Prezydent Warszawy wymierzył Adamowi S. jako organizatorowi zgromadzenia karę pieniężną w wysokości 2,6 tys. zł za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy drogi. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie utrzymało decyzję w mocy.
Zdaniem organów na zajęcie fragmentu Placu Krasińskich w Warszawie i ustawienie na nich namiotów, jako zaplecza gospodarczego protestów odbywających się przed budynkiem Sądu Najwyższego, wymagane było zezwolenie. Wobec jego braku organizatorowi zgromadzenia należało wymierzyć karę pieniężną.
Zajęcie pasa drogowego w ścisłym związku ze zgromadzeniem
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę Adama S. i uchylił decyzję SKO. Wyjaśnił, że zajęcie pasa drogowego pozostawało w ścisłym związku z odbywającym się na placu legalnym zgromadzeniem publicznym. Natomiast w razie kolizji między wartościami prawnie chronionymi, tj. konstytucyjnym prawem do zgromadzeń oraz celami prewencji ogólnej i szczegółowej oraz penalizacji zachowań niezgodnych z prawem na gruncie ustawy o drogach publicznych, należało ją rozstrzygnąć na korzyść organizatora zgromadzenia. A skoro tak, to nie było podstawy do nałożenia - na podstawie art. 40 ust. 12 ustawy o drogach publicznych (u.d.p) - kary administracyjnej za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia. Wykładnia prawa dokonana przez organ uniemożliwiałaby w istocie organizowanie zgromadzeń, uzależniając je od zgody organu administracji, wbrew zapisom ustawy zasadniczej i Prawa o zgromadzeniach.
SKO wniosło skargę kasacyjną, zwracając uwagę, iż sąd I instancji przeoczył zapisy ustawy Prawo o zgromadzeniach, które nakładają na organizatora zgromadzenia obowiązek podejmowania przewidzianych w ustawie środków, aby zgromadzenie przebiegało zgodnie z przepisami prawa, co dotyczy również dysponowania zgodą zarządcy na zajęcie pasa drogowego. NSA skargi jednak nie uwzględnił.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Podmiot odpowiedzialny za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy drogowego >
Czytaj też: SN: Rząd bezprawnie wprowadził zakaz zgromadzeń
Najpierw wolności konstytucyjne
Sąd kasacyjny przypomniał, że organizowanie pokojowych zgromadzeń i uczestniczenie w nich stanowią podstawowe wolności konstytucyjne, a państwo ma obowiązek zapewnić możliwość ich realizacji. Ewentualna interwencja organów władzy publicznej w tym zakresie powinna mieć charakter wyjątkowy.
W tej sprawie kwestia legalności zgromadzenia nie była podważana. Podobnie jak fakt, że zajęcia pasa drogi pozostawało z w związku ze zgromadzeniem i związek ten nigdy nie został zerwany. Cel ustawienia w pasie drogi namiotów, których powierzchnia przyjęta została za podstawę ustalenia wysokości kary tj. stworzenie zaplecza gospodarczego zgromadzenia publicznego, nie zmienił się. Wobec tego pozostawało rozstrzygnąć, czy chronić prawo do zgromadzeń czy prawo nakazujące uzyskanie każdorazowo zezwolenia zarządcy drogi na zajęcie pasa drogowego na cele niewskazane w u.d.p.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Dopuszczalność stosowania przepisów ogólnych dotyczących administracyjnych kar pieniężnych w sprawach wymierzania kar za zajęcie pasa drogowego >
Zdaniem NSA przepisy prawa powinny być interpretowane na korzyść prawa pokojowego, swobodnego zgromadzania się, a wszelkie ograniczenie wolności zgromadzeń powinny następować w wyjątkowych sytuacjach i gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ma zatem rację sąd I instancji iż prawo nie może nakładać na organizatora zgromadzenia obowiązku uzyskania zezwolenia na zajęcie pasa drogowego na cele związane z jego organizacją, gdyż byłaby to ukryta przeszkoda w wykonywaniu prawa do wolności pokojowego zgromadzania się. Organy administracji publicznej w sposób dowolny reglamentowałby wówczas konstytucyjnie gwarantowaną wolność.
Taka sytuacja rodziłaby również po stronie organów administracji publicznej pokusę instrumentalnego traktowania przyznanych im w tym zakresie kompetencji w zakresie wydania lub odmowy wydania zezwolenia na zajęcie pasa drogowego na cele związane z organizacją zgromadzenia. Jeśli bowiem planowane zgromadzenie miałoby służyć wyrażeniu w ramach debaty publicznej poglądów, które nie są aprobowane przez osoby sprawujące funkcje publiczne na danym terenie, to istniałoby realne niebezpieczeństwo, że organizatorzy tego zgromadzenia zostaną obciążeni dodatkowymi obowiązkami, którym być może nie podołają np. obowiązkiem uiszczenia opłaty za zajęcie pasa drogowego.
Wyrok NSA z 8 maja 2023 r., sygn. akt II GSK 261/20
Zobacz też procedurę w LEX: Uzyskanie zezwolenia na zajęcie, na potrzeby budowy, pasa drogowego lub jego części >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
