Uznawszy, że swoboda przedsiębiorczości sprzeciwia się uregulowaniu, które ustala warunki otwierania dużych placówek handlowych na obszarze Wspólnoty Autonomicznej Katalonii, Komisja Europejska postanowiła wnieść przeciwko Hiszpanii skargę w niniejszej sprawie zmierzającą do stwierdzenia uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
Każde otwarcie dużej placówki handlowej na terytorium Wspólnoty Autonomicznej Katalonii podlega systemowi wcześniejszego pozwolenia, na podstawie którego obszary lokalizacji dostępne dla nowych placówek, a także ich powierzchnia sprzedaży, są ograniczone. Ponadto pozwolenie na nowe placówki jest wydawane wyłącznie wówczas, gdy zostanie wykazane, iż ich otwarcie nie będzie miało wpływu na istniejący drobny handel.
W wydanym dzisiaj wyroku Trybunał stwierdził, że sporne uregulowanie, ujęte jako całość, stanowi ograniczenie swobody przedsiębiorczości. W rzeczywistości bowiem uregulowanie to skutkuje uczynieniem utrudnionym lub mniej atrakcyjnym wykonywanie przez podmioty gospodarcze innych państw członkowskich ich działalności na terytorium Wspólnoty Autonomicznej Katalonii oraz wpływa w ten sposób na podjęcie przez nich i prowadzenie działalności na rynku hiszpańskim.
Niemniej jednak Trybunał przypomniał, że ograniczenia swobody przedsiębiorczości, takie jak w niniejszej sprawie, mogą być uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, pod warunkiem, że są one właściwe dla zagwarantowania realizacji zamierzonego celu i nie wykraczają poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tego celu. Wśród takich nadrzędnych względów znajdują się m.in. ochrona środowiska, zagospodarowanie przestrzenne, a także ochrona konsumentów. Z kolei cele o charakterze czysto gospodarczym nie mogą stanowić nadrzędnego względu interesu ogólnego. Po przypomnieniu tej okoliczności Trybunał zbadał, czy niektóre z przepisów uregulowania mogą być uzasadnione.
Jeśli chodzi o ograniczenia dotyczące lokalizacji i rozmiaru dużych placówek handlowych, Trybunał orzekł, że Hiszpania uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy zasady swobody przedsiębiorczości poprzez przyjęcie i utrzymanie w mocy przepisów katalońskich, które: 1) zakazują otwierania dużych placówek handlowych poza skonsolidowanymi obszarami miejskimi niektórych gmin; 2) ograniczają otwieranie nowych hipermarketów do okręgów, w których istniejąca oferta handlowa nie została uznana za nadmierną i 3) wymagają, aby takie nowe hipermarkety nie absorbowały więcej niż 9% wydatków na towary użytku codziennego i 7% wydatków na inne towary.
O ile prawdą jest, że ograniczenia dotyczące lokalizacji i rozmiarów dużych placówek handlowych wydają się właściwymi środkami do osiągnięcia powołanych przez Hiszpanię celów zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska naturalnego, to jednak Trybunał stwierdził, że Hiszpania nie przedstawiła wystarczających dowodów mogących wyjaśnić powody, dla których sporne ograniczenia miałyby być wystarczające dla osiągnięcia zamierzonych celów. W związku z tym, z uwagi na taki brak wyjaśnienia i znaczny wpływ odnośnych ograniczeń na możliwości otworzenia dużych placówek handlowych na obszarze Wspólnoty Autonomicznej Katalonii, Trybunał orzekł, że szczególne ograniczenia dotyczące lokalizacji i rozmiaru dużych placówek handlowych nie są uzasadnione.
W kwestii warunków uzyskania pozwolenia koniecznego dla otwarcia dużej placówki handlowej uregulowanie krajowe przewiduje obowiązek uwzględnienia przez organy publiczne istnienia placówek handlowych na danym obszarze oraz skutków powstania nowej placówki dla struktury handlowej tego obszaru. Podobnie uregulowanie katalońskie zobowiązuje organy publiczne do sporządzenia w trakcie postępowania w sprawie wydania pozwolenia sprawozdania w sprawie udziału wnioskującego o pozwolenie w odnośnym rynku.
W ten sposób, poprzez obydwa te wymogi, wydanie pozwolenia uzależnione jest od przestrzegania określonych progów udziału w rynku i wpływu na istniejący handel detaliczny, po przekroczeniu których niemożliwe jest otwarcie dużej placówki handlowej. Ponieważ względy te maja charakter czysto gospodarczy, Trybunał podkreślił, że nie mogą one stanowić nadrzędnego względu interesu ogólnego, a tym samym uzasadniać ograniczenia swobody przedsiębiorczości. W związku z tym, jeżeli chodzi o warunki uzyskania pozwolenia koniecznego dla otwarcia dużej placówki handlowej, Trybunał stwierdził, że swoboda przedsiębiorczości stoi na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych i katalońskich wymagających przestrzegania progów dotyczących, po pierwsze, udziału wnioskującego o pozwolenie przedsiębiorstwa w odnośnym rynku, i, z drugiej strony, wpływu nowej placówki na istniejący handel detaliczny.
Wreszcie, w trakcie postępowania w sprawie wydania pozwolenia koniecznego dla otwarcia dużych placówek handlowych uregulowanie wymaga konsultacji z komisją ds. placówek handlowych, do której należy sporządzenie sprawozdania uwzględniającego w szczególności zagospodarowanie przestrzenne i ochronę środowiska. W tej kwestii Trybunał stwierdził, że zasada swobody przedsiębiorczości stoi na przeszkodzie obowiązywaniu przepisu katalońskiego, który reguluje skład komisji ds. placówek handlowych, w zakresie, w jakim przepis ten zapewnia reprezentację interesów istniejącego handlu detalicznego, lecz nie przewiduje reprezentacji stowarzyszeń działających w dziedzinie ochrony środowiska.
Sprawa C-400/08 Komisja przeciwko Hiszpanii.
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line