Kwestią do rozstrzygnięcia w sprawie było to czy badania psychologiczne kierowców zlecone w ramach badań profilaktycznych, o których mowa w ustawie o transporcie drogowym są objęte zwolnieniem z podatku od towarów i usług. Chodziło o ośrodek zdrowia, który oprócz prowadzonej działalności polegającej na udzielaniu stacjonarnych świadczeń zdrowotnych, wykonuje również badania profilaktyczne wstępne, okresowe, kontrolne wynikające z art. 229 § 1 i 2 Kodeksu Pracy. Na wielu stanowiskach pracy wymagana jest od pracowników pełna sprawność psychoruchowa. W związku z tym konieczne jest wykonanie przez psychologa testów sprawności ruchowej. Badanie psychologiczne jest częścią składową końcowego końcową orzeczenia wydawanego przez lekarza medycyny pracy.
Zdaniem ośrodka skoro badania psychologiczne stanowią element badań z zakresu medycyny pracy, tym samym również i one realizują cechy profilaktyki zdrowotnej, mieszcząc się w pojęciu usług z zakresu opieki medycznej, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT. Powinny więc korzystać ze zwolnienia od podatku.
Fiskus się nie zgodził. Organ w oparciu o regulacje krajowe, jak i wyroki TS, uznał, iż przepisy o zwolnieniu należy interpretować wąsko. Według niego zwolnieniem z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT, winny być objęte czynności mające charakter terapeutyczny, diagnostyczny lub profilaktyczny. W ocenie organu z okoliczności, że badania psychologiczne kierowców przeprowadzane są na podstawie skierowania na testy psychoruchowe z ustawy o transporcie drogowym, odrębnego od skierowania na badania profilaktyczne, należy wyprowadzić wniosek, że nie realizują cechy - profilaktyki zdrowotnej. Jednocześnie, zdaniem organu, przeprowadzone przez stronę badania służą wyłącznie uzyskaniu informacji, czy badana osoba spełnia warunki do wykonywania określonej działalności. Nie wpisują się zarazem w informowanie o stanie zdrowia, które mogłoby być odczytane, jako sprawowanie opieki medycznej służącej profilaktyce. Organ uznał, więc, że usługa medyczna w zakresie zbadania sprawności psychomotorycznej kierowców nie ma zasadniczo na celu ochrony zdrowia i nie może być objęta zwolnieniem z VAT.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu ze stanowiskiem organu nie można się zgodzić. NSA wskazał, że określenie celu świadczonej usługi nie zawsze jest rzeczą oczywistą. Często bowiem - tak jak w niniejszej sprawie - usługi mają charakter mieszany, tj. z jednej strony służą dostarczeniu informacji podmiotom trzecim odnośnie stanu zdrowia osoby badanej na potrzeby zawodowe (charakter sprawozdawczy), a zarazem wpisują się w szeroko pojmowaną indywidualną profilaktykę zdrowotną. NSA odniósł się tu do swoich wcześniejszych rozstrzygnięć, w których w sposób jednolity przyjął, że badania psychologiczne przeprowadzane w ramach medycyny pracy realizują cel zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT, gdyż są częścią badań wstępnych, kontrolnych i okresowych wykonywanych przez medycynę pracy. NSA zwracał uwagę, że katalog badań profilaktycznych medycyny pracy nie ma charakteru zamkniętego. Jeśli badania psychologiczne były do nich włączone, to podlegają zwolnieniu z podatku VAT. W wyrokach tych wskazano, że nie można sztucznie rozdzielać badań wstępnych, kontrolnych i okresowych, abstrahując od specyfiki określonej pracy. Celem tych badań jest bowiem szeroko rozumiana profilaktyka zdrowotna i zawsze kompleks tych badań kończy się wydaniem zaświadczenia dla pracodawcy, które jest niezbędnym warunkiem zatrudnienia pracownika.
Co prawda badania psychologiczne kierowców przeprowadzane są czasami na podstawie skierowania na testy psychoruchowe z ustawy o transporcie drogowym, odrębnego od skierowania na badania profilaktyczne, niemniej jednak powyższe nie pozbawia zdaniem NSA świadczonej usługi waloru informującego osobę badaną o stanie zdrowia. Badanie to jest wówczas także częścią składową końcowego orzeczenia wydawanego przez lekarza medycyny pracy. Badania psychologiczne stanowią też, więc element diagnostyki lekarskiej, który może prowadzić w efekcie do podjęcia leczenia zdiagnozowanych chorób lub zaburzeń zdrowia.
Wyrok NSA z 24 marca 2017 r., sygn. akt I FSK 1314/15
