Pozwem ze stycznia 2005 r. powód wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na swoją rzecz kwoty 1355 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od 6 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty.
Odsetki 30 procent według umowy
Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 18 lutego 2005 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie powodowi kwotę 1355 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości 30 proc. miesięcznie od 6 stycznia 2005 r. oraz kosztami procesu.
Zobacz procedurę: Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym >
Prokurator Generalny zaskarżył prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Mrągowie.
Mimo to, wierzyciel wystąpił z pozwem przeciwko pożyczkobiorcy, żądając oprócz kwoty głównej, jedynie odsetek ustawowych. Sąd Rejonowy wyszedł ponad żądanie pozwu i zasądził jednak odsetki umowne w wymiarze 30 procent w stosunku miesięcznym zamiast odsetek ustawowych, których domagał się powód.
Lichwa nie do pogodzenia ze sprawiedliwością
Sąd Najwyższy stwierdził, że doszło do rażącego naruszenia art. 321 par. 1 k.p.c. poprzez orzeczenie przez sąd rejonowy zaskarżonym nakazem zapłaty ponad żądanie objęte pozwem. Sąd Najwyższy uznał jednocześnie, że oprocentowanie umowne w wymiarze 30 proc. w skali miesiąca należało w tym przypadku ocenić jako mające charakter lichwiarski.
Zdaniem Sądu Najwyższego w sprawie spełniona została również przesłanka ogólna (art. 89 par. 1 in principio ustawy o Sądzie Najwyższym).
Według tego przepisu jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile:
- orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
- orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
- zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, – a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
Zobacz procedurę: Wniesienie skargi nadzwyczajnej od orzeczenia sądu powszechnego w sprawie cywilnej >
Naruszenie prawa przez sąd
Sąd Najwyższy wskazał, że trudna do pogodzenia z zasadą sprawiedliwości społecznej jest sytuacja, w której zasądzenie odsetek w wygórowanej (lichwiarskiej) wysokości następuje ponad żądanie pozwu i stanowi wyłącznie wynik rażącego błędu popełnionego przez sąd.
Uwzględniając skargę nadzwyczajną w tej sprawie, mając jednocześnie na uwadze, że została ona wniesiona po upływie 5 lat od uprawomocnienia zaskarżonego nakazu zapłaty, Sąd Najwyższy na podstawie art. 115 par. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym ograniczył się do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane z naruszeniem prawa.
Dokonując wykładni art. 115 par. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy od uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, to pomimo stwierdzenia zaistnienia przesłanek określonych w art. 89 par. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, zasadą jest ograniczenie się przez Sąd Najwyższy do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa. Odstąpienie od tej zasady wymaga wykazania, że zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji przemawiają za wydaniem rozstrzygnięcia uchylającego zaskarżone orzeczenie.
Przewidziana w art. 115 par. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym zasada braku możliwości uchylenia zaskarżonego orzeczenia, pomimo zaistnienia przesłanek określonych w art. 89 par. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, stanowi jeden z instrumentów wyznaczających wąskie granice nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga nadzwyczajna, co zabezpiecza przed nadużywaniem tego środka.
Zobacz też procedurę: Badanie dopuszczalności skargi nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym ze względu na wymagania konstrukcyjne skargi w sprawie cywilnej >
Wyrok został wydany w następującym składzie: Prezes SN Joanna Lemańska (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Oktawian Nawrot Radosław Tomasz Jeż (ławnik Sądu Najwyższego).
Wyrok Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN z 16 kwietnia 2024 r. sygnatura akt II NSNc 298/23.
