Zgodnie z przepisami, ZUS ma prawo skontrolować prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich.
W 2018 r. Zakład przeprowadził ponad 496 tys. kontroli osób mających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. ZUS sprawdzał nie tylko jak zwolnienia są wykorzystywane, ale również weryfikował kwestie związane z orzekaniem o niezdolności do pracy. Łącznie kwota obniżonych i cofniętych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w całym 2018 roku przekroczyła 195 mln zł.
Czytaj więcej: Spada liczba zwolnień lekarskich >>>
Zdjęcia z Facebooka zdradzają co robimy na zwolnieniach
Rzecznik ZUS Wojciech Andrusiewicz zwraca uwagę, że Zakład w niektórych przypadkach wykorzystuje media społecznościowe przy kontrolowaniu zwolnień lekarskich. - O kontrolę najczęściej zwracają się do nas pracodawcy, którzy zauważyli na Facebooku, że zwolnienie może być wykorzystywane nie do końca zgodnie z przepisami prawa. Wysyłają oni do nas wnioski o kontrole, załączając zdjęcie ekranu portalu społecznościowego. Należy jednak podkreślić, że jest to jeden z argumentów, który przemawia za wstrzymaniem zasiłku, ale nie jest on decydujący. Musimy to potwierdzić w innych źródłach - wyjaśnia.
Sprawdź w LEX: Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli >
Jak mówi, jeśli są wątpliwości co do zasadności wystawienia zwolnienia, to ubezpieczony jest wzywany do lekarza orzecznika. - On weryfikuje, czy osoba jest zdrowa, czy nie. W przypadku wątpliwości wypisuje korektę zwolnienia lekarskiego i skraca czas jego obowiązywania - dodaje rzecznik.
- Znamy przypadek, gdzie pan na zwolnieniu wyjechał razem z partnerką na wakacje do Chorwacji, w czasie pobytu robił mnóstwo zdjęć i wstawiał na FB. Zrzuty ekranu z FB dostarczył do ZUS pracodawca. Najpierw pan tłumaczył się, że to zdjęcia sprzed roku i chciał zemścić się na byłej dziewczynie. Gdy sąd nie dał wiary jego wyjaśnieniom, tłumaczył się, że lekarz zlecił mu wyjazd do zagranicznego ośrodka rehabilitacji. Sprawę w sądzie przegrał - opowiada.
Sprawdź w LEX: Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich wykonywana przez pracodawców >
Lekkomyślnie do wykorzystywania zwolnień podchodzą również urzędnicy. - Mieliśmy sprawę, gdzie sołtys na zwolnieniu lekarskim zbierał od mieszkańców wsi opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Urzędniczka w czasie zwolnienia lekarskiego występowała w czasie imprezy kulturalnej. Zwolnienie było związane ze schorzeniem psychiatrycznym. Pani twierdziła, że wokalne występy przed publicznością poprawiają jej stan psychiczny - mówi.
Na zwolnieniach biegamy albo gramy w piłkę
Andrusiewicz podkreślił, że ZUS zna przypadek pracownika, który w czasie zwolnienia brał udział w zawodach biegowych. - Listę zawodników maratonu dostarczył do ZUS jego pracodawca. Pan został pozbawiony zasiłku. Z kolei pan ze schorzeniem kręgosłupa brał udział w zawodach Biznes Ligii. Tłumaczył, że ćwiczenia fizyczne pomagają mu w rehabilitacji. Został pozbawiony prawa do zasiłku - relacjonuje rzecznik ZUS.
Sprawdź w LEX: Czy kontrole i raportowanie do ZUS wykorzystywania zwolnień lekarskich są obowiązkowe? >
Nie otwieramy pracownikom ZUS, myląc ich ze świadkami Jehowy
Rzecznik przypomina sprawę jednej z ubezpieczonych, którą chcieli skontrolować pracownicy ZUS. - Pani na wezwanie do wyjaśnienia nieobecności w domu w dniu kontroli odpisała, że: w domu to ona była, widziała osoby kontrolujące, obserwowała je zza firanki, ale nie ujawniała się, bo pomyślała, że są to świadkowie Jehowy, jeden był z bródką i czarną teczką, drugi z też z czarną teczką ale większą, ten drugi miał niewyprasowaną koszulę, dzwonili z pięć razy, ale nie otworzyłam. Nie przeszli na drugą stronę ulicy – gdzie był chodnik – tylko po trawie poszli w kierunku następnego domu. Jak będziecie mnie chcieli państwo kolejny raz kontrolować to proszę zadzwonić dzień wcześniej pod nr… to będę czekała - tłumaczyła.
Sprawdź w LEX: Ułatwienia w zakresie kontroli zwolnień lekarskich od 1 stycznia 2019 r. >
Pracujemy na zwolnieniu, a potem tracimy pracę
- Zanotowaliśmy również przypadek, gdzie ubezpieczony przebywając na zwolnieniu lekarskim w jednym zakładzie pracy wykonywał pracę na rzecz innej firmy w charakterze kierowcy ciężarówki. Na portalu społecznościowym na bieżąco publikował zdjęcia z różnych miejsc w Europie, opisywał je, relacjonował przebieg trasy, przeprawę promową, miejsca postoju. Zamieszczał zdjęcia przyrządzonych przez siebie posiłków i spożywanych trunków. Każde zdjęcie było opatrzone komicznym (często wulgarnym) komentarzem - opisuje Andrusiewicz.
Zwraca uwagę, że w tym przypadku postępowanie kontrolne było przeprowadzone na wniosek zakładu pracy, w którym ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim. - Kiedy nie dostarczył pracodawcy kolejnego zwolnienia lekarskiego i nie stawił się w pracy poprzez sms informował, że przebywa w szpitalu i zapewniał, że jak tylko wyjdzie ze szpitala dostarczy zwolnienie lekarskie - relacjonuje rzecznik.
- Pracodawca, który z portalu społecznościowego już wiedział, że pracownik jeździ po Szwecji wskazywał nawet datę do kiedy w szpitalu będzie przybywał. Oczywiście zwolnienia lekarskiego nie dostarczył – umowa o pracę została rozwiązana. Wypłacony zasiłek chorobowy będzie musiał zwrócić - dodaje.
ZUS i pracodawca może sprawdzać, jak pracownik choruje
ZUS ma obowiązek obniżyć wysokość świadczeń chorobowych do 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wszystkim tym osobom, którym ustał tytuł do ubezpieczenia. W ubiegłym roku takich spraw było 166,7 tys., a kwota ograniczonych wypłat sięgnęła 160,2 mln zł.
Specjalista w zakresie prawa pracy prof. Arkadiusz Sobczyk zaznacza w rozmowie z Prawo.pl, że pracodawcy mogą kontrolować zwolnienia - szczególnie w przypadku, kiedy są one na długi okres i stosunkowo często. - To ustawowe prawo, które pozwala sprawdzić, czy ktoś nie nadużywa świadczeń - wyjaśnia. Dodaje, że szczegółowy tryb i zasady przeprowadzania kontroli wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy określają przepisy rozporządzenia ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r.
Sprawdź w LEX: Praca i zwolnienie lekarskie w tym samym dniu - poradnik na przykładach >
Zwraca uwagę, że pracodawca może sam przeprowadzić kontrolę lub upoważnić do tego osobę. - Pracodawca lub upoważniona osoba może nawet przyjechać do naszego miejsca zamieszkania. Występuje tu w roli urzędnika. Taka wizyta wiąże się ze sporządzeniem specjalnego protokołu - podkreśla.
Sprawdź w LEX: Czy pracodawca ma obowiązek przeprowadzania kontroli wykorzystania zwolnień lekarskich? >
Dyscyplinujące dla pracowników może być wprowadzenie e-zwolnienia. Od 1 grudnia grudnia pracownik i pracodawca mogą otrzymywać SMS-a o wystawionym przez lekarza zwolnieniu. W wiadomości jest informacja, od kiedy i do kiedy obowiązuje zwolnienie. Usługa jest darmowa.
Z danych ZUS wynika, że w lutym liczba zaświadczeń lekarskich spadła w porównaniu do analogicznego miesiąca 2018 r. o 7 proc., zaś w porównaniu ze styczniem 2019 r. o 8,4 proc. Najczęściej po zwolnienie idą do lekarza osoby w wieku między 30 a 39 rokiem życia. Według ekspertów za wcześnie jest jednak na stwierdzenie, że spadek liczby wystawianych zaświadczeń to efekt wprowadzenia e-zwolnień. Analizę danych mogą mogą utrudniać nie tylko tzw. "protesty na chorobowym", ale także sezonowość zachorowań.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
