Rola i przyszłość starszych pracowników w UE

Z powodu podwyższenia wieku emerytalnego, wydłużania się życia współczesnego człowieka i spadku przyrostu naturalnego, wzrasta i będzie wzrastał w naszym kraju odsetek pracowników-seniorów powyżej 60 roku życia. Zjawisko to dotyczy całej Unii Europejskiej.

Na świecie jest już kilkanaście krajów, gdzie wskaźnik zatrudnienia pracowników w wieku 55–67 lat przekracza 50%, zaś w krajach UE zbliża się do tego wskaźnika. Niepokojącym zjawiskiem jest, że znaczny odsetek pracowników starszych wiekiem rezygnuje z pracy przed osiągnięciem obowiązkowego wieku emerytalnego – np. poprzez “ucieczkę” na zwolnienia lekarskie, a następnie na renty inwalidzkie. Istotną przyczyną takich zachowań jest często niechętny stosunek przełożonych do seniorów oraz niedostosowanie warunków pracy do ich sprawności fizycznej i psychicznej.
Europejski Rok Aktywności Osób Starszych miał na celu wypracowanie zasad poprawy jakości ich życia i dobrostanu oraz propagowanie solidarności międzypokoleniowej. Satysfakcjonujące życie zawodowe jest bowiem ważnym elementem wspierania procesu aktywnego starzenia się, a dostosowanie warunków bhp do dłuższego życia zawodowego seniorów odgrywa tu kluczową rolę. Co prawda, z wiekiem nasilają się długoterminowe problemy zdrowotne, i tym bardziej zasadne staje się wprowadzanie zmian w miejscu pracy ograniczających zjawisko utraty zdolności do pracy i zbyt wczesnego przechodzenia na rentę lub emeryturę.
Badania w zakresie pomiaru wyników pracy pokazują, że spadek sprawności fizycznej oraz np. pamięci są rekompensowane doświadczeniem zawodowym, większą wiedzą ogólną i umiejętnością współpracy. Aktywny udział w życiu zawodowym jest zatem ważnym, pozytywnym czynnikiem aktywnego starzenia się. Należy więc lepiej, staranniej, diagnozować i wykorzystywać mocne strony starszych pracowników, aby wiek mógł stać się wartościowym atutem w miejscu pracy.
Czynniki związane z wiekiem, w szczególności pozytywny stosunek do starzenia się, należy uwzględniać w codziennym zarządzaniu pracą, w tym jej organizacją i indywidualnym podziałem obowiązków. Chodzi o mądre uwzględnianie wieku pracownika jako elementu polityki personalnej. Szeroko zakrojone badania nad zdolnością do pracy osób starszych pozwoliły określić podstawowe czynniki determinujące indywidualną zdolność do pracy.
Zdolność do pracy oznacza równowagę pomiędzy pracą i zasobami indywidualnymi. Obserwuje się przy tym inne ciekawe zjawisko - im większa jest zdolność do pracy przed emeryturą, tym wyższa jest jakość życia na emeryturze. Poprawa sytuacji seniorów w środowisku pracy – zwłaszcza w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego – jest więc ważna i konieczna z następujących powodów:
– wskutek wydłużenia wieku aktywności zawodowej znacznie wzrośnie w Polsce udział seniorów w rynku pracy, co obecnie staje się tym ważniejsze wobec spadku demograficznego;
– poprawa atmosfery pracy w odniesieniu do seniorów z pewnością wpłynie pozytywnie na stan ich zdrowia - badania jednoznacznie wskazują, że seniorzy, mający stałą pracę i zadowolenie z tej pracy, rzadziej chorują, chętnie pracują i utożsamiają się ze swoim miejscem pracy;
– konieczne jest, zarówno w interesie naszego państwa, jak i samych seniorów, zahamowanie, a następnie obniżenie liczby “ucieczek” na wcześniejsze emerytury lub renty inwalidzkie, głównie poprzez wprowadzenie rozwiązań zachęcających i umożliwiających kontynuowanie pracy zawodowej aż do osiągnięcia podniesionego wieku emerytalnego;
– humanitarne, umiejętne wykorzystanie doświadczenia zawodowego oraz dojrzałości społecznej seniorów w miejscu pracy jest korzystne zarówno dla pracodawców, jak i samych pracowników; korzyści z pracy świadczonej bezkonfliktowo przez seniorów znacznie przewyższają potencjalne problemy związane z pogarszającym się w sposób naturalny, spowodowany wiekiem, stanem ich zdrowia;
– źródłem różnorakich korzyści z bezkonfliktowej pracy seniorów aż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego jest ich doświadczenie zawodowe, wiedza specjalistyczna, mądrość życiowa, umiejętność myślenia strategicznego i postrzegania holistycznego, które to cechy wykształcają się i rozwijają wraz z wiekiem. Istotną przy tym cechą osób starszych są duże umiejętności interpersonalne oraz świadomość jakości pracy.