Strasburg: opodatkowanie na rzecz niemieckiego kościoła nie narusza wolności wyznania

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 6 kwietnia uznał, że nałożenie podatków i opłat na rzecz kościołów i związków wyznaniowych nie stanowi naruszenia wolności wyznania i sumienia.

Skarga do Trybunału dotyczyła systemu nakładania podatków i opłat na rzecz kościołów i związków wyznaniowych w Niemczech. Pięciu obywateli niemieckich zarzuciło, iż wówczas, gdy składali doroczne rozliczenia podatkowe wspólnie ze swoimi małżonkami, opłaty na rzecz kościołów i związków wyznaniowych były wyliczane od sumy dochodów obojga małżonków, podczas gdy tylko jeden z małżonków był członkiem danego kościoła lub związku wyznaniowego. Skarżący twierdzili, iż konieczność odprowadzenia opłat na rzecz kościoła od dochodów obojga małżonków, mimo iż tylko jeden z małżonków należał do tego kościoła, stanowiła naruszenie negatywnego aspektu wolności wyznania i sumienia, chronionego w art. 9 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie zgodził się z tą argumentacją i nie stwierdził naruszenia art. 9 Konwencji, a w większości przypadków uznał wniesione skargi za niedopuszczalne. Stwierdzona niedopuszczalność wynikała stąd, iż zaskarżone opłaty były nakładane przez same kościoły lub związki wyznaniowe, do których należał jeden z małżonków, a nie przez państwo niemieckie. Zgodnie z prawem niemieckim przynależność do kościołów lub związków wyznaniowych jest dobrowolna, a zatem każda ze skarżących osób (lub ich małżonków) może w dowolnej chwili wystąpić z danego kościoła, co spowoduje zniesienie konieczności odprowadzenia podatku lub opłaty. W ujęciu prawa niemieckiego opłaty na rzecz kościołów stanowią autonomiczną działalność kościoła, a nie państwa niemieckiego, a tym samym państwo jako takie nie może zostać pociągnięte do odpowiedzialności w związku z wymiarem opłaty. Skarga wniesiona do Trybunału staje się więc bezprzedmiotowa, skoro to nie pozwane państwo nałożyło opłatę. Skarga zostaje więc odrzucona jako niedopuszczalna.

Trybunał przyjął do merytorycznego rozpatrzenia zarzuty tylko jednego skarżącego, w przypadku którego państwo miało swój udział w poborze podatku na rzecz kościoła, do którego należy jego żona. Podatek został wyliczony od wspólnego rozliczenia podatkowego składanego przez małżonków i został zbilansowany z odliczeniem podatkowym, do którego był uprawniony skarżący. Trybunał wskazał jednak, iż po pierwsze, taki system wspólnego rozliczenia nie był obowiązkowy, lecz wynikał z dobrowolnej decyzji małżonków. Po drugie, zaskarżone zbilansowanie nie było nieodwracalne, jako że skarżący mógł złożyć odpowiedni wniosek na podstawie krajowego kodeksu podatkowego i w ten sposób "zneutralizować" ingerencję w jego prawo do negatywnej wolności wyznania.

W konkluzji Trybunał wskazał, że w omawianej sprawie zachodziła konieczność zrównoważenia, z jednej strony, negatywnej wolności od religii, a z drugiej strony interesu publicznego w skutecznym poborze opłat na rzecz związków wyznaniowych i kościołów. Zaskarżony mechanizm pobierania takiego opodatkowania był uruchamiany decyzją samych małżonków, którzy składali wspólną deklarację podatkową, i nie miał charakteru nieodwracalnego. Trybunał uznał zatem, iż ingerencja w negatywną wolność wyznaniową skarżącego nie była na tyle poważna, by zachwiać słuszną równowagę wypracowaną w tym zakresie w prawie niemieckim. Tym samym nie miało miejsce naruszenie art. 9 Konwencji.

Klein i inni przeciwko Niemcom - wyrok ETPC z dnia 06 kwietnia 2017 r., połączone skargi nr 10138/11, 16687/11, 25359/11 i 28919/11.