W postępowaniu przed sądem administracyjnym obowiązuje zasada, zgodnie z którą sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba, że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Rzecznik Praw Obywatelskich złożyła do NSA wniosek o rozstrzygnięcie, czy sąd administracyjny może orzekać na niekorzyść podatnika po zaskarżeniu interpretacji do tego sądu. W tej kwestii sądy administracyjne zajmują dwa przeciwstawne stanowiska.

Niejednolite stanowiska sądów

Część sądów w wyrokach prezentuje pogląd, że nie można stosować zakazu orzekania na niekorzyść podatnika w omawianym wypadku. Niektóre natomiast sądy, jak np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 8 lutego 2012 r., uznają, że uchylenie zaskarżonej interpretacji w całości nie narusza zasady zakazu orzekania na niekorzyść. Podatnik powinien uzyskać w całości prawidłową interpretację. Sąd nie może więc pozostawić w obrocie prawnym interpretacji błędnej, naruszającej prawo, gdyż nie o taką interpretację występowała strona – stwierdził WSA w Poznaniu.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazała we wniosku do NSA, że podatnik, który inicjuje postępowanie przed sądem administracyjnym musi mieć gwarancję, że nie narazi się na pogorszenie swojej sytuacji. Zdaniem RPO zakaz orzekania na niekorzyść podatnika, zawarty w przepisach ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi odnosi się także w pełni do skarg na interpretacje podatkowe. Gdyby ustawodawca chciał wyłączyć ten zakaz wobec interpretacji podatkowych, znalazłoby to swój wyraz wprost w przepisach. Tymczasem obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują żadnych wyłączeń w kwestii zakazu orzekania na niekorzyść strony, która występuje ze skargą do sądu administracyjnego – stwierdziła RPO.

Stanowisko NSA

W uchwale z 7 lipca 2014 r. wydanej w składzie siedmiu sędziów Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że zakazu orzekania na niekorzyść podatnika nie stosuje się w razie zaskarżenia do sądu administracyjnego interpretacji podatkowej.

NSA podkreślił, że interpretacja podatkowa nie jest aktem administracyjnym, a więc nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach jej adresata. Nie dotyczy ona uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa i polega ona wyłącznie na udzieleniu informacji, nie wiąże się z przyznaniem, stwierdzeniem albo uznaniem uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Wydanie interpretacji podatkowej nie tworzy w stosunku do jej adresata jakichkolwiek prawnie znaczących uprawnień i/lub obowiązków. Tworzy jedynie stan udzielenia informacji o możliwościach stosowania i wykładni prawa, do której podatnik może się zastosować, ale nie ma takiego obowiązku. Interpretacja podatkowa nie powoduje dla podatnika wiążących skutków prawnych. Zastosowanie się do interpretacji zależy od jego woli. Dopiero zastosowanie się do interpretacji przez podatnika może spowodować powstanie ochrony prawnej i to wyłącznie w przypadku zmiany lub uchylenia interpretacji, do której podatnik się zastosował, lub nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.

Uchylenia przez sąd administracyjny interpretacji podatkowej nie można oceniać jako rozstrzygnięcia z punktu widzenia obowiązującego prawa, korzystnego lub niekorzystnego. Uchyleniu podlega bowiem wyłącznie informacja o możliwości zastosowania i wykładni określonych przepisów prawa, która nie miała mocy formalnie wiążącej ani w stosunku do podatnika, ani też w relacji do stosujących prawo organów podatkowych.

W ocenie NSA niesłuszny jest pogląd, że w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa skutkującego uznaniem nieważności interpretacji sąd powinien uchylić interpretację, a nie stwierdzać jej nieważność. Żadnego naruszenia prawa nie można bowiem zaliczyć do kategorii wad prawnych skutkujących stwierdzeniem nieważności interpretacji podatkowej, gdyż nie zostały one przewidziane w przepisach dotyczących wydawania, zmiany czy też sądowej kontroli interpretacji.

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizuje się w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.