Czy niespójność wyjaśnień poszkodowanego może uzasadniać odmowę uznania zdarzenia za wypadek przy pracy?

Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPPracownica uderzyła się o bramę szybko zwijalną. Jak zeznaje, doszło do tego pod koniec lutego. Nie zgłosiła wypadku, bo miała tylko siniaka. Po paru dniach na siniaku powstał obrzęk, mimo to nadal nie zgłosiła tego incydentu. Poszła do lekarza, który dał jej antybiotyk i zwolnienie lekarskie. Nadal nic nie zgłosiła. Po leczeniu obrzęk zniknął ale pozostał guz. Poszła z guzem do lekarza, okazało się, że to rak złośliwy, podjęła leczenie. Wypadek zgłosiła dopiero po 4 miesiącach, w momencie kiedy szła już na operację wycięcia guza. W zgłoszeniu wypadku wskazała 2 świadków pośrednich. Pierwszy - pracownica firmy zewnętrznej, nieznana z imienia i nazwiska (już nie pracuje na terenie zakładu), drugi w dniu wypadku nieobecny w pracy. Pracodawca poprosił o historię choroby, gdzie okazało się że zaczęła się leczyć 3 tygodnie przed rzekomym wypadkiem w pracy. Napisała w związku z tym wyjaśnienia, że nie pamięta dokładnie dnia ani godziny, kiedy to miało miejsce, ale na pewno ten guz powstał wskutek uderzenia bramą w pracy. Zeznała również, że na drugi dzień po zdarzeniu bramę naprawiał pracownik techniczny, który pracuje na dzień dzisiejszy w Jaworznie. Na dodatek sklep jest po remoncie i od miesiąca są nowe bramy. Na monitoringu nie ma nagrania ze zdarzenia, bo to było zbyt dawno. Pracodawca powołał zespół powypadkowy, zebrał dokumentację medyczną (zwolnienia itp. poszkodowanej), spisał zeznania świadka. Z poszkodowaną usiłuje się spotkać, ale odmawia, bo jest po operacji i twierdzi, że nie jest w stanie rozmawiać. Sprawa ciągnie się od miesiąca.

Odpowiedź:

W opisanej sytuacji należy oświadczenie pracownika, mimo iż złożone po upływie dość długiego czasu od rzekomego zdarzenia, uznać za zgłoszenie wypadku przy pracy i w wyniku przeprowadzonego przez zespół powypadkowy postępowania dokonać kwalifikacji prawnej zdarzenia, uznając je (albo nie) za wypadek przy pracy. Niespójność wyjaśnień poszkodowanego oraz wątpliwości dotyczące dokumentacji medycznej potwierdzającej powstanie urazu mogą stanowić przeszkodę w uznaniu zdarzenia za wypadek przy pracy.

Uzasadnienie:

Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest spełnienie przesłanek określonych w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zdarzenie musi mieć charakter nagły, być wywołane przyczyną zewnętrzną (pochodzącą spoza organizmu pracownika), musi mieć związek z wykonywaną pracą, a ponadto spowodować u pracownika uraz albo śmierć.
Zgodnie z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy – dalej r.u.o.p.w. pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego. W wyniku takiego zawiadomienia pracodawca jest zobowiązany powołać zespół powypadkowy, który stosownie do § 7 ust 1 r.u.o.p.w. jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. W celu kwalifikacji danego zdarzenia zespół powinien wysłuchać poszkodowanego, ewentualnych świadków wypadku, zasięgnąć opinii lekarza oraz zebrać inne dowody dotyczące wypadku (§ 6 ust. 1 r.u.o.p.w). Z opisu sytuacji wynika, że wspomniane działania zostały już dokonane, a zatem kolejnym krokiem powinno być sporządzenie przez zespół powypadkowy protokołu powypadkowego. Stosownie do § 9 ust 1 r.u.o.p.w. zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół z ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym niż określony powyżej wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu.
W protokole powypadkowym dokonuje się szczegółowego opisu okoliczności wypadku. Należy w nim ująć m.in.: godzinę rozpoczęcia pracy przez pracownika, charakterystykę czynności wykonywanych przez poszkodowanego do chwili wypadku, godzinę i miejsce zdarzenia, charakterystykę czynności w chwili zdarzenia, działania podjęte bezpośrednio po zdarzeniu - zarówno przez poszkodowanego, jak i przez inne osoby, który powzięły zawiadomienie o zdarzeniu, działania podjęte w celu udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu, dalsze działania poszkodowanego (np. zgłoszenie się do placówki medycznej), informacje o ewentualnym zwolnieniu lekarskim, informacje o posiadanym przez pracownika szkoleniu bhp i badaniu profilaktycznym. Opis ten nie może być treścią zeznania poszkodowanego czy świadka, gdyż powinien obejmować wszystkie ustalenia zespołu powypadkowego. Jeżeli zespół nie może ustalić daty i godziny zdarzenia, taka informacja powinna znaleźć się w protokole. W omawianym przypadku wskazanym byłoby zawrzeć również informację, że nie jest możliwe dokonanie potwierdzenia, czy do zdarzenia doszło w dniu i w godzinach wskazanych w notatkach z wysłuchania poszkodowanego, z uwagi np. na brak świadków, nagrania z monitoringu. Notatki z wysłuchania świadka i spisane wyjaśnienia świadka powinny stać się załącznikami do protokołu i zostać wpisane do wykaz załączników (pkt 16 protokołu). Należy zaznaczyć, że to zespół powypadkowy ma obowiązek ustalić, czy doszło do wypadku przy pracy, tj. czy nastąpiło uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka będące skutkiem nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną, pozostającego w związku z pracą. Ponadto to zespół powypadkowy i pracodawca, akceptując protokół powypadkowy, decydują o jego treści. Ostateczna decyzja w tym zakresie musi być jednak poprzedzona zapoznaniem przez zespół powypadkowy poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Pracownikowi przysługuje prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym (§ 11 r.u.o.p.w.). Poszkodowany powinien zatem zapoznać się z treścią protokołu przed jego zatwierdzeniem przez pracodawcę, czyli w ciągu 5 dni kalendarzowych od daty sporządzenia dokumentu. Zapoznanie się z treścią protokołu oraz wniesienie do niego uwag i zastrzeżeń jest prawem poszkodowanego, natomiast zatwierdzenie protokołu jest obowiązkiem pracodawcy. W związku z tym pracodawca powinien wykorzystać wszystkie przewidziane prawem możliwości dostarczenia dokumentacji poszkodowanemu. W sytuacji kiedy pracodawca nie ma żadnego kontaktu z poszkodowanym pracownikiem, powinien przesłać dokumenty listem poleconym. Jeżeli poszkodowany nie odbierze przesyłki, zasadniczo uznaje się, że pismo, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p.). W orzecznictwie przyjmuje się, że dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej od pracodawcy stwarza domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się przez pracownika z jej treścią, co oznacza przerzucenie na niego ciężaru dowodu braku możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2005 r., I PK 37/05, OSNP 2006, nr 17–18, poz. 263).W związku z tym pracodawca powinien zatwierdzić protokół powypadkowy ze stosowną adnotacją dotyczącą prób zapoznana poszkodowanego z jego treścią, w szczególności załączając dowód nadania przesyłki oraz późniejszy zwrot protokołu z poczty, wraz z kopertą opatrzoną stosownymi adnotacjami placówki pocztowej (np. adresat nieznany, adresat nieobecny).
Jeżeli pracodawca ostateczne odmówi uznania zdarzenia za wypadek przy pracy np. nie mogąc stwierdzić, czy doszło do niego w trakcie wykonywania pracy, czy w miejscu pracy, przysługuje odwołanie do sądu. W wyroku z dnia 5 czerwca 2007 r., I UK 8/07, M.P.Pr. 2007, nr 9, poz. 494 Sąd Najwyższy stwierdził: "powództwo o ustalenie, że konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy jest dopuszczalne na podstawie art. 189 k.p.c." Zaprezentowany pogląd Sąd Najwyższy uzasadnił tym, że: "uznanie bądź nieuznanie konkretnego zdarzenia za wypadek przy pracy w protokole powypadkowym jest ostatecznie wyrazem stanowiska pracodawcy, natomiast poszkodowany bądź rodzina zmarłego pracownika o tyle ma wpływ na to stanowisko, że w trakcie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku może zgłaszać uwagi do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, które mogą lecz nie muszą być uwzględnione przez pracodawcę (§ 10 ust. 2 i 4 r.u.o.p.w.). Bardzo zbliżony pogląd zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 r., II PZP 14/05, OSNP 2006, nr 15-16, poz. 228. Zaznaczyć trzeba, że protokół powypadkowy nie jest niepodważalny. Sąd pracy może ustalić samodzielnie, czy dane zdarzenie było (bądź nie) wypadkiem przy pracy, czyniąc to odmiennie niż pracodawca w protokole powypadkowym - przy czym sąd ma większe niż pracodawca możliwości dowodowe. Ustalenie przez sąd okoliczności faktycznych sprawy może nastąpić m.in. na podstawie zeznań stron, zeznań świadków wezwanych do ich złożenia, opinii biegłych sadowych.

Anna Sokołowska, autorka współpracuje z publikacją Serwis BHP.