Aby dokonać naboru do klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego (organ prowadzący – powiat) wójt gminy postanowił zachęcić młodzież poprzez złożenie obietnicy o udzieleniu stypendiów miesięcznych dla każdej osoby, która złoży podanie o przyjęcie do ww. klasy.

Jak od strony prawnej powinna wyglądać procedura udzielania stypendiów?

Czy gmina może opracować regulamin przyznawania stypendiów wyłącznie dla uczniów klasy pierwszej LO tej jednej wybranej szkoły (proszę o wskazanie jakiego rodzaju stypendia mogą być przyznane w takiej sytuacji oraz podstawy prawnej)?

Czy gmina może udzielić pomocy finansowej powiatowi na sfinansowanie stypendiów miesięcznych dla każdego ucznia liceum ogólnokształcącego znajdującego się w tej gminie?

Jeśli tak to jak wówczas powinna wyglądać procedura udzielania takich stypendiów?

Odpowiedź

Gmina może zawrzeć porozumienie z powiatem w sprawie wspólnego prowadzenia programu wspierania uzdolnionej młodzieży.

Uzasadnienie

Materialno-prawną podstawę do tworzenia lokalnych i regionalnych programów wyrównywania szans edukacyjnych uczniów zawiera zapis art. 90t ustawy o systemie oświaty . Stosownie do powołanego zapisu, jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć regionalne lub lokalne programy:
1) wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży;
2) wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży.

Jak wynika z powołanego przepisu, pomoc może mieć charakter socjalny bądź motywacyjny. W świetle wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 stycznia 2010 r. (wyrok NSA z dnia 27 stycznia 2010 r. I OSK 1465/09, Lex nr 595153), zgodnie z art. 90t ust. 1 pkt 2  ustawy o systemie oświaty  , jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć regionalne lub lokalne programy wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży. Niniejszy przepis stworzył podstawę prawną do uruchamiania przez jednostki samorządu terytorialnego z własnej inicjatywy programów pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym dla uczniów. Przepis ten wyraźnie rozróżnia skalę przedsięwzięcia wskazując na możliwość tworzenia programów regionalnych i lokalnych. Zatem programami lokalnymi będą przedsięwzięcia podejmowane na szczeblu gminy lub powiatu, zaś programami regionalnymi przedsięwzięcia podejmowane na szczeblu województwa. Przepis art. 90t  ustawy o systemie oświaty  nie upoważnił powiatu do tworzenia samodzielnie programu o innym charakterze niż lokalny.

W sprzeczności z powołanym zapisem nie stoi jednak zawieranie porozumień pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego w sprawie wspólnego prowadzenia takich programów (M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty, Komentarz, ABC, 2012).@page_break@

W celu przyjęcia lokalnego programu wspierania uczniów zdolnych, wymagane jest podjęcie uchwały (tzw. uchwały programowej) przez organ stanowiący właściwej j.s.t. w przedmiocie przyjęcia programu. Następnie, zgodnie z zapisem art. 90t ust. 4  ustawy o systemie oświaty , organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa szczegółowe warunki udzielania pomocy dzieciom i młodzieży, formy i zakres tej pomocy, w tym stypendia dla uzdolnionych uczniów oraz tryb postępowania w tych sprawach, uwzględniając w szczególności przedsięwzięcia sprzyjające eliminowaniu barier edukacyjnych, a także osoby lub grupy osób uprawnione do pomocy oraz potrzeby edukacyjne na danym obszarze.

W oparciu o uzasadnienie przywołanego powyżej wyroku NSA nie ma podstaw do objęcia danym programem lokalnym mieszańców innych powiatów (innych jednostek samorządu terytorialnego). Nieuwzględnienie mieszkańców innych powiatów (gmin) – w ocenie NSA - nie świadczy o naruszeniu zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji. Każdy powiat może bowiem uruchomić program wspierania edukacji dzieci i młodzieży. Uruchomienie tego typu programu zależy wyłącznie od własnej inicjatywy danej jednostki samorządu terytorialnego. Tak więc lokalnym programem wspierania dzieci uzdolnionych powinni być objęci mieszkańcy danej j.s.t.

Celem pomocy materialnej jest wspieranie szans edukacyjnych uczniów. Z tego względu wprowadzenie ograniczenia polegającego na wprowadzeniu zapisów regulaminu, umożliwiającego skorzystanie z pomocy materialnej tylko przez uczniów klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego jest zaprzeczeniem tego celu. Pomoc ta ma służyć zmniejszeniu różnic w dostępie do edukacji i wspierać ucznia zdolnego – niezależnie od typu szkoły do jakiej uczęszcza. Z treści uzasadnienia ww. wyroku NSA wynika, że "przedsięwzięcie o skali lokalnej mające na celu wsparcie edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży musi zapewnić równe traktowanie mieszkańców lokalnej wspólnoty samorządowej." W mojej ocenie założeń programu nie należy ograniczać tylko do uczniów jednej klasy w jednym typie szkoły.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)