Od połowy 2024 roku w Polsce wszystkie nakrętki plastikowe powinny być fabrycznie przytwierdzone do opakowania od napoju – butelki, tubki czy kartonu (są wyjątki, o których piszemy niżej). Odpowiada za to unijna dyrektywa SUP w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, wprowadzona do polskich przepisów ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, zmieniła przepisy dotyczące niektórych wyrobów plastikowych.
Problemem, który zadecydował o takim rozwiązaniu, była olbrzymia ilość nakrętek znajdowanych na nadmorskich plażach i w miejscach turystycznych. W takich przypadkach trwałe połączenie z butelką rzeczywiście wydaje się właściwe, mimo że utrudnia korzystanie z niej. Zwłaszcza, jeżeli kaucjonowane pojemniki należy oddawać razem z nakrętkami. – To chyba jedyne sensowne i korzystne dla środowiska rozwiązanie problemu nakrętek – przekonuje Filip Piotrowski z UNEP (GRID)Warszawa.
I chociaż nakrętki z wąsem lub wąsami przytwierdzającymi je do butelek wyraźnie nie zdobyły sympatii konsumentów, to coraz większa grupa firm już je stosuje.
Polecamy nagranie szkolenia: Implementacja dyrektywy plastikowej- nowe obowiązki >
Czytaj też: Nakrętki razem z butelką - tak będzie już od połowy 2024 r.
Charytatywny kłopot
W Polsce jednak w związku z wprowadzeniem obowiązków z dyrektywy pojawił się inny kłopot. Otóż nakrętki od lat były elementem zbiórek charytatywnych. Choć nie przynosiły wielkich zysków i ciągnęły za sobą spory wokół środowiskowego sensu takich działań, to skupiały lokalne społeczności wokół szczytnych celów. Prowadzący charytatywne zbiórki zauważają jednak, że od kiedy więksi producenci zaczęli przytwierdzać nakrętki, do charakterystycznych serc rozstawionych w wielu miejscach, trafia mniej plastiku niż kiedyś. Specjaliści także nie zalecają ich odrywania w porywie serca.
- Od 1 lipca zbiórki będą ograniczone, bo nie powinny obejmować tych nakrętek, które są objęte nakazem trwałego połączenia z pojemnikami. Były to cenne inicjatywy selektywnego zbierania odpadów – mówi dr Bartosz Draniewicz, radca prawny prowadzący Kancelarię Prawa Gospodarczego i Ekologicznego.
Eksperci zaś przyznają, że to, co stanowiło aspekt edukacyjny kilkanaście czy jeszcze kilka lat temu, bo powodowało, że mniej osób zakręcało niezgniecione butelki i śmieciarki nie woziły powietrza, dziś już traci sens.
Pozytywne zespolenie
- Dla nas to zespolenie z butelką jest o tyle dobre, że nakrętka, która jest bardzo niewielka nie trafia do frakcji organicznej i jej nie zanieczyszcza, tym samym nie zginie z recyklingu. Ale jeżeli ktoś wyrzuci do plastików samą butelkę bez nakrętki, bo tę przekaże charytatywnie, to my ją przyjmiemy. Nie traci ona wartości dla recyklingu - mówi Karol Wójcik, Przewodniczący Rady Programowej Izby Branży Komunalnej.
Pozytywnie o wąsatych nakrętkach, pomimo pewnej niewygody, wypowiada się też Piotr Szewczyk, prezes Rady RIPOK. - Parę dni temu obserwowałem na linii produkcyjnej, ile nakrętek trafia odrębnie do żółtych worków, jest ich bardzo dużo. Są one zbyt małe, by je można było skutecznie wysortować. W najlepszym przypadku trafiają do spalarni, w gorszym do niezagospodarowanych resztek – mówi ekspert.
Ponad 40 proc. trafiających do sortowni butelek pozbawionych jest nakrętek. I dodaje, że do charytatywnych serc trafia zaledwie kilka procent z nich. A przyczepioną do butelki nakrętkę łatwo oddzielić w procesie recyklingu od np. butelki PET i uzyskać wartościowy recyklat.
Wyjątki uratują zbiórkę?
Jednak, być może, zbiórki plastiku, choć na znacznie mniejszą skalę, da się utrzymać. Jeżeli organizatorzy charytatywnych akcji chcą liczyć nadal na nakrętki i wieczka, to muszą zapoznać się z listą wyjątków od unijnej dyrektywy. Bartosz Draniewicz wskazuje, że warto zaznajomić się z wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczącymi produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko opublikowanymi w Dzienniku Urzędowym UE C 216 z 7 czerwca 2021, w którym dokładnie opisano, kiedy nakrętki należy przytwierdzać, a kiedy nie jest to konieczne.
Producenci powinni wiedzieć, że przyczepianie dotyczy tylko pojemników do 3 l, tak więc wieczka i nakrętki do większych butelek czy pojemników na soki nadal można bez problemu zbierać. Ponadto trzeba pamiętać, że zakrętek i wieczek metalowych z plastikową uszczelką nie uznaje się za wykonane z tworzyw sztucznych. Może więc zbiórka kapsli?
Poza tym zanim ktoś doklei nakrętkom wąsy, powinien zorientować się, co jest pojemnikiem (butelki - tj. sztywne pojemniki na napoje o wąskiej szyjce lub wąskim ustniku, opakowania wielomateriałowe (typu karton na mleko), wielowarstwowe tubki z tworzywa sztucznego zawierające zawierające np. sok (opakowania typu pouch).
Ograniczenia w obowiązkowym przytwierdzaniu dotyczą też zawartości pojemnika. Te z obowiązkiem zawierają bowiem płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności wodę, sok, nektar, mleko, pitne produkty mleczne, napój alkoholowy. Niektóre produkty spożywcze, takie jak zupy, jogurty (o ile nie są pitne) i musy owocowe nie powinny być klasyfikowane jako napoje, gdyż zazwyczaj się ich nie pije. Od napojów może odróżnić je np to, że są spożywane przy pomocy sztućców. Tak więc, jeśli w pojemniku, butelce czy tubce znajduje się mus, śmietana lub np. krem – to obowiązku przytwierdzania wieczka nie ma. Czyli przykładowo mus w takiej samej tubce jak sok nie musi mieć przytwierdzonej nakrętki. Wręcz wśród samych jogurtów można dokonać rozróżnienia - jogurt pitny jest napojem, a gęsty - grecki czy bałkański – nie.
Niektórych produktów w formie płynnej, nawet jeżeli nadają się do picia (np. ocet, polewy w płynie, sos sojowy, soki cytrynowe, oleje jadalne, produkty wymagające przed spożyciem rozcieńczenia, takie jak likiery, soki, syropy czy koncentraty), nie spożywa się bezpośrednio z pojemnika lub wymagają one dalszego rozcieńczenia, zanim będą nadawać się do spożycia. Także i do pojemników czy butelek zawierających takie produkty nakrętek i wieczek przytwierdzać nie trzeba.
Nie trzeba też dodawać wąsów do zakrętek i wieczek z tworzyw do szklanych lub metalowych pojemników na napoje. Z obowiązku są zwolnione również pojemniki na płyny będące produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi oraz żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego (np. nutridrinki czy żywność dla niemowląt).
Wyjątków jest sporo, teoretycznie więc zbiórki plastikowych nakrętek mogłyby dalej trwać, pytanie jednak, czy recyklerzy znacznie mniejszymi ilościami produktu będą zainteresowani. Część z nich już informuje o rezygnacji z przyjmowania nakrętek.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
