Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że Rada Fiskalna będzie pełniła funkcję polskiej niezależnej instytucji fiskalnej w rozumieniu dyrektywy Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich. Dodatkowo z końcem kwietnia weszła życie zmiana przepisów UE, dotyczących zarządzania gospodarczego (tj. nadzoru nad finansami publicznymi państw członkowskich i koordynacji ich polityk gospodarczych), mająca w swoich założeniach zwiększyć stabilność finansów publicznych oraz wzmacniać zrównoważony wzrost gospodarczy. Prawo UE nie będzie już wymagać opracowania przez państwa członkowskie programów stabilności lub konwergencji oraz przesyłania tych programów do instytucji UE.
Jednym z wymogów nowych przepisów unijnych będzie obowiązek posiadania przez państwa członkowskie niezależnych instytucji fiskalnych. Instytucje te mają mieć charakter ekspercko-doradczy i służyć poprawie jakości zarządzania finansami publicznymi przez opiniowanie najważniejszych dokumentów budżetowych. Polska jako jedyny kraj UE nie posiada obecnie instytucji spełniającej wymogi dotyczące niezależnych instytucji fiskalnych wymaganej w ramach nowych regulacji UE.
Zadania i skład Rady Fiskalnej
Zadania Rady będą polegać na opiniowaniu najważniejszych dokumentów budżetowych m.in.
- oceny rocznych i wieloletnich prognoz makroekonomicznych, używanych na potrzeby ustawy budżetowej oraz średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych,
- opiniowania zgodności ustawy budżetowej oraz średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego z krajowymi i unijnymi regułami fiskalnymi,
- oceny spójności i efektywności krajowych ram budżetowych.
Rada ma także oceniać projekt ustawy budżetowej pod kątem zgodności z regułami fiskalnymi, a także przeprowadzać analizy, publikować raporty dotyczące finansów publicznych i zabierać głos w debacie publicznej.
W Radzie ma zasiadać siedem osób, na które złoży się po jednym członku wyznaczonym przez:
- Prezydenta RP,
- kolegium NIK,
- sejmową komisję właściwą do spraw budżetu,
- Ministra Finansów,
- przedstawicieli organizacji związkowych,
- przedstawicieli organizacji pracodawców,
- przedstawicieli organizacji jednostek samorządu terytorialnego.
Członkiem Rady będzie mogła zostać osoba na podstawie kryteriów niezależności i kompetencji wynikających z wykształcenia oraz doświadczenia w zakresie finansów publicznych, makroekonomii lub zarządzania finansami jednostek sektora finansów. Rada będzie realizować swoje zadania przy pomocy biura, które będzie ją wspierało w zakresie analitycznym oraz administracyjnym. Rozpoczęcie funkcjonowania Rady planuje się na 2026 r.
Zmiany w ustawie o finansach publicznych
Projekt przewiduje też zmiany w ustawie o finansach publicznych. Chodzi przede wszystkim o usunięcie z polskiego systemu prawnego regulacji prawnych dotyczących aktualizacji Programu Konwergencji, opracowywanego zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1466/97/WE z 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych w związku z uchyleniem tego rozporządzenia. Rozporządzenie Rady zostało uchylone z końcem kwietnia br., tym samym ustawa o finansach publicznych zawiera odwołanie do nieistniejącego aktu prawnego.
Po drugie, zmiany dotyczą klauzuli wyjścia z SRW obejmujące wprowadzenie opiniowania przez Radę wpływu zastosowania klauzuli wyjścia i powrotu na długookresową stabilność finansów publicznych oraz sytuację makroekonomiczną.
W celu lepszego dostosowania przepisów do zmiennych okoliczności gospodarczych wprowadzono rozwiązanie pozwalające na zwrócenie się do Rady z wnioskiem o wydanie opinii w sprawie zawieszenie stosowania SRW (w przypadku zaistnienia ustawowych przesłanek zawieszenia stosowania SRW) lub opinii w zakresie klauzuli powrotu. Opinia Rady będzie podstawą do zastosowania klauzuli wyjścia/powrotu zgodnie z zaleceniami Rady. Oznacza to, że w takich sytuacjach projekt ustawy budżetowej będzie mógł być opracowany albo zgodnie z parametrami określonymi w ustawie o finansach publicznych, albo parametrami zawartymi w opinii Rady. Wprowadzone rozwiązanie pozwoli na szybsze reagowanie w sytuacjach kryzysowych, przy zachowaniu stabilności finansów publicznych.
Po trzecie, projekt przewiduje wprowadzenie możliwości – po zasięgnięciu opinii Rady – przekroczenia limitu wydatków w przypadku wystąpienia zdarzeń nadzwyczajnych, będących poza kontrolą Rady Ministrów, powodujących znaczące skutki gospodarcze, ekonomiczne lub społeczne. W sprawozdaniu z wykonania ustawy budżetowej będzie zamieszczana informacja na temat przyczyn i skali tego przekroczenia.
W wyjątkowych sytuacjach będzie możliwe przekroczenie limitu wydatków SRW wynikowego z formuły określonej w art. 112aa ust. 3 ustawy o finansach publicznych. Rozwiązanie to pozwoli na sprawniejsze działanie w sytuacjach kryzysowych i przeciwdziałanie negatywnym konsekwencjom tych zdarzeń na stabilność makroekonomiczną. Rozwiązanie będzie mogło być stosowane pod warunkiem, że nie zagrozi to stabilności finansów publicznych.
- Skutkiem wprowadzonych zmian w SRW będzie lepsze zarządzanie finansami publicznymi oraz zwiększenie nadzoru nad finansami jednostek publicznych oraz włączenie w ten proces Rady. Zmiany spowodują lepsze dostosowanie polskich ram fiskalnych w sytuacjach nadzwyczajnych, pozostających poza kontrolą rządu – uzasadniają autorzy założeń do projektu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.