Odpowiedź:
W procedurze zmiany granic uczestniczą: wnioskodawca (może nim być każdy obywatel), RDOŚ, dyrektor parku narodowego oraz dyrektor urzędu morskiego, do których wnioski są kierowane, i którzy po weryfikacji wniosków kierują je na specjalnym formularzu do GDOŚ. Współdziałają rady gminy, które opiniują projekt zmian granic, na koniec GDOŚ przekazuje projekt do Komisji Europejskiej, która akceptuje lub odrzuca projekt zmian.
Procedurę postępowania dotyczącą zmiany granic obszaru specjalnej ochrony ptaków wyznaczył w wytycznych GDOŚ. Zastosowanie znajdują również przepisy ustawy z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody - dalej u.o.p. oraz ustawy z 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
Obszary OSO są wyznaczane samodzielnie przez każde państwo członkowskie. Zgodnie z art. 27a ust. 1 u.o.p., wyznaczenie OSO, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia. W rozporządzeniu tym określa się nazwę, położenie administracyjne, obszar i mapę obszaru, cel i przedmiot ochrony.
Postępowanie w przedmiocie utworzenia obszaru Natura 2000 nie jest postępowaniem administracyjnym, a jedynie swoistym procesem legislacyjnym, zmierzającym do wydania przez Ministra Środowiska rozporządzenia o ustanowieniu obszaru. Zmiana granic wyznaczonego OSO również jest możliwa wyłącznie w drodze rozporządzenia, gdy jest to uzasadnione naturalnymi zmianami stwierdzonymi w wyniku monitoringu i nadzoru oraz po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej (art. 27a ust. 1 w zw. z ust. 3 u.o.p.). Zatem nie tylko procedura wyznaczenia OSO, lecz także jego zmiany jest swoistym procesem legislacyjnym (w obu przypadkach konieczna jest bowiem forma rozporządzenia Ministra Środowiska), a nie postępowaniem administracyjnym i jako taka nie podlega kontroli sądownictwa administracyjnego. Zatem również czynności podejmowanych w toku postępowania legislacyjnego (w tym np. odwołań wnioskodawców od odmowy zmiany granic OSO) nie można objąć zakresem art. 3 § 2 ustawy z dnia 30.08.2002 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, gdyż nie mogą być traktowane jako inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (postanowienie WSA w Warszawie z 26.04.2010 r., IV SA/Wa 2119/09). Warto również przeanalizować postanowienie NSA z 20.08.2010 r., II OSK 1491/10; LEX nr 737709, z którego wynika, że postępowanie w przedmiocie utworzenia szczególnego obszaru ochrony, jakim jest obszar Natura 2000, nie jest postępowaniem administracyjnym, a jedynie swoistym procesem legislacyjnym, dążącym do wydania przez ministra właściwego do spraw środowiska rozporządzenia o ustanowieniu obszaru. Stanowi o tym art. 29 ust. 3 u.o.p.
Korekta przebiegu granicy (powiększenie/pomniejszenie) jest dopuszczalna tylko w przypadkach likwidacji błędów (np. błędy rysownicze, przedmiot ochrony poza granicami, przedmiot ochrony nie występował na danym terenie) lub nowe dane przyrodnicze, uzasadniające zmianę. Jedynym branym przez Komisję Europejską kryterium wyznaczania obszarów Natura 2000 i zmiany ich granic jest kryterium naukowe, a przyczyny społeczno-ekonomiczne nie mogą być podstawą do powyższych działań.
Wniosek składany przez osoby fizyczne, gminy i inne instytucje musi być merytorycznie uzasadniony. Nie wiąże się z tym jednak obowiązek przedstawienia danych naukowych, uzyskania ekspertyz naukowych, wyniki prowadzonego monitoringu czy naukowa analiza dokumentacji związanej z wyznaczonym już obszarem. Takich analiz, monitoringu czy zebrania opinii ekspertów dokonuje podmiot zarządzający OSO.
Dane naukowe to: aktualna inwentaryzacja przyrodnicza, publikacje naukowe, dane niepublikowane spełniające, kryteria informacji naukowych, merytoryczna dokumentacja fotograficzna wraz ze współrzędnymi wykonania, zdjęcia, mapy z zaznaczonym zasięgiem występowania siedlisk i gatunków.
Uzasadnienie:
Procedura zmiany granic obszaru specjalnej ochrony ptaków została określona w art. 27a ust. 3 u.o.p. Zgodnie z ww. przepisem zmiana granic lub likwidacja obszaru specjalnej ochrony ptaków lub specjalnego obszaru ochrony siedlisk następuje, jeżeli jest to uzasadnione naturalnymi zmianami stwierdzonymi w wyniku monitoringu i nadzoru, o którym mowa w art. 31 u.o.p. oraz po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej. Oznacza to, iż przyczynkiem, np. do zmniejszenia granic obszaru mogłyby być naturalne zmiany środowiska, którym nie można było przeciwdziałać (np. wywołane zmianami klimatu), w wyniku których sklasyfikowane terytoria lub ich części przestały mieć znaczenie dla gatunków chronionych w obszarze. Innym powodem dla zmniejszenia obszaru mogłoby być przedstawienie dowodu, iż w klasyfikacja obszaru nastąpiła w wyniku błędu naukowego i już w chwili wyznaczenia obszarów wskazane tereny nie stanowiły najbardziej odpowiednich terytoriów dla gatunków ptaków, dla których obszar został wyznaczony.
Istniejący już obszar może zostać powiększony w wyniku, np. kompensacji przyrodniczej lub postępu wiedzy naukowej.
Wniosek o zmianę dokumentacji obszaru – zarówno granic, jak i SOF – może zostać złożony przez każdego obywatela lub instytucję. Jednakże w przypadku wyznaczonego obszaru Natura 2000 tylko sprawujący nadzór nad obszarem (właściwy RDOŚ, dyrektor parku narodowego albo dyrektor urzędu morskiego) może wystąpić do GDOŚ o ich wprowadzenie. Jeśli zaistnieje taka potrzeba GDOŚ przekaże wniosek dyrektora parku narodowego do rozpatrzenia właściwego RDOŚ, ponieważ zgodnie z art. 32 ust. 3 u.o.p., to RDOŚ koordynuje funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na obszarze swojego działania. Każdy wniosek o wprowadzenie zmiany składany do GDOŚ przez organy sprawujące Nadzów nad OSO w obszarze zarówno w przebiegu jego granicy, jak i SDF powinien mieć niebudzące wątpliwości uzasadnienie merytoryczne.
Wnioski obywateli lub instytucji powinny być składane do właściwych RDOŚ, dyrekcji parków narodowych lub dyrekcji urzędów morskich celem analizy zasadności ich wprowadzenia. W przypadku gdy prośba zostanie uznana przez sprawującego nadzór nad obszarem za zasadną, powinna zostać przekazana przez ten organ do GDOŚ w formie wniosku wraz z załącznikami (wniosek o wprowadzenie zmian od wnioskodawcy oraz dokumentacja naukowa).
Może być i tak, że sprawujący nadzór nad obszarem będą musieli zasięgnąć opinii co do zasadności zaproponowanych zmian. Opinie takie mogą być przygotowane przez ekspertów naukowych albo przez rady ochrony przyrody, które stosownie do art. 95 u.o.p. są organami opiniodawczo-doradczymi działającymi przy RDOŚ. Jeśli opinia zostanie sporządzona należy ją dołączyć do dokumentacji przesyłanej do GDOŚ.
GDOŚ analizuje dokumentację dokonując ostatecznej weryfikacji. W przypadku, gdy wymagane jest opiniowanie wprowadzanych zmian z właściwymi miejscowo radami gmin, a także przeprowadzenie uzgodnień wewnątrz i międzyresortowych w celu uzyskania akceptacji Rady Ministrów, wszystkie te czynności będą wykonywane przez GDOŚ. Dotyczyć to będzie wprowadzania wszelkich zmian do przebiegu granic Po akceptacji korekt przez Radę Ministrów baza danych zostanie przekazana do Komisji Europejskiej. Ponieważ zmiany granic wymagają opiniowania z właściwymi miejscowo radami gmin ostateczny termin przekazania do GDOŚ wniosków o korekty granic obszarów upływa 15 lutego danego roku. W okresie luty-marzec GDOŚ dokonuje weryfikacji wniosku złożonego przez sprawującego nadzór nad obszarem. Jeżeli weryfikacja potwierdzi zasadność przeprowadzenia korekty, od marca do maja danego roku GDOŚ dokonuje opiniowania zmian z właściwymi miejscowo radami gmin na podstawie art. 27 ust. 2 u.o.p. Jednocześnie z rozpoczęciem procesu opiniowania, na podstawie art. 27a ust. 3 u.o.p. GDOŚ występuje do Komisji Europejskiej o wyrażenie zgody w odniesieniu do procedowanej zmiany dla obszaru specjalnej ochrony ptaków. Komisja Europejska powinna zająć stanowisko w tej kwestii w ciągu 2 miesięcy. Rady gmin są jednocześnie informowane o rozmowach z Komisją. Jeżeli proponowana korekta nie zostanie zaakceptowana przez KE, dalsze procedowanie korekty granicy zostanie przerwane. Po etapie opiniowania z właściwymi radami gmin, skorygowane obszary będą podlegały uzgodnieniom wewnątrz i międzyresortowym w celu uzyskania akceptacji Rady Ministrów, a następnie zostaną przekazane do Komisji Europejskiej do 30 września danego roku (wpisując się w harmonogram Komisji Europejskiej dotyczący przekazywania bazy danych). Etapem kończącym procedurę jest akceptacja Komisji Europejskiej w formie decyzji Komisji.
