przy umiarkowanych wysiłkach, zachłystywanie się																										10-30
51					Uszkodzenie krtani, powodujące konieczność stałego noszenia rurki tchawicznej
					a) z zaburzeniami głosu - w zależności od stopnia																									35-50
					b) z bezgłosem																									60
52					Uszkodzenia tchawicy - w zależności od stopnia jej zwężenia
					a) bez niewydolności oddechowej																									0-10
					b) duszność w trakcie wysiłku fizycznego																									10-20
					c) duszność w trakcie chodzenia po poziomym odcinku drogi wymagająca okresowego zatrzymania się w celu nabrania powietrza																									20-40
					d) duże zwężenie potwierdzone badaniem bronchoskopowym z dusznością spoczynkową																									40-60
53					Uszkodzenie przełyku
					a) ze zwężeniem bez zaburzeń w odżywianiu																									0-5
					b) z częściowymi trudnościami w odżywianiu - w zależności od stopnia upośledzenia stanu odżywiania																									5-30
					c) odżywianie tylko płynami																									50
					d) całkowita niedrożność przełyku ze stałą przetoką żołądkową																									80
54					Uszkodzenie tkanek miękkich skóry, mięśni, naczyń - w zależności od blizn, ruchomości szyi, ustawienia głowy
					a) zmiany niewielkiego stopnia																									0-5
					b) zmiany średniego stopnia																									5-15
					c) rozległe blizny, w znacznym stopniu ograniczona ruchomość szyi z niesymetrycznym ustawieniem głowy																									15-30
					UWAGA: Uszkodzenie tkanek miękkich z jednoczesnym uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego należy oceniać według poz. 89.
E. USZKODZENIA KLATKI PIERSIOWEJ I ICH NASTĘPSTWA
55					Urazy części miękkich klatki piersiowej, grzbietu - w zależności od zniekształcenia, rozległości, blizn, ubytków mięśni i stopnia upośledzenia oddychania
					a) zniekształcenia, ubytki i blizny nieograniczające ruchomości klatki piersiowej																									0-5
					b) lekkie ograniczenie ruchomości klatki piersiowej - blizny, ubytki mięśniowe z niewielkim zmniejszeniem wydolności oddechowej																									5-10
					c) ograniczenie ruchomości klatki piersiowej średniego stopnia - blizny, ubytki mięśniowe ze średnim zmniejszeniem wydolności oddechowej																									10-25
					d) ograniczenie ruchomości klatki piersiowej znacznego stopnia, rozległe ściągające blizny, duże ubytki mięśniowe ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej																									25-40
					UWAGA: Stopnie upośledzenia wydolności oddechowej są zawarte w uwadze w poz. 62.
56					Utrata brodawki
					a) częściowa - w zależności od rozległości blizn																									0-10
					b) całkowita utrata brodawki - w zależności od płci i wieku																									10-15
					UWAGA: Stopnie uszczerbku na zdrowiu po całkowitej utracie brodawki ocenia się również według przewidywanej utraty funkcji.
57					Uszkodzenie lub utrata sutka w zależności od wielkości ubytków i blizn
					a) częściowe uszkodzenie lub częściowa utrata - w zależności od wielkości ubytku																									5-15
					b) całkowita utrata sutka - w zależności od płci i wieku																									20-25
					c) utrata sutka z częścią mięśnia piersiowego - w zależności od płci i wieku																									30-35
					UWAGA: Stopień uszczerbku na zdrowiu po całkowitej utracie sutka ocenia się również według przewidywanej utraty funkcji.
58					Złamanie żeber
					a) złamanie żebra - bez zniekształceń																									1
					b) złamanie żeber - bez zniekształceń, bez zmniejszenia wydolności oddechowej																									2-5
					c) złamanie żebra lub żeber z obecnością zniekształceń i bez zmniejszenia wydolności oddechowej																									2-10
					d) złamanie żeber z lekkim ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej i zmniejszeniem wydolności oddechowej niewielkiego stopnia																									5-10
					e) złamanie żeber z ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej średniego stopnia i zmniejszeniem wydolności oddechowej średniego stopnia																									10-25
					f) złamanie żeber z ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej znacznego stopnia i ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej																									25-40
					g) złamanie łopatki																									0-5
					UWAGA: Stopnie upośledzenia wydolności oddechowej są zawarte w uwadze w poz. 62.
59					Złamanie mostka
					a) bez zniekształceń																									1-3
					b) z obecnością zniekształceń																									3-10
60					Złamanie żeber lub mostka powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)																									oceniać według poz. 58-59, zwiększając stopień uszczerbku - w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji o 1-5%
61					Uszkodzenia płuc i opłucnej (zrosty opłucnowe, uszkodzenie tkanki płucnej, ubytki tkanki płucnej, ciała obce)
					a) bez cech niewydolności oddechowej																									1-5
					b) z objawami niewydolności oddechowej niewielkiego stopnia																									5-10
					c) z objawami niewydolności oddechowej średniego stopnia																									10-25
					d) z niewydolnością oddechową znacznego stopnia																									25-40
62					Uszkodzenie tkanki płucnej powikłane przetokami oskrzelowymi, ropniem płuc - w zależności od stopnia niewydolności oddechowej, w tym stopnia sprawności wentylacyjnej płuc																									40-80
					UWAGA: Przy ocenie według poz. 55, 58, 61 i 62 poza badaniem rentgenowskim, uszkodzenie tkanki płucnej i stopnie niewydolności oddechowej muszą być potwierdzone badaniem metrycznym lub badaniem gazometrycznym. W przypadku gdy następstwa obrażeń klatki piersiowej są oceniane z kilku pozycji tabeli, a niewydolność oddechowa towarzyszy tym następstwom, trwały uszczerbek na zdrowiu wynikający ze stopnia niewydolności oddechowej ustala się wyłącznie w oparciu o jedną z tych pozycji.
STOPNIE UPOŚLEDZENIA WYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ
- zmniejszenie wydolności oddechowej niewielkiego stopnia - VC 70-80%, FEV1 70-80%, FEV1% VC 70-80% - w odniesieniu do wartości należnych, - zmniejszenie wydolności oddechowej średniego stopnia - VC 50-70%, FEV1 50-70%, FEV1% VC 60-70% - w odniesieniu do wartości należnych, - znaczne zmniejszenie wydolności oddechowej - VC poniżej 50%, FEV1 poniżej 50%, FEV1% VC poniżej 50% - w odniesieniu do wartości należnych.
63							Uszkodzenie serca i osierdzia
							a) z wydolnym układem krążenia, EF powyżej 55%, powyżej 10 MET, bez zaburzeń kurczliwości																							5-10
							b) I klasa NYHA, EF 50-55%, powyżej 10 MET, niewielkie zaburzenia kurczliwości																							10-20
							c) II klasa NYHA, EF 45%-55% 7-10 MET, umiarkowane zaburzenia kurczliwości																							20-40
							d) III klasa NYHA, EF 35%-45%, 5-7 MET, nasilone zaburzenia kurczliwości																							40-60
							e) IV klasa NYHA, EF < 35%, poniżej 5 MET, znaczne zaburzenia kurczliwości																							60-90
							UWAGA: Stopień wydolności układu krążenia musi być oceniony na podstawie badania klinicznego, badań obrazowych serca lub badania EKG wysiłkowego. Przy zaliczaniu następstw do poszczególnych podpunktów muszą być spełnione co najmniej dwa kryteria.
KLASYFIKACJA NOWOJORSKIEGO TOWARZYSTWA KARDIOLOGICZNEGO NYHA WYRÓŻNIA NASTĘPUJĄCE STANY CZYNNOŚCIOWE SERCA
		Klasa I														Choroba serca bez ograniczenia fizycznej aktywności. Podstawowa aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, duszności, kołatania serca i bólów wieńcowych.
		Klasa II														Choroba serca powodująca niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Podstawowa aktywność powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe.
		Klasa III														Choroba serca powodująca ograniczenie aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Mniejsza niż podstawowa aktywność fizyczna powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe.
		Klasa IV														Choroba serca, która przy jakiejkolwiek aktywności fizycznej wywołuje dyskomfort. Objawy niewydolności serca lub niewydolności wieńcowej mogą występować nawet w spoczynku. Jeśli zostanie podjęta jakakolwiek aktywność fizyczna, wzrasta dyskomfort.
DEFINICJA EF - FRAKCJA WYRZUTOWA LEWEJ KOMORY Frakcja wyrzutowa lewej komory: ilość krwi wypływająca z lewej komory do układu krążenia podczas skurczu serca. Frakcja wyrzutowa jest zwykle wyrażona w procentach, jako stosunek objętości krwi wypływającej w czasie skurczu z lewej komory do całkowitej objętości lewej komory. Frakcja wyrzutowa określa zdolność serca do skurczu i jest wykładnikiem wydolności serca. W przypadku choroby serca prowadzącej do jego niewydolności frakcja wyrzutowa wynosi zwykle poniżej 50%. DEFINICJA RÓWNOWAŻNIKA METABOLICZNEGO - MET STOSOWANEGO PRZY OCENIE PRÓBY WYSIŁKOWEJ MET: (MET - równoważnik metaboliczny jest jednostką spoczynkowego poboru tlenu, ok. 3,5 ml tlenu na kilogram masy ciała na minutę) uzyskuje się go, dzieląc objętość tlenu (w ml/min) przez iloczyn: masy ciała (w kg) x 3,5. Liczbę 3,5 przyjmuje się jako wartość odpowiadającą zużyciu tlenu w spoczynku i wyraża w mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę.
64							Uszkodzenia przepony - rozerwanie przepony, przepukliny przeponowe - w zależności od stopnia zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, oddychania i krążenia
							a) bez zaburzeń funkcji																							1-5
							b) zaburzenia niewielkiego stopnia																							5-10
							c) zaburzenia średniego stopnia																									10-20
							d) zaburzenia dużego stopnia																									20-40
F. USZKODZENIA BRZUCHA I ICH NASTĘPSTWA
65					Uszkodzenie powłoki jamy brzusznej (przepukliny urazowe, przetoki, blizny), okolicy lędźwiowej i krzyżowej - w zależności od charakteru blizn, ubytków, umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia
					a) blizny, niewielkie ubytki tkanek																											1-5
					b) rozległe przerośnięte, ściągające blizny, ubytki mięśniowe, przetrwałe przepukliny																											5-15
					c) przetoki																											15-30
					UWAGA: Za przepukliny urazowe uważa się przepukliny spowodowane pourazowym uszkodzeniem powłoki brzusznej. Nie podlegają orzekaniu przy ustaleniu następstw nieszczęśliwego wypadku przepukliny, do ujawnienia których doszło podczas wysiłku fizycznego w wyniku dźwignięcia ciężaru.
66					Uszkodzenia żołądka, jelit, sieci, krezki jelita
					a) bez zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego																											0-5
					b) z zaburzeniami funkcji niewielkiego stopnia i dostatecznym stanem odżywienia																											5-15
					c) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia - w zależności od stopnia zaburzeń i stanu odżywienia																											5-40
					d) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia - odżywianie jedynie pozajelitowe																											50
67					Przetoki jelitowe, kałowe i odbyt sztuczny jednolufowy - w zależności od możliwości zaopatrzenia sprzętem stomijnym i miejscowych powikłań przetoki
					a) jelita cienkiego																											30-80
					b) jelita grubego																											20-70
68					Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych jamy brzusznej i miednicy niepowodujące upośledzenia funkcji innych narządów w zależności od rozległości uszkodzenia naczyń																											0-10
69					Uszkodzenie odbytu, zwieracza odbytu
					a) blizny, zwężenia, niewielkie dolegliwości																											0-5
					b) powodujące stałe, całkowite nietrzymanie kału i gazów																											60
70					Uszkodzenia odbytnicy
					a) pełnościenne uszkodzenie - bez zaburzeń funkcji																											0-5
					b) wypadanie błony śluzowej																											5-10
					c) wypadanie odbytnicy w zależności od stopnia wypadania																											10-30
71					Uszkodzenia śledziony
					a) leczone zachowawczo (krwiak, pęknięcie narządu potwierdzone badaniem obrazowym)																											2
					b) leczone operacyjnie z zachowaniem narządu																											5
					c) utrata śledziony																											15
72					Uszkodzenie wątroby i przewodów żółciowych, pęcherzyka żółciowego lub trzustki - w zależności od powikłań i zaburzeń funkcji
					a) bez zaburzeń funkcjonalnych, utrata pęcherzyka żółciowego																											0-5
					b) z współistniejącą cukrzycą wyrównywaną doustnymi środkami farmakologicznymi																											5-15
					c) z współistniejącą cukrzycą insulinozależną i zaburzeniami pokarmowymi wyrównywanymi substancją enzymów trzustkowych z współistnieniem przewlekłego zapalenia trzustki																											15-40
					d) z współistniejącą cukrzycą niewyrównaną i zaburzeniami pokarmowymi wymagającymi żywienia pozajelitowego z współistniejącym przewlekłym zapaleniem trzustki z zespołem wyniszczenia																											20-60
					e) przetoki żółciowe lub trzustkowe będące następstwem obrażeń jamy brzusznej, leczone operacyjnie przy braku efektu leczenia																											30-75
					UWAGA: Przetokę trzustkową należy oceniać według ilości wydzielanej treści, stopnia wydolności zewnątrzwydzielniczej oraz zmian wtórnych powłok jamy brzusznej według poz. 72 lit. b-d. Przetokę żółciową należy oceniać według ilości wydzielanej treści oraz zmian wtórnych powłok brzusznych według poz. 72 lit. b-d. Zwężenie dróg żółciowych należy oceniać według częstości nawrotów zapaleń dróg żółciowych oraz zmian wtórnych w wątrobie według poz. 72 lit. b-d.
					KLASYFIKACJA CHILDA-PUGHA - w odniesieniu do wartości należnych GRUPA A - 5-6 pkt, GRUPA B - 7-9 pkt, GRUPA C - 10-15 pkt
					Liczba punktów																	1				2							3
					Parametr										Albumina (g/dl) w surowicy							> 3,5				2,8-3,5							< 2,8
															Bilirubina (µmol/1) w surowicy							< 25				25-40							> 40
															Czas protrombinowy (sek. ponad normę)							< 4				4-6							> 6
															Wodobrzusze							brak				niewielkie							nasilone
															Nasilenie encefalopatii							brak				I-III°							III-IV°
G. USZKODZENIA NARZĄDÓW MOCZOWO-PŁCIOWYCH
73					Uszkodzenia nerek
					a) uszkodzenie nerek bez zaburzeń funkcji (krwiak, pęknięcie narządu) potwierdzone badaniem obrazowym																											1-5
					b) uszkodzenie jednej nerki lub obu nerek powodujące upośledzenie ich funkcji - w zależności od stopnia upośledzenia funkcji																											10-25
74					Utrata jednej nerki przy drugiej zdrowej i prawidłowo działającej																											35
75					Utrata jednej nerki przy upośledzeniu funkcjonowania drugiej nerki - w zależności od stopnia upośledzenia funkcji pozostałej nerki																											40-75
76					Uszkodzenie moczowodu, powodujące zwężenie jego światła
					a) niepowodujące zaburzeń funkcji																											0-5
					b) z zaburzeniami funkcji układu moczowego																											5-20
77					Uszkodzenie pęcherza - w zależności od stopnia zmniejszenia jego pojemności, zaburzeń w oddawaniu moczu, przewlekłych stanów zapalnych
					a) bez zaburzeń funkcji																											0-5
					b) zaburzenia funkcji niewielkiego i średniego stopnia																											5-15
					c) zaburzenia funkcji znacznego stopnia																											15-30
					UWAGA: Oceny uszkodzenia dokonuje się na podstawie badania urodynamicznego z określeniem zalegania pomikcyjnego w badaniu USG i badania bakteriologicznego moczu.
78						Przetoki górnych dróg moczowych, pęcherza moczowego i cewki moczowej
						a) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu średnim																										10-25
						b) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu znacznym																										25-50
79						Zwężenie cewki moczowej
						a) powodujące trudności w oddawaniu moczu, bez nawracających zakażeń																										5-15
						b) z nawracającymi zakażeniami																										15-30
						c) z nietrzymaniem moczu lub zaleganiem moczu																										30-75
						UWAGA: Stopień zaburzeń w oddawaniu moczu powinien być potwierdzony badaniem uroflowmetrycznym w przypadku lit. a, bakteriologicznym w przypadku lit. b, badaniem urodynamicznym lub USG z określeniem zalegania pomikcyjnego w przypadku lit. c.
80						Utrata prącia																										40
81						Uszkodzenie lub częściowa utrata prącia - w zależności od stopnia uszkodzenia i zaburzenia funkcji																										5-30
82						Uszkodzenie lub utrata jednego jądra, jajnika oraz pozostałych struktur układu rozrodczego (nieujętych w pozostałych pozycjach tabeli) - w zależności od stopnia uszkodzenia i upośledzenia funkcji																										5-20
83						Utrata obu jąder lub obu jajników																										40
84						Pourazowy wodniak jądra
						a) wyleczony operacyjnie																										2
						b) wodniak nowotworowy																										2-10
85						Utrata i uszkodzenie macicy
						a) uszkodzenie lub częściowa utrata																										5-20
						b) utrata w wieku do 50 lat																										40
						c) utrata w wieku powyżej 50 lat																										20
86						Uszkodzenie krocza, worka mosznowego, sromu, pochwy, pośladków
						a) blizny, ubytki, deformacje																										0-10
						b) wypadanie pochwy																										5-10
						c) wypadanie pochwy i macicy																										30
H. OSTRE ZATRUCIA, NAGŁE DZIAŁANIA CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH, FIZYCZNYCH I BIOLOGICZNYCH
87									Nagłe zatrucia gazami oraz substancjami i produktami chemicznymi
									a) ze stwierdzoną utratą przytomności, obserwacją szpitalną, lecz bez trwałych wtórnych powikłań																							1-5
									b) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu średnim																							10-20
									c) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym																							oceniać według odpowiednich pozycji dla danego narządu lub układu
									d) uszkodzenie układu krwiotwórczego																							15-25
88									Inne następstwa zatruć oraz ogólne następstwa działania czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych (porażenia prądem, porażenia piorunem, następstwa ukąszeń) - w zależności od stopnia uszkodzenia
											a) ze stwierdzoną utratą przytomności, obserwacją szpitalną, lecz bez trwałych wtórnych powikłań																					0-5
											b) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu średnim																					5-15
											c) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym																					oceniać według odpowiednich pozycji dla danego narządu lub układu
											UWAGA: Uszkodzenie wzroku i słuchu należy oceniać według odpowiednich tabel z poz. 26, 31,41. Miejscowe następstwa działania czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych należy oceniać według poz. dla danej okolicy ciała.
I. USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA, RDZENIA KRĘGOWEGO I ICH NASTĘPSTWA
89													Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym
													a) skręcenie, stłuczenie, niewielkie uszkodzenie aparatu więzadłowego - z przemieszczeniem kręgów poniżej 3 mm lub niestabilność kątowa poniżej 12° - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			0-5
													b) ze złamaniem blaszki granicznej lub kompresją trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, podwichnięcie (potwierdzone czynnościowymi badaniami RTG), stan po usunięciu jądra miażdżystego, usztywnienie operacyjne - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			5-15
													c) złamanie z kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			15-40
													d) całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem głowy																			50
													UWAGA: Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 89 lit. b lub c w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa szyjnego jest zespół bólowy korzeniowy, należy oceniać wyłącznie według poz. 95.
90													Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku piersiowym (Th1, Th11)
													a) złamanie blaszki granicznej lub kompresja trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, stan po usunięciu jądra miażdżystego - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			0-10
													b) złamanie z kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			10-20
													c) całkowite zesztywnienie - w zależności od ustawienia kręgosłupa																			20-30
													UWAGA: Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 90 lit. b lub c w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości.
91													Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym (Th12 - L5)
													a) skręcenie, stłuczenie z niewielkim uszkodzeniem aparatu więzadłowego - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			0-5
													b) złamanie blaszki granicznej lub kompresja trzonu kręgu do 25% wysokości kręgu, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie średniego stopnia, stan po usunięciu jądra miażdżystego - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			5-15
													c) złamanie z kompresją trzonu powyżej 25%, inne złamanie kręgu powodujące zniekształcenie dużego stopnia, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne - w zależności od stopnia zaburzenia ruchomości																			15-30
													d) zesztywnienie - w zależności od ustawienia kręgosłupa																			30-40
												UWAGA: Jeżeli złamaniu Th12 towarzyszy złamanie sąsiedniego kręgu w odcinku piersiowym, należy oceniać według poz. 91. Złamanie więcej niż jednego kręgu lub usunięcie więcej niż jednego jądra miażdżystego należy oceniać według poz. 91 lit. b lub c, w zależności od stopnia zniekształcenia i zaburzenia ruchomości. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa lędźwiowego jest zespół bólowy korzeniowy, należy oceniać wyłącznie według poz. 95. Kręgozmyk rzekomy (zwyrodnieniowy) i prawdziwy (na tle kręgoszczeliny) nie jest traktowany jako następstwo nieszczęśliwego wypadku.
92												Izolowane złamanie wyrostków poprzecznych lub ościstych kręgu, kości guzicznej
												a) złamanie jednego wyrostka poprzecznego lub ościstego kręgu, złamanie kości guzicznej																				0-2
												b) mnogie złamanie wyrostków poprzecznych lub ościstych kręgów (w zależności od liczby, stopnia przemieszczenia i ograniczenia ruchomości kręgosłupa)																				2-10
												UWAGA: W przypadku istnienia zespołu bólowego guzicznego w związku ze stłuczeniem lub złamaniem kości guzicznej należy oceniać wyłącznie według poz. 95 lit. h.
93												Uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, obecnością ciała obcego (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)																				oceniać według poz. 90-92, zwiększając stopień uszczerbku o 5-10%
94												Uszkodzenia rdzenia kręgowego
												a) porażenie kończyn górnych lub dolnych 0 - 1° w skali Lovette'a głęboki niedowład czterokończynowy 2° w skali Lovette'a, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z porażeniem kończyn 0 - 1 ° w skali Lovette'a																				100
												b) głęboki niedowład kończyn górnych lub dolnych - 2° w skali Lovette'a, niedowład czterokończynowy 3° w skali Lovette'a, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn 2° w skali Lovette'a																				60-80
												c) niedowład kończyn górnych lub dolnych średniego stopnia - 3° w skali Lovette'a, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn 3° w skali Lovette'a lub połowicze uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym - z niedowładem kończyny dolnej 0 - 2° w skali Lovette'a																				30-60
												d) niewielki niedowład kończyn górnych lub dolnych - 4° w skali Lovette'a z zaburzeniami ze strony zwieraczy i zaburzeniami ze strony narządów płciowych, zespół Brown-Sequarda, będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn - 4° w skali Lovette'a lub połowicze uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym - z niedowładem kończyny dolnej 3 - 4° w skali Lovette'a, izolowane zaburzenia ze strony zwieraczy i narządów płciowych, zespół stożka końcowego																				5-40
												e) niewielki niedowład kończyn górnych lub dolnych - 4° w skali Lovette'a bez zaburzeń ze strony zwieraczy i narządów płciowych, zaburzeń troficznych																				5-30
												UWAGA: Ocena porażeń zwieraczy i zaburzeń ze strony narządów płciowych wchodzi w zakres oceny poz. 94 lit. a-c.
95												Urazowe zespoły korzeniowe (bólowe, ruchowe, czuciowe lub mieszane) - w zależności od stopnia
												a) szyjne bólowe																				2-5
												b) szyjne bez niedowładów - ból, zaburzenia czucia, osłabienie lub brak odruchów																				5-15
												c) szyjne z obecnością niedowładów - w zależności od stopnia niedowładu i zaników mięśniowych																				10-30
												d) piersiowe																				2-10
												e) lędźwiowo-krzyżowe bólowe																				2-5
												f) lędźwiowo-krzyżowe bez niedowładów - ból, zaburzenia czucia, osłabienie lub brak odruchów																				5-15
												g) lędźwiowo-krzyżowe z obecnością niedowładów - w zależności od stopnia niedowładu i zaników mięśniowych																				10-30
												h) guziczne																				2-5
												UWAGA: Zaburzenia stwierdzone w poz. 95 powinny mieć potwierdzenie w dokumentacji medycznej z leczenia i diagnostyki następstw zdarzenia.
J. USZKODZENIA MIEDNICY
96									Rozejście spojenia łonowego lub zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego - w zależności od stopnia przemieszczenia i zaburzeń chodu
									a) rozejście spojenia łonowego, bez dolegliwości ze strony stawów krzyżowo-biodrowych, bez zaburzeń chodu																							0-5
									b) rozejście spojenia łonowego z dolegliwościami ze strony stawów krzyżowo-biodrowych, z zaburzeniami chodu																							5-15
									c) rozejście, zwichnięcie spojenia łonowego ze zwichnięciem stawu krzyżowo-biodrowego leczone operacyjnie w zależności od stopnia zaburzenia chodu																							15-35
									UWAGA: Jeżeli rozejściu spojenia łonowego towarzyszy złamanie kości miednicy, należy oceniać według poz. 97 lub 99.
97									Złamanie miednicy z przerwaniem obręczy kończyny dolnej jedno- lub wielomiejscowe - w zależności od zniekształcenia i upośledzenia chodu
									a) w odcinku przednim jednostronnie (kość łonowa i kulszowa)																							0-20
									b) w odcinku przednim obustronnie																							5-25
									c) w odcinku przednim i tylnym (typ Malgaigne'a)																							15-40
									d) w odcinku przednim i tylnym obustronnie																							40-45
									UWAGA: Złamanie stabilne kości miednicy, złamanie awulsyjne należy oceniać według poz. 99.
98									Złamanie panewki stawu biodrowego z centralnym zwichnięciem stawu lub bez centralnego zwichnięcia stawu -w zależności od upośledzenia funkcji stawu
									a) złamanie niewielkiego fragmentu panewki bez zwichnięcia centralnego lub ze zwichnięciem centralnym 1°																							0-10
									b) pozostałe zwichnięcia centralne i złamania panewki - ze średnim stopniem ograniczenia funkcji stawu																							10-25
									c) pozostałe zwichnięcia centralne i złamania panewki - ze znacznym stopniem ograniczenia funkcji stawu																							25-40
									d) bardzo duże zmiany, zesztywnienia w stawie - w zależności od ustawienia																							40-60
									UWAGA: Uraz stawu biodrowego wygojony sztucznym stawem należy oceniać według poz. 143.
99									Izolowane złamanie kości miednicy i kości krzyżowej bez przerwania obręczy kończyny dolnej
									a) jednomiejscowe złamanie kości miednicy (złamanie jednej gałęzi kości łonowej lub kulszowej), kości krzyżowej - bez zniekształcenia i bez zaburzeń funkcji																							0-5
									b) mnogie złamania kości miednicy lub kości krzyżowej - bez zniekształcenia i bez zaburzeń funkcji																							2-7
									c) jednomiejscowe złamanie kości miednicy lub kości krzyżowej - ze zniekształceniem i z zaburzeniami funkcji																							3-10
									d) mnogie złamania kości miednicy lub kości krzyżowej ze zniekształceniem i z zaburzeniami funkcji																							5-20
									UWAGA: Towarzyszące złamaniom uszkodzenia narządów miednicy i objawy neurologiczne ocenia się dodatkowo według poz. dotyczących odpowiednich uszkodzeń narządów miednicy lub uszkodzeń neurologicznych.
K. USZKODZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ
OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ																																Strona
																																prawa							lewa
100									Złamanie łopatki
									a) wygojone złamanie łopatki z nieznacznym przemieszczeniem bez większych zaburzeń funkcji kończyny																							0-10							0-5
									b) wygojone złamanie łopatki z dużym przemieszczeniem i wyraźnym upośledzeniem funkcji kończyny - w zależności od stopnia zaburzeń																							10-30							5-25
									c) wygojone złamanie szyjki i panewki z dużym przemieszczeniem, przykurczeniem w stawie łopatkowo-ramiennym, z dużymi zanikami mięśni i innymi zmianami																							30-55							25-15
									UWAGA: Normy poz. 100 uwzględniają również ewentualne powikłania neurologiczne.
101									Stan po złamaniu obojczyka - w zależności od stopnia zniekształcenia lub ograniczenia ruchów
									a) niewielkie zniekształcenie, bez ograniczenia ruchów																							0-3							0-2
									b) zniekształcenie średniego stopnia i ograniczenie ruchów lekkiego stopnia																							3-10							2-5
									c) duże zniekształcenie i ograniczenie ruchów																							10-25							5-20
102									Staw rzekomy obojczyka - w zależności od zniekształcenia, przemieszczeń, upośledzenia funkcji kończyny																							10-25							5-20
									UWAGA: W przypadku złamania obojczyka powikłanego stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 102.
103									Podwichnięcie, zwichnięcie stawu obojczykowo-barkowego lub obojczykowo-mostkowego, w zależności od ograniczenia ruchów, stopnia zniekształcenia i upośledzenia funkcji
									a) nieznaczne zmiany																							0-5							0-3
									b) zmiany średniego stopnia																							5-15							3-12
									c) znaczne zmiany																							15-25							12-20
									UWAGA: W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny górnej wynika z nakładania się skutków złamania obojczyka oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny należy oceniać jedynie według poz. 182, natomiast stopień zniekształcenia obojczyka według poz. 101-103. W przypadku nienakładania się deficytów należy oceniać dodatkowo według poz. 182.
104									Uszkodzenia obojczyka powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych)																							oceniać według poz. 101-103, zwiększając stopień uszczerbku o 1-5%
105									Uszkodzenie stawu łopatkowo-ramiennego (zwichnięcie, złamania: głowy, nasady bliższej kości ramiennej, skręcenia) oraz uszkodzenia pozostałych struktur barku - w zależności od blizn, ubytków tkanek, ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń i zniekształceń
									a) lekkiego stopnia																							0-10							0-5
									b) średniego stopnia																							10-20							5-15
									c) dużego stopnia																							20-30							15-25
106									Zestarzałe nieodprowadzone zwichnięcie stawu łopatkowo-ramiennego w zależności od zakresu ruchów i ustawienia kończyny																							20-35							15-30
107								Nawykowe zwichnięcia
								a) po leczeniu operacyjnym w zależności od ograniczenia ruchomości																								5-25						5-20
								b) nieleczone operacyjnie																								25						20
								UWAGA: Nawykowego zwichnięcia nie należy traktować jako kolejnego nieszczęśliwego wypadku, lecz jako skutek ostatniego urazowego zwichnięcia stawu łopatkowo-ramiennego. Przy orzekaniu według poz. 107 należy zebrać szczegółowy wywiad w kierunku przebytych wcześniej urazowych zwichnięć w stawie oraz zapoznać się z dodatkową dokumentacją medyczną - w celu ustalenia daty ostatniego zwichnięcia urazowego oraz daty pierwszego zwichnięcia nawykowego.
108								Staw cepowy w następstwie pourazowych ubytków kości - w zależności od zaburzeń funkcji																								25-40						20-35
								UWAGA: Staw wiotki z powodu porażeń - ocenia się według norm neurologicznych.
109								Zesztywnienie stawu barkowego
								a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym - w zależności od ustawienia i funkcji																								20-35						15-30
								b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym																								40						35
110								Bliznowaty przykurcz stawu barkowego - w zależności od zaburzeń czynności stawu																								oceniać według poz. 105 lub 109
111								Uszkodzenie barku powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), przetokami i zmianami neurologicznymi																								oceniać według poz. 105-110, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji
																																0-35						0-25
112								Utrata kończyny w barku																								75						70
113								Utrata kończyny wraz z łopatką																								80						75
RAMIĘ
114								Złamanie trzonu kości ramiennej - w zależności od przemieszczeń, ograniczeń ruchów w stawie łopatkowo-ramiennym i łokciowym oraz zaburzeń neurologicznych
								a) zmiany niewielkiego stopnia																								3-15						2-10
								b) zmiany średniego stopnia																								15-30						10-25
								c) zmiany dużego stopnia, przewlekłe zapalenie kości, przetoki, brak zrostu, staw rzekomy																								30-55						25-50
115								Uszkodzenia skóry, ubytki mięśni, uszkodzenia ścięgien, naczyń, nerwów ramienia - w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji
								a) zmiany niewielkie																								0-5						0-5
								b) zmiany średnie																								5-10						5-10
								c) zmiany duże																								10-50						10-45
								UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości należy oceniać według poz. 114.
116								Utrata kończyny w obrębie ramienia
								a) z zachowaniem tylko 1/3 bliższej kości ramienia																								70						65
								b) przy dłuższych kikutach																								65						60
117								Przepukliny mięśniowe ramienia - w zależności od rozmiarów																								0-8						0-6
ŁOKIEĆ
118										Złamanie w obrębie łokcia (nasada dalsza kości ramiennej, nasada bliższa kości promieniowej i łokciowej) - w zależności od zniekształceń i ograniczenia ruchów w stawie łokciowym oraz deficytów neurologicznych
										a) niewielkie zmiany																						0-5					0-4
										b) średnie zmiany																						5-15					4-10
										c) duże zmiany, przewlekłe zapalenie kości, przetoki, brak zrostu, staw rzekomy																						15-50					10-40
										d) leczenie uszkodzenia zakończone zabiegiem protezowania stawu w zależności od ograniczenia funkcji																						10-30					10-25
119										Zesztywnienie stawu łokciowego
										a) w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i z zachowanymi ruchami obrotowymi przedramienia (70°-105°)																						30					25
										b) z brakiem ruchów obrotowych																						35					30
										c) w ustawieniu wyprostnym lub zbliżonym (0°-20°)																						50					45
										d) w innych ustawieniach - w zależności od przydatności czynnościowej kończyny																						30-45					25-40
120										Uszkodzenia łokcia: zwichnięcia, skręcenia, uszkodzenia tkanek miękkich, skóry oraz zaburzenia neurologiczne - w zależności od blizn, ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń, zniekształceń, deficytów neurologicznych
										a) zmiany niewielkiego stopnia																						0-5					0-4
										b) zmiany średniego stopnia																						5-15					4-10
										c) zmiany dużego stopnia, przetoki																						15-45					10-40
										UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać jedynie bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości, należy oceniać według poz. 118.
121										Cepowy staw łokciowy - w zależności od stopnia wiotkości i stanu mięśni																						65					60
122										Utrata kończyny górnej na poziomie stawu łokciowego																						65					60
										UWAGA: Funkcjonalny pełny wyprost stawu łokciowego 0°, pełne zgięcie 140°, supinacja i pronacja 0°-80°.
PRZEDRAMIĘ
123										Złamania w obrębie dalszych nasad jednej lub obu kości przedramienia, powodujące ograniczenia ruchomości nadgarstka, ruchów obrotowych przedramienia, ruchomości palców i zniekształcenia - w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych
										a) bez zniekształcenia lub z niewielkim zniekształceniem bez istotnych zaburzeń ruchomości (złamania bez przemieszczenia, izolowane złamanie wyrostka rylcowatego)																						0-3					0-2
										b) średnie zniekształcenia z ograniczeniem ruchomości bez zaburzeń wtórnych																						3-10					2-8
										c) średnie lub duże zniekształcenia ze średnim ograniczeniem ruchomości, ze zmianami wtórnymi (zespół Sudecka)																						10-20					8-15
										d) bardzo duże zniekształcenia z dużym ograniczeniem ruchów, ze zmianami wtórnymi (zespół Sudecka)																						20-30					15-25
124										Złamanie trzonu jednej lub obu kości przedramienia - w zależności od przemieszczeń, zniekształceń i zaburzeń czynnościowych
										a) niewielkie zmiany																						0-5						0-4
										b) średnie zmiany																						5-10						4-15
										c) duże zmiany, zmiany wtórne																						20-35						15-30
125										Uszkodzenie części miękkich przedramienia, skóry, mięśni, ścięgien, naczyń - w zależności od rozmiarów, uszkodzenia i upośledzenia funkcji, zmian wtórnych (troficzne, krążeniowe, blizny i inne)
										a) niewielkie zmiany																						0-5						0-4
										b) średnie zmiany																						5-10						4-8
										c) znaczne zmiany																						10-20						8-15
										UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości należy oceniać według poz. 123, 124, 126, 127.
126										Staw rzekomy kości łokciowej lub promieniowej - w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji i innych zmian wtórnych
										a) średniego stopnia																						10-20						10-15
										b) dużego stopnia																						20-35						15-30
										UWAGA: W przypadku złamania jednej kości przedramienia powikłanej stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 126.
127										Brak zrostu, staw rzekomy obu kości przedramienia - w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji i innych zmian wtórnych
										a) średniego stopnia																						10-25						10-20
										b) dużego stopnia																						25-40						20-35
										UWAGA: W przypadku złamania obu kości przedramienia powikłanych stawem rzekomym należy oceniać wyłącznie z poz. 127.
128										Uszkodzenie przedramienia powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), ubytkiem tkanki kostnej i zmianami neurologicznymi																						oceniać według poz. 123-127, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia powikłań
																																0-15						0-15
129										Utrata kończyny w obrębie przedramienia - w zależności od charakteru kikuta i jego przydatności do protezowania																						55-65						50-60
130										Utrata przedramienia w okolicy nadgarstka																						55						50
NADGARSTEK
131									Skręcenie, zwichnięcie w obrębie nadgarstka, złamanie kości nadgarstka, uszkodzenia skóry, mięśni, naczyń - w zależności od blizn, ubytków, zniekształceń, niestabilności, rozległości uszkodzenia, upośledzenia funkcji, zmian troficznych i innych zmian wtórnych
									a) niewielkiego stopnia																							0-10						0-8
									b) średniego stopnia																							10-20						8-15
									c) dużego stopnia z ustawieniem ręki czynnościowo niekorzystnym																							20-30						15-25
132									Całkowite zesztywnienie w obrębie nadgarstka (stawu promieniowo-nadgarstkowego)
									a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym - w zależności od stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców																							15-30						10-25
									b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym - w zależności od stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców																							25-45						20-40
133									Uszkodzenie nadgarstka powikłane głębokimi, trwałymi zmianami troficznymi, przewlekłym ropnym zapaleniem kości nadgarstka, przetokami i zmianami neurologicznymi																							oceniać według poz. 131-132, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań
																																0-10						0-10
134									Utrata ręki na poziomie nadgarstka																							55						50
ŚRÓDRĘCZE
135									Złamanie kości śródręcza, uszkodzenia ścięgien i pozostałych części miękkich (skóry, mięśni, naczyń, nerwów) w zależności od blizn, ubytków, zniekształceń, upośledzenia funkcji ręki i palców oraz innych zmian wtórnych
									a) niewielkie zmiany																							0-5						0-4
									b) średnie zmiany																							5-10						4-8
									c) rozległe zmiany																							10-20						8-18
KCIUK
136									Utrata w zakresie kciuka - w zależności od rozmiaru ubytku, blizn, zniekształceń, jakości kikuta, ograniczenia ruchów palca, upośledzenia funkcji ręki i innych zmian wtórnych
									a) częściowa lub całkowita utrata opuszki, trwała utrata płytki paznokciowej																							0-5						0-4
									b) częściowa lub całkowita utrata paliczka paznokciowego																							5-15						4-13
									c) utrata paliczka paznokciowego z częścią paliczka podstawowego, mniej niż 2/3 długości paliczka																							15-20						13-18
									d) utrata paliczka paznokciowego i paliczka podstawowego ponad 2/3 jego długości lub utrata obu paliczków bez kości śródręcza																							20-28						18-25
									e) utrata obu paliczków z kością śródręcza																							28-35						25-33
137									Inne uszkodzenia kciuka: złamania, zwichnięcia, uszkodzenia mięśni, ścięgien, naczyń, nerwów - w zależności od blizn, zniekształceń, zaburzeń czucia, ograniczenia ruchów palca, upośledzenia funkcji ręki i innych zmian wtórnych
									a) niewielkie zmiany																							0-5						0-4
									b) średnie zmiany																							5-15						4-13
									c) znaczne zmiany																							15-20						13-18
									d) bardzo duże zmiany graniczące z utratą kciuka (dotyczy utraty funkcji)																							20-23						18-20
									e) całkowita bezużyteczność kciuka																							25						23
									f) rozległe zmiany, graniczące z utratą pierwszej kości śródręcza (dotyczy utraty funkcji)																							13-33						10-25
									UWAGA: Przy ocenie stopnia zaburzeń czynności kciuka należy brać pod uwagę przede wszystkim zdolność przeciwstawienia i chwytu.
PALEC WSKAZUJĄCY
138									Utrata w obrębie wskaziciela - w zależności od blizn, zniekształceń, jakości kikuta, ograniczenia ruchów wskaziciela, upośledzenia funkcji ręki
									a) utrata częściowa lub całkowita opuszki, trwała utrata płytki paznokciowej																							0-5						0-4
									b) częściowa lub całkowita utrata paliczka paznokciowego																							5-10						4-8
									c) utrata paliczka paznokciowego z częścią paliczka środkowego																							10-15						8-13
									d) utrata dwóch paliczków																							15-20						13-18
									e) utrata w obrębie paliczka podstawowego lub utrata trzech paliczków																							20-25						18-23
									f) utrata wskaziciela w obrębie lub z kością śródręcza																							25-30						23-27
139									Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie wskaziciela: złamania, zwichnięcia, uszkodzenia mięśni, ścięgien, naczyń, nerwów - w zależności od blizn, zniekształceń, zaburzeń czucia, ograniczenia ruchów palca, upośledzenia funkcji ręki, przykurczów stawów, zesztywnień, zmian troficznych i innych zmian wtórnych - w zależności od stopnia
									a) niewielkie zmiany																							0-5						0-4
									b) zmiany średniego stopnia																							5-10						4-8
									c) zmiany dużego stopnia																							10-15						8-13
									d) zmiany znacznego stopnia, graniczące z utratą wskaziciela (bezużyteczność palca)																							15-20						13-18
									e) całkowita bezużyteczność wskaziciela																							23						20
PALEC TRZECI, CZWARTY I PIĄTY
140									Palec trzeci, czwarty i piąty - w zależności od stopnia uszkodzenia
									a) częściowa, lub całkowita utrata opuszki lub trwała utrata płytki paznokciowej																							0-2,5						0-2
									b) częściowa lub całkowita utrata paliczka paznokciowego																							2,5-5						2-4,5
									c) utrata w obrębie paliczka środkowego lub utrata dwóch paliczków																							5-8						4,5-7
									d) utrata w obrębie paliczka podstawowego lub utrata trzech paliczków																							8-10						7-8,5
141									Utrata palców III, IV lub V na poziomie stawu śródręczno-palcowego lub z kością śródręcza																							10-15						8,5-13
									UWAGA: Uszkodzenie palca III przy braku lub bezużyteczności wskaziciela - ocenia się podwójnie palec trzeci. Palec trzeci może zastąpić wskaziciela, przy jego uszkodzeniu powstaje znaczne upośledzenie funkcji ręki.
142									Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palców III, IV lub V: złamania, zwichnięcia, uszkodzenia mięśni, ścięgien, naczyń, nerwów - w zależności od blizn, zniekształceń, zaburzeń czucia, ograniczenia ruchów palca, przykurczów, stawów, zesztywnień, zmian troficznych i innych zmian wtórnych - za każdy palec w zależności od stopnia
									a) niewielkie zmiany																							0-2,5						0-2
									b) zmiany średniego stopnia																							2,5-5						2-4,5
									c) zmiany dużego stopnia																							5-8						4,5-7
									d) całkowita bezużyteczność																							9						8
									UWAGA: Przy uszkodzeniach obejmujących większą liczbę palców suma procentów za poszczególne uszkodzenia palców nie może przekroczyć wartości przewidzianej za całkowitą utratę ręki (dla prawej - 55%, dla lewej - 50%).
L. USZKODZENIA KOŃCZYNY DOLNEJ
STAW BIODROWY
143									Uszkodzenia stawu biodrowego: zwichnięcia, złamania bliższej nasady kości udowej, złamania szyjki, złamania krętarzowe, urazowe złuszczenia głowy kości udowej - w zależności od zakresu ruchów, przemieszczeń, skrócenia, zniekształceń, zmian wtórnych
									a) ze zmianami lekkiego stopnia																							5-10
									b) ze zmianami średniego stopnia																							10-20
									c) ze zmianami dużego stopnia																							20-40
									d) z bardzo ciężkimi zmianami miejscowymi i dolegliwościami wtórnymi (kręgosłup, staw krzyżowo-biodrowy, kolano, niepowodzenia leczenia operacyjnego)																							40-65
									e) leczenie uszkodzenia zakończone zabiegiem protezowania stawu w zależności od ograniczenia funkcji																							15-40
144										Uszkodzenie tkanek miękkich okolicy stawu biodrowego (skóry, mięśni, naczyń, aparatu więzadłowo-torebkowego, nerwów) - w zależności od blizn, ubytków, deficytów neurologicznych, stopnia ograniczenia ruchów
										a) niewielkiego stopnia																						0-5
										b) średniego stopnia																						5-15
										c) znacznego stopnia																						15-30
										d) bardzo duże zmiany																						30-60
										UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać uszkodzenia bez złamań kości i zwichnięć. W przypadku współistnienia złamań kości lub zwichnięć kości należy oceniać według poz. 143. W przypadku współistnienia uszkodzenia nerwów obwodowych w okolicy stawu biodrowego należy oceniać według poz. 144, w zależności od stopnia zaburzeń, wykorzystując zakresy procentowe z poz. 182 odpowiadające poszczególnym nerwom (w przypadku współistnienia nerwu kulszowego - zakres 20-60%, w poz. 182 - ocena winna być dokonana z poz. 144 lit. c lub d).
145										Zesztywnienie stawu biodrowego - w zależności od ustawienia i wtórnych zaburzeń
										a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym																						15-35
										b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym																						35-60
146										Uszkodzenia w obrębie i okolicy stawu biodrowego powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), ubytkiem tkanki kostnej i zmianami neurologicznymi																						oceniać według poz. 143 i 145, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia powikłań o 5-15%
147										Utrata kończyny dolnej przez wyłuszczenie jej w stawie biodrowym lub odjęcie w okolicy podkrętarzowej - w zależności od zniekształceń, stanu kikuta i możliwości jego protezowania																						75-85
UDO
148										Złamanie kości udowej - w zależności od zniekształceń, skrócenia, zaników mięśni, ograniczenia ruchów w stawie biodrowym i kolanowym, zaburzeń chodu, zaburzeń funkcji kończyny i innych zmian wtórnych
										a) niewielkie zmiany - zrost niepowikłany, bez zaburzeń osi kończyny																						0-15
										b) średnie zmiany - zrost złamania, zaburzenia osi kończyny, skrócenie kończyny od 3 do 6 cm, zaburzenia rotacji kończyny w średnim stopniu upośledzające chód																						15-30
										c) duże zmiany - zrost opóźniony, znaczne zaburzenia osi kończyny, skrócenie kończyny powyżej 6 cm, zaburzenia rotacji kończyny w znacznym stopniu upośledzające chód																						30-40
149										Staw rzekomy kości udowej, ubytki kości udowej uniemożliwiające obciążenie kończyny - w zależności od stopnia upośledzenia funkcji, skrócenia i zaburzeń wtórnych																						40-60
150										Uszkodzenie skóry, mięśni, ścięgien (blizny, ubytki, przepukliny mięśniowe) - w zależności od zaburzeń funkcji
										a) niewielkiego stopnia																						0-5
										b) średniego stopnia																						5-10
										c) znacznego stopnia																						10-20
										UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości należy oceniać według poz. 148.
151										Uszkodzenia dużych naczyń, tętniaki pourazowe - w zależności od stopnia zaburzeń																						5-30
152										Uszkodzenie uda powikłane przewlekłym ropnym zapaleniem kości, przetokami, ciałami obcymi (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), skostnieniem pozaszkieletowym i zmianami neurologicznymi (z wyłączeniem nerwu kulszowego)																						oceniać według poz. 148-151, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od rozmiarów powikłań o 1-20%
153									Uszkodzenie uda powikłane współistniejącym uszkodzeniem nerwu kulszowego																							oceniać według poz. 148-151, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od rozmiarów uszkodzenia nerwu o 10-65%
									UWAGA: Łączny stopień uszczerbku ocenianego według poz. 148-151 i 153 nie może przekroczyć 70%.
154									Utrata kończyny - w zależności od długości kikuta i przydatności jego cech do protezowania																							50-70
KOLANO
155									Złamanie nasad tworzących staw kolanowy i rzepkowy z uszkodzeniem lub bez uszkodzenia aparatu więzadłowego - w zależności od zniekształceń, szpotawości, koślawości, przykurczów, ograniczenia ruchów, stabilności stawu, zaburzeń statyczno-dynamicznych kończyny i innych zmian
									a) niewielkie zmiany - możliwość zgięcia do kąta w przedziale 90°-120° lub deficyt wyprostu do kąta 5°, mała lub średnia niestabilność prosta lub niewielka rotacja																							0-10
									b) średnie zmiany - możliwość zgięcia do kąta w przedziale od 40° do 90° lub deficyt wyprostu do kąta w zakresie 5°-15°, duża niestabilność prosta lub średniego stopnia rotacyjna bądź niewielkiego lub średniego stopnia złożona, zaburzenia okolicy osi kończyny																							10-25
									c) duże zmiany - możliwość zgięcia do kąta w przedziale od 0°-40° lub deficyt wyprostu do kąta powyżej 15°, utrwalone duże niestabilności złożone i rotacyjne, znaczne zaburzenia osi kończyny																							25-40
									d) zesztywnienie stawu kolanowego w pozycji funkcjonalnej korzystnej 0°-15°																							30
									e) zesztywnienie stawu kolanowego w pozycjach funkcjonalnych niekorzystnych																							30-40
156									Skręcenia i zwichnięcia stawu kolanowego (w tym zwichnięcie rzepki) z uszkodzeniem aparatu więzadłowo-stawowego (torebki, więzadeł, łękotek) - w zależności od ograniczenia ruchów, stabilności stawu, wydolności statyczno-dynamicznej kończyny
									a) izolowane uszkodzenia łękotek, stan po leczeniu operacyjnym łękotek z dobrym efektem, uszkodzenia aparatu więzadłowego bez cech niestabilności - w zależności od stopnia upośledzenia zakresu ruchu																							0-5
									b) uszkodzenia aparatu więzadłowego z uszkodzeniem lub bez uszkodzenia łękotek - powodujące małą lub średnią niestabilność prostą, niewielkiego stopnia rotacyjną, stan po leczeniu operacyjnym struktur stawu z dobrym efektem - w zależności od stopnia upośledzenia zakresu ruchu																							0-10
									c) uszkodzenia aparatu więzadłowego z uszkodzeniem lub bez uszkodzenia łękotek, powodujące dużą niestabilność prostą lub średniego stopnia rotacyjną, bądź niewielkiego lub średniego stopnia złożoną - w zależności od upośledzenia zakresu ruchu																							10-25
									d) utrwalone duże niestabilności złożone i rotacyjne, uszkodzenia obu więzadeł krzyżowych, znaczne zaburzenia osi kończyny - w zależności od stopnia upośledzenia zakresu ruchu																							25-40
									e) leczenie uszkodzenia zakończone zabiegiem protezowania stawu - w zależności od ograniczenia funkcji																							10-40
157									Inne uszkodzenia okolicy stawu kolanowego - blizny skóry, ciała obce (z wyjątkiem ciał obcych związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), przewlekłe stany zapalne, przetoki i inne zmiany wtórne - w zależności od nasilenia zmian
									a) niewielkie zmiany																							0-5
									b) średnie zmiany																							5-10
									c) duże zmiany																							10-20
158									Utrata kończyny na poziomie stawu kolanowego																							65
									UWAGA: Prawidłowo funkcjonalny zakres ruchów w stawie kolanowym przyjmuje się od 0° dla wyprostu do 120° dla zgięcia. Jeżeli zesztywnienie stawu kolanowego jest spowodowane uszkodzeniami innymi niż złamanie kości, należy oceniać według poz. 155 lit. d lub e.
PODUDZIE
159									Złamanie trzonów kości podudzia jednej lub obu - w zależności od zniekształceń, przemieszczeń, powikłań wtórnych, zmian troficznych i czynnościowych kończyny
									a) niewielkie zmiany - zrost niepowikłany, niewielkie zaburzenia osi kończyny, niewielkie skrócenie																							5-15
									b) średnie zmiany - zrost złamania lub cechy zrostu opóźnionego, zaburzenia osi kończyny w średnim stopniu upośledzające chód																							15-30
									c) bardzo rozległe zmiany kości z towarzyszącymi ograniczeniami funkcji sąsiednich stawów - powikłane przewlekłym zapaleniem kości z przetokami, ubytkami kości, stawem rzekomym, martwicą aseptyczną, zmianami neurologicznymi i innymi zmianami wtórnymi																							30-50
160									Izolowane złamanie strzałki (nie obejmuje kostki bocznej) - w zależności od przemieszczeń, zniekształceń, upośledzenia funkcji kończyny																							0-5
									UWAGA: W przypadku współistnienia trwałego uszkodzenia nerwu strzałkowego uszczerbek należy oceniać dodatkowo według poz. 182 lit. u.
161									Uszkodzenie tkanek miękkich podudzia, skóry, mięśni, naczyń, nerwów podudzia, ścięgna Achillesa i innych ścięgien - w zależności od rozległości uszkodzenia, zniekształcenia stopy i ograniczeń czynnościowych, zmian neurologicznych, naczyniowych, troficznych i innych
									a) niewielkie zmiany																							0-5
									b) średnie zmiany																							5-15
									c) znaczne zaburzenia funkcji stopy, duże zmiany neurologiczne																							15-35
									UWAGA: Według tej pozycji należy oceniać jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości należy oceniać według poz. 159 i 160.
162									Utrata kończyny w obrębie podudzia - w zależności od charakteru kikuta, długości, przydatności do protezowania i zmian wtórnych w obrębie kończyny
									a) przy długości kikuta do 8 cm, mierząc od szpary stawowej																							60
									b) przy dłuższych kikutach																							40-55
STAW GOLENIOWO-SKOKOWY I SKOKOWO-PIĘTOWY, STOPA
163									Uszkodzenie stawu goleniowo-skokowego lub skokowo-piętowego: skręcenia, stłuczenia, uszkodzenia więzadeł, torebki, uszkodzenia tkanek miękkich, blizny, w zależności od zniekształceń, funkcji stopy, zmian wtórnych i innych powikłań
									a) następstwa skręceń powodujące niewielkie zaburzenia ruchomości niewielkie zniekształcenia, blizny, ubytki																							0-2
									b) lekkiego stopnia zaburzenia ruchomości i zniekształcenia - po częściowym uszkodzeniu więzadeł bez niestabilności w stawach																							2-5
									c) średniego stopnia zaburzenia ruchomości i zniekształcenia - po częściowym uszkodzeniu więzadeł, z niestabilnością w stawach																							5-10
									d) duże zmiany z utrzymującymi się objawami funkcjonalnej niestabilności stawów, po całkowitym rozerwaniu więzadeł																							10-20
164								Złamania i zwichnięcia kości wchodzące w skład stawu goleniowo-skokowego lub skokowo-piętowego, nasad dalszych kości podudzia, w zależności od zniekształceń, ograniczeń ruchomości stopy, zaburzeń statyczno-dynamicznych stopy, zesztywnienia stawów goleniowo-skokowych lub skokowo-piętowych, w zależności od utrzymujących się dolegliwości
								a) ograniczenia funkcji niewielkiego stopnia w obrębie stawów skokowych																								2-5
								b) zaburzenia funkcji średniego stopnia w obrębie stawów skokowych																								5-10
								c) zaburzenia funkcji dużego stopnia w obrębie stawów skokowych lub zesztywnienia w ustawieniu pod kątem zbliżonym do prostego																								10-20
								d) zesztywnienie w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym																								20-30
								e) zaburzenia funkcji znacznego stopnia w obrębie stawów skokowych, powikłane przewlekłym zapaleniem kości, stawów, przetokami, martwicą, zmianami troficznymi i innymi zmianami wtórnymi, zesztywnienie w ustawieniu niekorzystnym																								20-40
								UWAGA: Jeżeli złamaniom lub zwichnięciom towarzyszą uszkodzenia więzadłowe, uszczerbek na zdrowiu należy oceniać z poz. 163.
165								Złamanie kości skokowej lub piętowej (niewchodzące w zakres poz. 164) - w zależności od utrzymujących się dolegliwości, przemieszczeń, zniekształceń, ustawienia stopy, zaburzeń statyczno-dynamicznych, zmian troficznych i innych powikłań
								a) niewielkie zmiany																								0-10
								b) średnie zmiany																								10-20
								c) duże zmiany																								20-30
166								Utrata kości skokowej lub piętowej - w zależności od wielkości blizn, zniekształceń, zaburzeń statyczno-dynamicznych stopy i innych powikłań
								a) częściowa utrata																								20-30
								b) całkowita utrata																								30-40
167								Złamania i zwichnięcia kości stopy w zależności od przemieszczeń, zniekształceń i innych zmian wtórnych
								a) niewielkiego stopnia - w zależności od wielkości zaburzeń czynnościowych																								0-5
								b) średniego stopnia - w zależności od wielkości zaburzeń czynnościowych																								5-10
								c) znacznego stopnia lub z innymi powikłaniami - w zależności od wielkości zaburzeń																								10-20
168								Złamania kości śródstopia - w zależności od przemieszczeń, zniekształcenia stopy, zaburzeń statyczno-dynamicznych i innych zmian
								a) złamanie jednej kości śródstopia - I lub V																								0-10
								b) złamanie jednej kości śródstopia - II, III lub IV																								0-5
								c) złamanie dwóch kości śródstopia																								2-15
								d) złamanie trzech lub więcej kości śródstopia																								5-20
169								Złamanie kości śródstopia powikłane zapaleniem kości, przetokami, wtórnymi zmianami troficznymi i zmianami neurologicznymi																								oceniać według poz. 168, zwiększając stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań o 1-10%
170								Inne uszkodzenia okolicy stepu i śródstopia: skręcenia, stłuczenia, uszkodzenia skóry, mięśni, ścięgien, naczyń, nerwów - w zależności od rozmiaru blizn, zniekształceń, zmian troficznych, zaburzeń dynamicznych stopy i innych zmian wtórnych
								a) zmiany niewielkie																								0-5
								b) średnie zmiany																								5-10
								c) duże zmiany																							10-15
171								Utrata stopy w całości																							50
172								Utrata stopy na poziomie stawu Choparta																							45
173								Utrata stopy w stawie Lisfranca																							35
174								Utrata stopy w obrębie kości śródstopia - w zależności od rozległości utraty przedstopia i cech kikuta																							20-30
PALCE STOPY
175								Utrata w zakresie palucha - w zależności od blizn, zniekształceń, wielkości ubytków, charakteru kikuta, zaburzeń statyki i chodu oraz innych zmian wtórnych
								a) częściowa lub całkowita utrata opuszki lub trwała utrata płytki paznokciowej																							0-3
								b) częściowa lub całkowita utrata paliczka paznokciowego palucha																							3-8
								c) utrata palucha na poziomie paliczka bliższego																							8-14
								d) całkowita utrata palucha																							15
176								Uszkodzenie palucha - zwichnięcia, złamania, uszkodzenia tkanek miękkich - w zależności od rozległości blizn, ubytków, zniekształceń, upośledzenia funkcji stopy
								a) niewielkie zmiany																							0-3
								b) średnie zmiany																							3-6
								c) duże zmiany z niekorzystnym ustawieniem																							6-10
177								Utrata palucha wraz z kością śródstopia - w zależności od rozmiaru utraty kości śródstopia																							15-25
178								Utrata w zakresie palców II, III, IV i V
								a) częściowa utrata palca na wysokości paliczka środkowego - za każdy palec																							1
								b) całkowita utrata - za każdy palec																							2
179								Utrata palca V z kością śródstopia																							3-15
180								Utrata palców II, III i IV z kością śródstopia - w zależności od wielkości utraty kości śródstopia, ustawienia stopy i innych zmian wtórnych - za każdy palec																							3-5
181								Uszkodzenie II, III, IV i V palca: zwichnięcia, złamania, uszkodzenia tkanek miękkich - w zależności od rozległości blizn, ubytków, zniekształcenia, ustawienia, stopnia upośledzenia funkcji i liczby uszkodzonych palców																							0-5
								UWAGA: Wartość uszczerbku ustalona za uszkodzenie jednego palca nie może przekroczyć wartości za całkowitą utratę tego palca. Należy orzekać łącznie uszkodzenie II, III, IV i V palca w przypadku zwichnięcia, złamania, uszkodzenia tkanek miękkich - w zależności od rozległości blizn, ubytków, zniekształcenia, ustawienia, stopnia upośledzenia funkcji i liczby uszkodzonych palców.
M. PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADY POSZCZEGÓLNYCH NERWÓW OBWODOWYCH																															Strona
																															prawa								lewa
182										Uszkodzenie częściowe lub całkowite - w zależności od stopnia zaburzeń
										a) nerwu przeponowego poniżej jego połączenia z nerwem podobojczykowym																					5-15
										b) nerwu piersiowego długiego																					7-15								5-10
										c) nerwu pachowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					3-25								2-20
										d) nerwu mięśniowo-skórnego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					3-25								2-20
										e) nerwu promieniowego powyżej odejścia gałązki do mięśnia trójgłowego ramienia - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					3-45								2-35
										f) nerwu promieniowego poniżej odejścia gałązki do mięśnia trójgłowego ramienia - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					5-35								3-25
										g) nerwu promieniowego nad wejściem do kanału mięśnia odwracacza przedramienia - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					3-25								2-20
										h) nerwu promieniowego po wyjściu z kanału mięśnia odwracacza przedramienia - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					2-15								0-10
										i) nerwu pośrodkowego w zakresie ramienia - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					4-40								3-30
										j) nerwu pośrodkowego w zakresie nadgarstka - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					3-20								2-15
										k) nerwu łokciowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					2-25								0-20
										l) splotu barkowego części nadobojczykowej (górnej)																					10-25								10-40
										m) splotu barkowego części podobojczykowej (dolnej)																					15-45								10-40
										n) pozostałych nerwów odcinka szyjno-piersiowego																					0-15
										o) nerwu zasłonowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					2-20
										p) nerwu udowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					2-30
										q) nerwów pośladkowych (górnego i dolnego)																					3-20
										r) nerwu sromowego wspólnego																					3-25
										s) nerwu kulszowego przed podziałem na nerwy piszczelowy i strzałkowy																					20-60
										t) nerwu piszczelowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					5-40
										u) nerwu strzałkowego - części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu																					5-30
										v) splotu lędźwiowo-krzyżowego																					30-70
										w) pozostałych nerwów odcinka lędźwiowo-krzyżowego																					0-10
										UWAGA: Według poz. 182 ocenia się tylko uszkodzenia nerwów obwodowych. W przypadku współistnienia uszkodzeń kostnych, mięśniowych i nerwowych należy stosować ocenę według pozycji dotyczących uszkodzeń kończyn górnych i dolnych.
183										Kauzalgie potwierdzone obserwacją szpitalną - w zależności od stopnia																			30-50
										UWAGA: W ocenie zawiera się deficyt związany z uszkodzeniem typowym dla danego nerwu.
UWAGI OGÓLNE: Łączny uszczerbek na zdrowiu związany z uszkodzeniem skóry, mięśni, nerwów, kości nie może przekroczyć wartości za całkowitą utratę kończyny lub części kończyny, której te uszkodzenia dotyczą. Stały uszczerbek na zdrowiu spowodowany niepowikłanymi bliznami pooperacyjnymi, związanymi z leczeniem narządów i układów, zawiera się w pozycjach tabeli przewidzianych do oceny uszkodzenia tych narządów lub układów i nie podlega dodatkowemu orzekaniu. W przypadku gdy blizny są jedynym trwałym następstwem leczenia lub pojawiły się powikłania w postaci bliznowca lub przepukliny, należy oceniać według odpowiednich pozycji tabeli przewidzianych dla uszkodzenia tkanek miękkich. Uszkodzenie kikuta amputowanych kończyn wymagające zmiany protezy, reamputacji lub niemożności zastosowania protezy należy oceniać według amputacji na wyższym poziomie.
N. CHOROBY POZOSTAJĄCE W ZWIĄZKU Z PEŁNIENIEM SŁUŻBY
184						Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne
						UWAGA: Procent uszczerbku na zdrowiu ustala się w zależności od rodzaju substancji chemicznej, rodzaju uszkodzenia, zespołu objawów klinicznych i stopnia upośledzenia sprawności ustroju, obniżającego zdolność do służby. Przy ocenie należy również posługiwać się ustaleniami określonymi w poz. 87 i 88 tabeli wraz z uwagami zawartymi w tych pozycjach.
185						Psychozy reaktywne oporne na leczenie																										20-80
186						Pylice płuc
						a) bezobjawowa pylica płuc - stanowiąca przeciwwskazania do służby																										20-44
						b) wyrównana pylica płuc - bez objawów niewydolności układu krążeniowo-oddechowego																										45-79
						c) niewyrównana pylica płuc - z objawami niewydolności krążeniowo-oddechowej																										80-99
						d) rozwinięty, zaawansowany przewlekły zespół płucno-sercowy w okresie niewydolności układu krążeniowo-oddechowego, wymagający opieki osób trzecich																										100
187						Organiczne zaburzenia psychiczne (po urazach czaszki, zatruciach, neuroinfekcjach)																										40-100
188						Przewlekłe, trwałe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące																										20-70
189						Astma oskrzelowa																										20-40
190						Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych a) postać ostra i podostra b) postać przewlekła																										0-20
191						Ostre uogólnione reakcje alergiczne																										0-20
192						Byssinoza																										0-10
193						Beryloza																										0-10
194						Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych																										0-40
195						Alergiczny nieżyt nosa																										0-5
196						Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym																										1-5
197						Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym																										20-40
198						Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat a) guzki głosowe twarde b) wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych c) niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią																										20-60
199						Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego a) ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części b) ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej c) przewlekłe popromienne zapalenie skóry d) przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego e) zaćma popromienna f) nowotwory złośliwe z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10%																										45-100
200						Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku służby, uznanych za rakotwórcze u ludzi
						a) rak płuca, rak oskrzela																										45-100
						b) międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej																										45-100
						c) nowotwór układu krwiotwórczego																										45-100
						d) nowotwór skóry																										20-80
						e) nowotwór pęcherza moczowego																										20-100
						f) nowotwór wątroby																										20-80
						g) rak krtani, nowotwór nosa i zatok przynosowych																										45-100
						UWAGA: Nowotwory powstałe w następstwie działania promieniowania jonizującego należy kwalifikować według poz. 199.
201						Choroby skóry
						a) alergiczne kontaktowe zapalenie skóry																										0-30
						b) kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia																										0-30
						c) trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze																										0-15
						d) drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób wykonujących służbę w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych																										0-30
						e) grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt																										0-30
						f) fotodermatozy zawodowe																										0-35
202						Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania czynności służbowych
						a) przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki																										0-10
						b) przewlekłe zapalenie kaletki maziowej																										0-10
						c) przewlekłe uszkodzenie łękotki u osób wykonujących czynności służbowe w pozycji kucznej lub klęczącej																										0-10
						d) przewlekłe zapalenie okołostawowe barku																										0-15
						e) przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej																										0-15
						f) zmęczeniowe złamanie kości																										5-45
						g) martwica kości nadgarstka																										5-45
203						Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania czynności służbowych
						a) zespół cieśni w obrębie nadgarstka																										0-30
						b) zespół kanału Guyona																										0-30
						c) zespół rowka nerwu łokciowego																										5-45
						d) uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących służbę w pozycji kucznej																										5-45
204						Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu co najmniej o 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz
						UWAGA: Oceny uszczerbku na zdrowiu należy dokonywać według poz. 41.
205						Zespół wibracyjny
						a) postać naczyniowo-nerwowa																										20-25
						b) postać kostno-stawowa																										26-44
						c) postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa																										45-79
206						Choroby wywołane służbą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego lub wywołane działaniem przeciążeń grawitacyjnych (przyspieszeń)
						a) choroba dekompresyjna																										20-80
						b) urazy ciśnieniowe																										20-50
						c) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem																										20-80
207						Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia																										0-30
						a) udar cieplny albo jego następstwa																										0-20
						b) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa																										0-30
						c) odmroziny																										0-30
208						Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi
						a) alergiczne zapalenie spojówek																										0-5
						b) ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym																										0-10
						c) epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki																										0-10
						d) zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi																										0-30
						e) zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego																										20-40
						f) centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego																										40-90
						UWAGA: Oceny uszczerbku na zdrowiu należy dokonywać według poz. 26-40.
209						Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa
						a) wirusowe zapalenie wątroby																										0-70
						b) borelioza																										0-70
						c) gruźlica																										0-70
						d) bruceloza																										0-70
						e) pełzakowica																										0-70
						f) zimnica																										0-70
						g) inne choroby zakaźne lub pasożytnicze, w tym choroby powstałe w wyniku powikłań szczepień ochronnych, wykonanych w związku ze służbą na określonym stanowisku, zapalenie mięśnia sercowego, wsierdzia, osierdzia w przebiegu chorób o etiologii bakteryjnej, wirusowej lub pasożytniczej																										0-70
						UWAGA: Stopień uszczerbku na zdrowiu określa się w zależności od skutków, jakie choroba pozostawiła w narządach i układach.
210						PTSD/STSW - bez kryterium czasu służby (zespól stresu pourazowego)																										10-20
						1) Zaburzenia lękowe
						a) fobie																										10-30
						b) zespół lęku uogólnionego																										10-40
						c) zespół lęku panicznego																										10-40
						d) zaburzenia depresyjno-lękowe nawracające																										20-40
						e) zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne																										20-40
						2) Zaburzenia osobowościowe																										20-40

1 Minister Spraw Wewnętrznych kieruje działem administracji rządowej - sprawy wewnętrzne, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. poz. 1265).

2 Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 stycznia 2006 r. w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, oraz związku ich śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby (Dz. U. Nr 27, poz. 201 oraz z 2010 r. Nr 121, poz. 817), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia na podstawie art. 69 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o komisjach lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (Dz. U. poz. 1822).

• Identyfikator: Dz.U.2014.1892
• Rodzaj: Rozporządzenie
• Tytuł: Ustalanie stopnia uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, oraz związku ich śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby.
• Data aktu: 19/12/2014
• Data ogłoszenia: 24/12/2014
• Data wejścia w życie: 01/01/2015