SN decyduje o interpretacji przesłanek przepisów karnych dla stosowania aresztu śledczego

Dzisiaj Sąd Najwyższy rozstrzyga linię orzeczniczą, jaka powinna obowiązywać przy decydowaniu przez sądy o stosowaniu tymczasowego aresztowania. Rzecznik praw obywatelskich w swoim wniosku do SN opowiedział się za łagodniejszym dla podejrzanych interpretowaniu przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Rzecznik praw obywatelskich we wniosku z 5 października 2011 r. wystapił o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, czy określone przesłanki (zawarte w art. 258 § 2 k.p.k). stanowią samodzielne i wystarczające podstawy zastosowania do przedłużenia tymczasowego aresztowania. Tym samym, czy przesłanki te tworzą domniemanie, że podejrzany może podjąć działania mataczenia zakłócające prawidłowy tok postępowania sądowego. I czy zaistnienie takiej sytuacji zwalnia z powinności wykazywania konkretnych okoliczności godzących w prawidłowy tok postępowania?
Rzecznik zauważa, że w orzecznictwie w przeważającej mierze można zaobserwować tezę, zgodnie z którą przesłanka z art. 258 § 2 k.p.k. stanowi samodzielną i wystarczającą podstawę stosowania tymczasowego aresztowania, zawierającą domniemanie, że podejrzany może podejmować próby różnych bezprawnych działań mających destabilizować prawidłowy tok postępowania, co zwalnia z powinności wykazywania konkretnych zachowań utrudniających postępowanie. Rzecznik Praw Obywatelskich przychyla się jednak do przeciwnego stanowiska, zgodnie z którym, przesłanka z art. 258 § 2 k.p.k. nie stanowi samodzielnej i wystarczającej podstawy stosowania tymczasowego aresztowania, rodzącej domniemanie, że podejrzany może podejmować próby różnych bezprawnych działań mających destabilizować prawidłowy tok postępowania, i nie zwalnia to z powinności wykazywania przez organy procesowe konkretnych zachowań utrudniających postępowanie. Nie może ona stanowić w szczególności wystarczającej podstawy do przedłużenia tymczasowego aresztowania.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka, po otrzymaniu zgody Sądu Najwyższego, przedstawiła opinię amicus curiae w sprawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich. Główną intencją opinii HFPC jest zaprezentowanie Sądowi Najwyższemu spostrzeżeń na temat praktyki sądów krajowych, z jaką zetknęliśmy się przy okazji analizy spraw wpływających do Fundacji, jak również zwrócenie uwagi na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Posiedzenie Sądu Najwyższego w sprawie rozstrzygnięcia tego zagadnienia prawnego odbędzie się dzisiaj o 9.30 w s. C (sygn. akt: I KZP 18/11).

Amicus curiae, czyli „opinia przyjaciela sądu”, to uznawana przez sądy praktyka polegająca na wyrażaniu przez bezstronne podmioty (organizacje pozarządowe lub środowiska akademickie) opinii prawnej w postępowaniach sądowych, w przypadkach, kiedy zgodnie z celami ich działalności zachodzi taka potrzeba. Opinia jest skierowana do odpowiedniego sądu. Daje możliwość przedstawienia przez bezstronny podmiot stanowiska uzasadnionego posiadanymi informacjami dotyczącymi konkretnej sprawy, aktualnym stanem prawnym oraz doświadczeniem. Opinia prawna ma na celu pomóc sądowi w kompleksowym rozpoznaniu problematycznej kwestii, z uwzględnieniem argumentów oraz poglądów, które niekoniecznie – z różnych względów – mogą być przedstawione bezpośrednio przez osoby, których problem dotyczy.
Opinie tego typu składane są przez Helsińską Fundację Praw Człowieka zarówno przed sądami powszechnymi, Trybunałem Konstytucyjnym, Europejskim Trybunałem Praw Człowieka oraz Sądem Najwyższym. Na dopuszczalność i potrzebę korzystania z tej instytucji Trybunał Konstytucyjny wskazał w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 stycznia 2006 r. w sprawie o sygn. akt: SK 30/05 (część III pkt 2.2.). W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny zauważył, że działalność Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka pozwala jej na zgromadzenie wiedzy i doświadczenia o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości.