WSA: nie można odebrać uprawnień do świadczeń alimentacyjnych już wypłaconych

Nie można wstecznie odebrać uprawnień do świadczeń już wypłaconych w sytuacji, gdy upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a więc gdy decyzja je przyznająca nie reguluje już sytuacji prawnej strony orzekł WSA w Białymstoku.

Kierownik sekcji funduszu alimentacyjnego miejskiego ośrodka pomocy rodzinie (MOPR) przyznał świadczenie alimentacyjne wnioskodawczyni na okres od 1 października 2011 r. do dnia 30 września 2012 r.

Następnie decyzją wydaną na podstawie art. 163 kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 24 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1228) inspektor MOPR zmienił wcześniejszą decyzję odmawiając prawa do świadczenia za pewien okres.

Przedmiotem oceny w sprawie była legalność rozstrzygnięć zmieniających decyzję o przyznaniu świadczenia alimentacyjnego i odmawiających za pewien okres przyznania tego świadczenia. Ich podstawą, zarówno w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jak i odwoławczym, był przepis art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1228). Zgodnie z jego brzmieniem organ może bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny, mająca wpływ na prawo do świadczeń, egzekucja stała się skuteczna, członek rodziny nabył prawo do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego albo osoba nienależnie pobrała świadczenia.

WSA przypomniał, iż decyzja o przyznaniu świadczenia alimentacyjnego ma charakter konstytutywny i tworzy nowy stan prawny. Na jej podstawie strona nabywa prawo do przedmiotowego świadczenia. Celem decyzji wydawanej na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy jest natomiast zmiana, w sytuacji zaistnienia określonych w nim warunków, stanu prawnego ukształtowanego decyzją przyznającą świadczenie, a w konsekwencji – pozbawienie strony nabytego uprzednio prawa do świadczenia. Zatem rozstrzygnięcie na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy może dotyczyć jedynie takiego aktu administracyjnego, który w dacie rozstrzygania w oparciu o art. 24 ust. 1 nadal reguluje sytuację strony pobierającej świadczenie oraz może dotyczyć tylko praw do takich świadczeń, których strona do tej pory nie otrzymała. Decyzja administracyjna wydawana na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy nie ma bowiem na celu eliminacji skutków prawnych uprzedniego rozstrzygnięcia przyznającego świadczenie, ale jako konstytutywna ma wywołać zmianę stanu prawnego ukształtowanego tym rozstrzygnięciem, a zatem może działać tylko na przyszłość. Oznacza to, że jeżeli upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a więc gdy decyzja je przyznająca nie reguluje już sytuacji prawnej strony i wypłacono w tym okresie przyznane tą decyzją świadczenia, to rozstrzygnięcie wydawane na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy nie może wstecznie odebrać uprawnień do świadczeń już wypłaconych.

Zdaniem WSA w rozpatrywanej sytuacji można byłoby orzec na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy wyłącznie na czas do końca okresu świadczeniowego i tylko wobec świadczeń jeszcze niewypłaconych. Rozstrzygnięcie takie powinno bowiem skutkować zaprzestaniem dalszych wypłat i tylko wówczas miałoby realne i zgodne z prawem skutki w postaci odebrania prawa do świadczenia, które nie jest należne. Natomiast rozstrzygnięcie wydane na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy w odniesieniu do okresu świadczeniowego, który przed jego wydaniem już upłynął a świadczenia zostały wypłacone – tak jak miało to miejsce w sprawie – należy uznać za naruszające ten przepis i podlegające wyeliminowaniu z obrotu prawnego.

WSA podkreślił, iż skutkiem wyroku sądu jest wyłącznie ocena, że do sytuacji jaka zaistniała w sprawie wskazany przepis art. 24 ust. 1 ustawy nie mógł mieć zastosowania. Skład orzekający nie przesądza natomiast legalności pobrania świadczenia alimentacyjnego za sporny okres. Oceny tej kwestii powinien dokonać organ administracyjny, jednak nie w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy w związku z art. 163 k.p.a., ale na podstawie art. 23 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Ostatnio wskazana norma reguluje bowiem materialnoprawną instytucję zwrotu nienależnie pobranego świadczenia i ma zastosowanie do przypadków, w których po upływie okresu świadczeniowego ujawniły się okoliczności podważające legalność jego przyznania i wypłaty, a więc uzasadniające ocenę czy stanowiło świadczenie nienależne – uznał WSA.

Wyrok WSA w Białymstoku z 24 października 2013 r., sygn. akt II SA/Bk 401/13, nieprawomocny