Ostatnia nowelizacja Prawa farmaceutycznego, dokonana ustawą z 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw, zmodyfikowała przepisy dotyczące pracy aptek w porze nocnej i w dni wolne od pracy. Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2024 r. nowym brzmieniem art. 94 Prawa farmaceutycznego dyżurować mogą tylko i wyłącznie apteki ogólnodostępne, a więc nie szpitalne czy np. zakładowe.
Godziny pracy dostosowane do potrzeb ludności
Zgodnie z przepisami, rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu ma być dostosowany do potrzeb ludności tego powiatu i pozwolić na realizację przez te apteki zadań (m.in. zaopatrywania ludności w produkty lecznicze, leki apteczne, leki recepturowe, wyroby medyczne i inne artykuły), także w porze nocnej oraz dni wolne od pracy. Nie oznacza to oczywiście, że każda ogólnodostępna apteka ma być otwarta 7 dni w tygodniu i 24 godziny na dobę. Dostęp do leków w nocy i święta mają mieszkańcom powiatu zapewnić tzw. apteki dyżurujące.
Dyżury, które mają dostosować rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych do potrzeb ludności powiatu, są ustalane przez zarząd powiatu. Obowiązujące od 1 stycznia 2024 r. przepisy różnicują zasady kształtowania rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w poszczególnych JST.
Po pierwsze, zgodnie z art. 94 Prawa farmaceutycznego wymóg pełnienia dyżurów w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej nie dotyczy powiatu mającego swoją siedzibę w sąsiadującym mieście na prawach powiatu.
Po drugie, przepis ten wskazuje, że zarząd powiatu, którego siedziba znajduje się w mieście do 40 tys. mieszkańców wyznacza (obligatoryjnie) apteki dyżurujące, jeżeli rozkład godzin ich pracy, nie gwarantuje zaspokojenia potrzeb ludności w zakresie dostępu do leków. Przy czym każda apteka w takim powiecie obowiązana jest przekazać zarządowi powiatu informację na temat rozkładu godzin jej pracy na dany rok.
Po trzecie, znowelizowane brzmienie art. 94 Prawa farmaceutycznego dopuszcza wyznaczenie apteki ogólnodostępnej do pełnienia dyżurów w mieście będącym siedzibą powiatu, liczącym więcej niż 40 tys. mieszkańców, w przypadku gdy po przeprowadzonej przez siebie analizie poziomu zaspokajania potrzeb, zwłaszcza weryfikacji funkcjonowania na terenie powiatu przynajmniej jednej apteki ogólnodostępnej w trybie całodobowym, dokonanej w oparciu o informacje od podmiotów prowadzących aptekę ogólnodostępną, zarząd powiatu uzna, że wyznaczenie jest uzasadnione.
Jednocześnie nowelizacja wprowadziła wynagrodzenie (wypłacane przez Narodowy Fundusz Zdrowia) dla podmiotów prowadzących apteki za dyżury pełnione na podstawie uchwały zarządu powiatu. Finansowanie dyżurów aptek ogólnodostępnych ma postać wynagrodzenia ryczałtowego w kwocie stanowiącej równowartość 3,5 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, w przeliczeniu na 1 godzinę faktycznie przeprowadzonego dyżuru.
ZPP: Apteki zasłaniają się brakami kadrowymi
Jak jednak wskazuje Związek Powiatów Polskich w piśmie skierowanym do ministra zdrowia apteki nie kwapią się do obejmowania dyżurów. Podmioty prowadzące apteki składają oświadczenia, że nie posiadają liczby personelu dostosowanej do zapewniania potrzeb, a na sugestię, że stawka wynagrodzenia pozwala na zatrudnienie personelu pracownicy starostw słyszą odpowiedź, że prowadzący apteki nie są zainteresowani „wpuszczeniem nowych ludzi do swojej apteki”.
- Obecna postawa podmiotów prowadzących apteki spowoduje, że w mniejszych powiatach mieszkańcy nadal nie będą mieli zapewnionego dostępu do aptek w godzinach wieczornych i w święta. Dlatego proponujemy, aby Ministerstwo Zdrowia rozważyło wykreślenie z art. 94 ust. 7 Prawa farmaceutycznego punktu 3 oraz dokonanie odpowiednio korekty brzmienia art. 94 ust. 5 i 10 – wyjaśnia Andrzej Płonka, prezes Zarządu Związku Powiatów.
Postulowana przez Związek Powiatów Polskich zmiana spowoduje, że zarząd powiatu, podejmując uchwałę w sprawie wyznaczania aptek dyżurujących, nie będzie musiał brać pod uwagę tego, czy dana apteka dysponuje odpowiednio licznym personelem do pełnienia dyżurów. Czyli podmioty prowadzące apteki ogólnodostępne nie będą się mogły uchylać od pełnienia dyżurów zasłaniając się „brakami kadrowymi”.
Przeczytaj także: WSA: Od 1 stycznia 2024 r. apteki nie muszą już dyżurować całodobowo, ale jest warunek
„Usunięcie uchybień” nie może być przeszkodą
Związek Powiatów Polskich postuluje także, aby decyzja Ministerstwa Zdrowia wzywająca aptekę do „usunięcia uchybień” nie stanowiła przeszkody do pełnienia dyżuru w porze nocnej, dni wolne i święta.
- Powiaty coraz częściej zgłaszają nam sytuacje, w których podmioty prowadzące na terenie danego samorządu kilka aptek, nawet 3-4, uchylają się od pełnienia dyżuru przez wszystkie prowadzone przez siebie apteki, w sytuacji w której decyzja wzywająca do „usunięcia uchybień” dotyczy tylko jednej z tych aptek – wskazuje Bernadeta Skóbel, radca prawny Związku Powiatów Polskich, dodając, że bardzo często takie decyzje wydawane są z błahych powodów.
A zgodnie z przepisami Prawa farmaceutycznego (art. 94 ust. 8 pkt 2 lit. b) do pełnienia dyżurów w porze nocnej lub dyżurów w dni wolne od pracy nie wyznacza się apteki ogólnodostępnej, jeżeli wobec podmiotu, który ją prowadzi w okresie 3 lat poprzedzających rok, w którym ma być pełniony dyżur, wydano ostateczną decyzję w przedmiocie nakazania usunięcia w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień w prowadzeniu działalności objętej zezwoleniem na prowadzenie apteki ogólnodostępnej.
Resort zdrowia niezbyt skory do rewizji prawa
Problemów z wyznaczaniem aptek do dyżurowania był dyskutowany na zespole ds. ochrony zdrowia i pomocy społecznej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Z dyskusji wynika jednak, że Ministerstwo Zdrowia nie jest skłonne do zmiany obowiązujących od 1 stycznia 2024 r. regulacji. Jak przekazała Katarzyna Piotrowska-Radziewicz, dyrektor Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w resorcie zdrowia jedyna zmiana w art. 94 Prawa farmaceutycznego, którą jest w stanie rozważyć, to skrócenie o rok trzyletniego okresu karencji, o którym mowa w art. 94 ust. 8 pkt 2 lit b.
Jednocześnie dyrektor Katarzyna Piotrowska-Radziewicz zobowiązała się przekazać szefowi Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej (która m.in. zajmuje się kontrolą aptek), aby PIF wnikliwiej kontrolowała apteki uchylające się od pełnienia dyżurów np. składając oświadczenia o braku niezbędnego personelu do realizowania takich dyżurów.
- Mówimy o dyżurach realizowanych w bardzo ograniczonym zakresie. To są dwie godziny w przypadku dyżur nocnego oraz cztery godziny w przypadku dyżuru w dni ustawowo wolne od pracy. Są to także dyżury odpłatne, za które wynagrodzenie wynosi około 150 zł za godzinę – mówi Bernadeta Skóbel. Dodaje, że kwota dodatkowego dochodu, którą apteka dyżurująca może uzyskać (w ciągu roku może to być nawet 150 tys. zł, przy średnim dyżurze trwającym około 3 godzin dziennie przez cały rok) nie jest w stanie skłonić właścicieli aptek do dyżurowania. – Powiaty są zszokowane tym, że zainteresowanych do dyżurowania nie ma i to przy kwocie, która w zupełności wystarczy do zatrudnienia dodatkowych pracowników do realizacji takich dyżurów – mówi ekspert ZPP.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
